TJALIE (f 22 april 1974)
R. A. KARHNI
^ndióche 0t en
"In Tong Tong keren alle doden tot het leven terug" schreef Tjalie
nu ruim tien jaar geleden. Dit woord kwam ons in de gedachten
nu wij op 22 april voor de vierde maal de sterfdag van de stichter
van ons blad herdenken.
De stichter van ons blad? Ja, maar dat niet alleen. Overal in de
Indische gemeenschap, ook in Indonesië vindt men de afdruk van
zijn voetspoor terug. Hij leefde alsof hij nooit zou sterven: on
danks het feit dat hij zich in de laatste jaren van zijn leven vol
komen bewust was van het feit, dat zijn kaarsje bijna was op
gebrand. Ook het bewustzijn van het feit dat het einde niet ver
af kon zijn brak zijn geestkracht niet.
Wij en velen met ons blijven hem in dankbaarheid gedenken.
JHR.
Met open ogenroekeloos te paard,
verslagen, maar hardnekkig weer herrezen
en in de dood nog duizend mannen waard.
Willem Brandt
leder jaar wordt op 21 april in heel
Indonesia de geboortedag herdacht
van Raden Adjeng Kartini, dochter
van wijlen Kanjeng Raden Mas Adipati
Sosroningrat, Regent van Japara.
De Bupati, die de eer had de vader
te zijn van de grondlegster van de
vrouwen-emancipatie in Indonesia, ter
wijl die grondlegster door K. R. M. A.
Sosroningrat tot vader te hebben, de
eer had rechtstreeks af te stammen
van de laatste Keizer van Majapahit,
Prabu Brawijaya.
Maar ik wil het nu niet hebben over
de vader, doch over de dochter: R. A.
Kartini. Het meisje dat, bijna nog een
kind, de moed en het doorzettingsver
mogen had om het eeuwenoude feoda
le hofprotocol te doorbreken.
In Kartini's tijd was dat protocol nog
zeer streng. Terwijl aan zoons van ade-
lijke Indonesische families de gele
genheid werd geboden om zoveel mo
gelijk kennis te vergaren en reeds ver-
scheidenen hunner aan buitenlandse
universiteiten studeerden (in Ned. In-
dië bestonden toen nog geen univer
siteiten), werd het onnodig en zelfs
min of meer ongepast gevonden, dat
meisjes een openbare school bezoch
ten. Meisjes, die de huwbare leeftijd
bereikten, mochten de Kabupaten (wo
ning van een Bupati of Regent) zelfs
niet meer verlaten.
Kartini had echter het geluk een voor
uitstrevende vader te hebben. Dit ge
voegd bij het feit, dat de toenmalige
Ass. Resident van Japara, Ovink, een
sociaal voelende echtgenote had,
maakte het Kartini en haar zusters
Kardinah en Roekmini mogelijk dit ta
boe te doorbreken. De drie meisjes
doorliepen de Europese Lagere School
en kwamen in het bezit van het in die
tijd zeer begeerde Klein-Ambtenaars
diploma.
Maar Kartini wilde meer. Ze wilde niet
alléén schoolse kennis verkrijgen. Ze
wilde, dat alle meisjes zouden leren
lezen en schrijven en - zo mogelijk -
studeren.
Met toestemming van haar vader en
met behulp van de toenmalige Direc
teur van Onderwijs en Eredienst Aben-
danon, zomede van verschillende Ne
derlandse vriendinnen, die ze in de
loop der tijd gekregen had (ze sprak
en schreef vlot Nederlands, getuige
het door haar in de Nederlandse taal
geschreven boek: "Door Duisternis
tot Licht"), o.a. Mevr. de Booy (Adj.
van de G.G.) slaagde ze erin een lage
re school voor meisjes op het erf van
de Kabupaten te openen.
Deze school is het begin geweest van
een lange reeks van "Kartinischolen"
over geheel Indonesië. Die "Kartini
scholen" werden later nog aangevuld
door de "van Deventer-scholen", in
het leven geroepen door het echtpaar
Van Deventer, dat grote bewondering
had voor het initiatief van hun vriendin
R. A. Kartini.
Het is ook het begin geweest van de
groei van de timide feodale tot de zelf
bewuste Indonesische vrouw van nu.
En duizenden vrouwelijke artsen,
rechtsgeleerden en andersoortige aca
demici danken hun kennis en positie
aan de Regentsdochter R. A. Kartini.
Raden Ajeng Kartini werd geboren op
21 april 1879. Op 20-jarige leeftijd trad
zij in het huwelijk met de Regent van
Rembang, Kanjeng Raden Adipati Djo-
joadiningrat. Een jaar later liet zij bij
de geboorte van haar eerste kind het
leven.
Dit kind, Raden Mas Soesalit Djojoa-
diningrat, de latere gen. majoor van de
Kartini temidden van haar twee zusters:
links Kardinah (later oprichtster van het
"Kardinah" ziekenhuis in Tegal) en rechts
Roekmini.
T.N.I., overleed in de 60-er jaren.
Raden Ajeng Kartini is nu verheven tot
"Nationale Held" van Indonesia. Een
titel, die zij zeker verdiend heeft. Zij
gaf de stoot tot de bewustwording van
de Indonesische vrouw en daarmee
van het gehele volk. Een bewustwor
ding, die 'uiteindelijk leidde tot de on
afhankelijkheid.
Boaor,
a AGUS DARUCH
Herdrukt naar de oorspronkelijke
uitgaven door Jan Ligthart en
4 delen gebonden f 27,50
H. Scheepstra voor de scholen
porto f 4,
in Nederlandsch Oost-lndië.
Met de onvergetelijke illustraties
BOEKHANDEL MOESSON
van C. Jetses.
Prins Mauritslaan 36, Den Haag
3
