Enige aanvullingen op "Taalperikelen"
door A. ED. SCHMIDGALL-TELLINGS
(Zie "Tong-Tong" van 15 okt. 1977)
Zoals bekend mag worden veronder
steld (zie anders onze bijdrage over
de nieuwe Indonesische spelling in TT
van 15 februari 1973) is de Ejaan Yang
Disempurnakan (EYD), de Geperfec
tioneerde Spelling, officieel in gebruik
genomen op grond van Presidentieel
Besluit No. 52 van het jaar 1972. Op
17 augustus jl. heeft deze spelling dus
zijn vijfde verjaardag gevierd Dit ge
schiedde zonder veel poeha! Was men
er zich misschien van bewust, dat de
"vervolmaakte" spelling van Minister
Masjoeri (Masyuri nog niet zo ge
heel perfect is? Het rammelt o.i. nog
hier en daar. Hoe het ook zij, de over
gangsperiode, die diende om zich aan
de EYD aan te kunnen passen, is
thans voorgoed voorbij. Gedurende
deze periode kon men het nog door
de vingers zien, indien de EYD-ge-
bruiker bij de toepassing van de re
gels van de spelling een beetje over
de schreef ging en een beetje uitgleed
op het toch al gladde pad, dat zou
leiden naar het paradijs van de "ge
perfectioneerde" spelling.
Een van de problemen heeft te maken
met de schrijfwijze van de elementen
di en ke. Volgens de nieuwe inzichten
moeten deze elementen op zichzelf
staan, en niet worden aaneengeschre
ven met het onmiddellijk daaropvol
gend woord, indien zij respectievelijk
de voorzetsels "te, in, op" en "naar"
weergeven. M.a.w. men heeft te schrij
ven di samping voor "naast; behalve"
en ke dalam voor "naar binnen". Maar
dagbladen schijnen zich hier niets van
aan te trekken en blijven schrijven
disamping en kedalam, zoals vroeger
(vóór 1972) het geval was. Indien di en
ke voorvoegsels zijn, moeten ze aan
eengeschreven worden met het on
middellijk daaropvolgende woord, dus
ditulis (geschreven worden) dibaca
(gelezen worden), enz. en kepieset
(uitgegleden), kelima (vijfde; tingkat
kelima, de vijfde verdieping). Een
ander struikelblok vormt het partikel
pun, dat óf op zichzelf moet staan,
óf een achtervoegsel is. Indien pun
de betekenis heeft van "ook; zelfs"
wordt het niet aaneengeschreven met
het onmiddellijk daaraanvoorafgaande
woord, maar indien het de functie ver
vult van achtervoegsel vormt het één
geheel met het onmiddellijk daaraan
voorafgaande woord. Dus, Jika ayah
pergi, adik pun ingin pergi, Als vader
(uit) gaat, wil mijn jongere broer ook
(uit) gaan. Jangankan dua kali, satu ka
li pun engkau belum pernah datang ke
rumahku,Laat staan twee maal, zelfs
één maal ben jij nog niet eens bij me
thuis geweest. Het achtervoegsel pa-
raisseert in apapun juga (ongeacht...;
...apapun juga asal-keturunannya, on
geacht hun afkomst), maupun (hoewel,
ofschoon), sungguhpun (ofschoon),
enz., enz.
De praktijk toont nog steeds aan dat
vele schrijvers, journalisten en wat
dies meer zij, zondigen tegen de bo
venomschreven regels.
En thans iets over de spellingsveran
deringen in engere zin. Inderdaad
schrijft men voor het voormalige Djog-
djakarta, Djogjakarta, Djokdjakarta,
Djokjakarta of, kortweg Djokja, soms
ook wel Jogja(karta) (allemaal gespeld
conform de oude spelling, d.i. het
spellingssysteem van vóór 1972) van
daag de dag Yogyakarta, maar geen
enkele Indonesiër zal het in zijn hoofd
halen om deze plaatsnaam uit te spre
ken zoals het hier staat (Yogyakarta),
dus - en nu gebruiken we alweer die
oude spelling - Jokjakarta. Men blijft
halsstarrig spreken van Djokdja
karta of Djokdja (conform de oude
spelling) en koppig-volhoudend
schrijven Yogyakarta of Yogya
(conform de nieuwe spelling)!
Er zijn nog talrijke andere zaken die
om opheldering vragen. Niet iedere
Indonesiër wil de oe in zijn naam wij
zigen in u (volgens de nieuwe spel
ling). De huidige president van de In
donesische republiek bijvoorbeeld
blijft constant zijn naam schrijven als
Soeharto, gelijk zijn voorganger, Soe-
karno, het deed met zijn handtekening.
Een van de voormalige Ministers van
Voorlichting van de Indonesische re
publiek Roeslan Abdulgani, gebruikt
zelfs de oe vredelievend naast de u in
zijn naam. Het schijnt, dat men in het
hedendaagse Indonesië het niet meer
zo nauw neemt met zijn naam voor wat
betreft de spelling ervan. "Als maar
geeft geluid," zou de Indo zeggen.
