SURABAYA NU
16
llllllllil!ill!lllllllllllllllllllllll!l!l!lllllllllllllllll!llll|||||llllllll!lllllilllJllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllilllllilllllllllllllllll!lllllllll!lllll!lilllllllllllllllllllllllllllllllllll!llllllllllllllllll!lllllllllllllllll|||ll|||||| l l.l'IIIÜIIIIÜIl!Ml ülllllllllIII!I!IÜÜ'11 i lil.ül i:Mil!hlHII!llllill!|llll!li|illl!li
Als je de tokèh hoort: rijk, arm, rijk, arm en die roep met Surabaya als inzet
uitkomt op rijk;
als je tjitjaks weer langs de muren ziet wegschieten op een "steeds prijs"
muskietenjacht;
als je in de badkamer weer een kakkerlak achterna zit;
als je half bewusteloos wakker wordt in de middaguren van het zachte siram-
men en de sapoe-sapoe geluiden van de kebon;
als je weer hevig transpirerend besluit, dat kippe-eindje van Hotel Pregollan
naar Tjawan Bo op Kaliasin voor roti sobèh, toch maar per betja heen en terug
af te leggen tegen een harga mati - zonder tawarren - dan weet je, dat je
lijfelijk thuis bent in je geboortestad, na 24 jaar weggeweest.
Als je heel, heel hartelijk wordt ver
welkomd als de verloren blanda-an
tiek en er onmiddellijk een Malam
Gembira - na 6 uur 's avonds: het is
immers puasa - met een ramah tamah
(feestelijk samen eten) wordt gepland;
als je de hartverwarmende belangstel
ling hoort in de vele vragen naar vroe
gere klasgenoten, buurtvrienden van
weleer;
dan weet je, je ook weer geestelijk
thuis in Indonesië.
Wat doet het ertoe, dat de waterdruk
of de electriciteitsvoorziening het laat
afweten als een kwart eeuw geleden!
De zaken, het bedrijf - groot en klein
zonder Westerse bevoogding of lei
derschap, kan de Indonesiër zelf wel
aan en goed. B.v. Sf. Tjandi - eigen
dom en thans overgenomen van een
bekende Chinese familie, die de nieu
we regelingen op agrarisch gebied niet
kon of wilde toepassen, is geheel in
handen van een selfmade Indonesiër.
Hij stelde zijn jongere broer - een in
Duitsland afgestudeerd medicus - als
administrateur aan.
Een kleinere ijsfabriek op Ngagel -
recycled door een ex-perdjuangan, ren
deert weer, uitsluitend met aseli's, le
vert 60 ton ijs per dag.
Selecta, indertijd opgericht door de
Ruiter de Wildt (gefusileerd door de
bezetters tijdens de bezetting), wordt
nu gedreven door een coöperatie van
omwonenden. Wij waren er 2 dagen;
de bungalows zijn schoon, het is er
goed eten - rijsttafel of Europees - de
service is uitstekend. De bergen als
vanouds: mooi!
Er zijn legio andere voorbeelden:
De recycling wordt zeer veel beoe
fend. Dat kunnen de Indonesiërs met
veel vingervaardigheid, vindingrijkheid
en ontzettend veel geduld. Op Sidoar-
djo waren kleine bingkils, waar o.m.
Fiat wegluizen werden gereviseerd, op
gebouwd. Ik dacht, dat de onze er ook
bij was: het bleken Fiat twoseaters van
na de 2e W O. te zijn; de onze was
van 1937.
Overal zie je bingkils mobil.
Het zou me niet verwonderen als de
Sf. Tjandi weer recycled wordt met
suikermachines, -molens van afgebro
ken suikerfabrieken in Oost-Java, wel
ke te voorschijn getoverd worden.
De Women-Liberation treedt duidelijk
naar voren in Indonesië. In onze ken
nissenkring hebben de vrouwen met
5-6 kinderen of meer, een eigen bedrijf
opgezet. Ze praten niet gauw over
zichzelf. Ze zitten in allerlei sociale
verenigingen, hebben opleidingsscho
len, geven cursussen. Ze zijn bezig
met de opbouw van Indonesië en in
tens, vol overgave.
De Indonesische van hoog tot laag,
of het een eenvoudig winkelmeisje is,
dan wel een masseuse, een hostess,
een stewardes of de vrouw van de be
kende internist-cardioloog of die van
de longarts in Surabaya, weet zich op
te maken of doet helemaal niets aan
opmaak. Ze weten precies wat de aan
dacht trekt. Aan behagen doen ze alle
maal. Denk echter niet, dat ze gampang
zijn of "in" voor een lolletje.
De jongere Indonesische meisjes spre
ken goed Engels, als ze het Neder
lands niet beheersen, zoals de oudere
dames. Deze laatsten spreken accent
loos Nederlands. Ook de mannen zijn
goed bij, moest mijn vrouw ondervin
den, toen het gesprek in de Bahasa
Indonesia over de moderne Wiskun
de ging. Gelukkig wist mijn vrouw zich
goed te weren - al is dit moeilijk in een
andere taal - nu zij daarin verder gaat.
Het verkeer in Surabaya op kleine -
Japanse motorfietsen van meer dan 50
cc en op Duitse scooters is beangsti
gend - onstuimig. Een maximum wordt
niet nageleefd, de verkeersstrepen en
zelfs de zebra's genegeerd. Toch is
het verwonderlijk, dat het aantal ver
keersongelukken nog meevalt, vooral
doordat men andermans rechten eer
biedigt. De jonge vrouw neemt aan
deze wir-war van razende motoren
deel met een bravoure, die typisch is
voor de emancipatie.
Het aantal betja's is wegens afkeuring
door controle op de rijbewijzen voor
de betjavoerders teruggebracht tot
35000 stuks. Eén richtingsverkeer over
Gemblongan - Toendjoengan - Sim
pang en Palmenlaan, uitgedacht door
een Engelse verkeersdeskundige, heeft
de betja tot in bepaalde woongedeelten
uitgebannen. De beschildering in blauw
voor die alleen overdag mogen rijden
en waarop dan ook geen petroleum
lampen zijn gemonteerd en de wit ge
schilderde, die alleen 's avonds en
's nachts mogen rijden en die licht
voeren, heeft die 35000 stuks gehal
veerd. Denk echter niet, dat men zich
aan die kleurindeling houdt!
Wij hielden ervan om tegen zessen een
uurtje in een betja rond te rijden; je
ziet meer, dan achterin een auto met
de chauffeur van Van Kempen of van
Hadji Doel Arnowo, de bekas Wali
Kota van Surabaya.
In het begin waren we angstig te moe
de, trokken onze posterieures in. Maar
geen chauffeur durft het op te nemen
tegen een betja. Hij zou alle andere
voerders uit de omgeving tegen zich
en een ongelooflijk pak slaag krijgen,
terwijl de auto total loss zou worden.
de Van der Lindens
(wordt vervolgd)
Bevolkingsriet uit Pasoeroean bestemd voor s.f. Tjandi wordt per Fabrieksleiding en het vrouwelijk personeel dat de suikerzakken
lorrie aangevoerd. vult.