We hebben namelijk, als een soort van
hobby, honderden Indonesische na
men verzameld uit recente dagbladen
en zijn tot de voorlopige conclusie ge
komen, dat er een ware chaotische
toestand bestaat op het gebied van
de spelling van persoonsnamen. Om
maar enkele voorbeelden aan te ha
len: Soenaryo i.p.v. Sunaryo of (hele
maal in de oude spelling) Soenarjo en
Sudradjat i.p.v. Sudrajat of (in de
oude spelling) Soedradjat.
En wat te zeggen van het volgende?
Er zijn enkele maatschappijen, onder
nemingen, bedrijven en wat dies meer
zij, die gewoonweg vertikken om zich
aan de 1972-spellingsregels te hou
den. De Djakarta Lloyd bijvoorbeeld
blijft zich noemen en schrijven Dja
karta Lloyd, afgekort tot DL (I), inste-
de van Jakarta Lloyd! De transporton
derneming in de Indonesische metro
pool, die de busdiensten verzorgt,
blijft zich noemen en schrijven Perusa-
haan Pengangkutan Djakarta (het ge
bruik van de u is hier gebaseerd op de
uit 1947 daterende spelling-Suwandi,
de toenmalige Minister van Onderwijs,
Opvoeding en Cultuur, en berust der
halve op de voor-1972 gangbare spel
ling) en niet Perusahaan Pengangkutan
Jakarta, dat de afkorting PPD zou op
leveren! De bekende rijksuniversiteit
uit de revolutiedagen in Yogya blijft
zich vastklampen aan de naam Univer-
sitas Gadjah Mada in plaats van deze
te wijzigen in Universitas Gajah Mada.
Een andere rijksuniversiteit, gevestigd
in Bandung, de Universitas Padjadja-
ran, wil ook niets weten van de spel
lingswijze van 1972 en wenst niets te
maken te hebben met het predikaat
Universitas Pajajaran. De door deze
instelling gebruikte afkorting is UN
PAD. Een en ander aangaande de
zojuist gereleveerde namen is vastge
legd in gouvernementsbesluiten, m.a.
w. zwart op wit, en niemand kan er
iets tegen inbrengen, ook niet de
Spellingscommissie!
Dit is heus niet alles! Wil men een
Hollands woord verindonesischen in
deze nieuwe spelling, dan wordt men
helemaal tureluurs. Zo lazen we nog
niet zo heel lang geleden in de krant
over Menlu Adam Malik yarig. (De Mi
nister van Buitenlandse Zaken Adam
Malik is JARIG; Menlu is de acroniem
voor Menteri Luar Negeri). De naam
van de major domus van het paleis, de
Indische jongen Joop Avé, wordt dood
gemoedereerd, zonder blikken of blo
zen, door de Indonesische pers in een
Indonesisch jakje gestoken en presen
teert zich dan als Yoop Ave (zonder
accent aigu op de e, want het Indone
sisch kent dit leesteken niet). Dag
Yoop! Oh, neen, hier vergissen we
ons, het moet immers wezen Dah
Yoop! Wat zegt u van de volgende
reeks van Indonesische woorden: yu-
ris, yuridis, yunior, yuncto en yodium,
die alle zijn ontleend aan het Neder
lands? De tegenwoordige Minister van
Opvoeding en Cultuur schrijft zijn
naam als Sjarif Thajeb en niet als
Syarif Thayeb zoais het behoort
te zijn! We zullen nog enkele
Hollandse woordjes de revue laten
passeren in hun modern gewaad.
Toch is gemaltraiteerd tot tokh (Dia
tokh di rumah? Hij is toch thuis?) en
ach dient zich aan als akh (Mustahil,
akh! Ach, dat bestaat niet!). Ja, deze
kwestie met de c is volgens Amerika
nen "a real pain in the neck!" Laten
we eens kijken naar de Indonesische
schrijfwijze van Coca Cola (om een
klassiek voorbeeld aan te halen). Men
durft het (nog) niet aan om dit han
delsmerk te verindonesischen tot
Koka Kola, al heeft men dit wel ge
daan met andere handelsmerken, zo
als bijv. Gilette dat tot Silet werd om-
toverd. Om terug te komen op dit Co
ca Cola, op de keper beschouwd moet
deze drank worden uitgesproken
(conform de nieuwe spelling) als Tjotja
Tjola, waar of niet? Men spreekt toch
ook niet van een Jimmy Tjarter als men
het heeft over Jimmy Carter? En Indo
nesië kent nog steeds zijn CPM of
Corps Polisi Militer (Militaire Politie
Corps). Niemand zal het in zijn hoofd
halen om te spreken over het Tjorps.
(lees verder volgende pagina)
4
