Indonesische Afkortingen en Acroniemen (II)
door A. E. Schmidtgall Tellings
De rol die President Soeharto heeft gespeeld en misschien nog zai spelen in
de creatie van acroniemen is op geen stukken na te vergelijken met de rol, die
President Soekarno op dit gebied heeft bespeeld. Het zou deze bijdrage aan
merkelijk langer hebben gemaakt, indien we hier ook Soekarno's creaties stuk
voor stuk onder de loep zouden moeten nemen. We willen echter nog even
doorgaan met Soeharto, omdat hij onder z'n volk ook doorgaat voor Super
Semar.
MALEIS/INDONESISCH
sprekend Ned./Chin. echtpaar
verzorgt graag beëdigd vert. uit
die talen (geen Arab, schrift)
van akten, dipl. enz.
Adres: Ny. Yo,
V. W. Poelmanstraat 164
6417 ES Heerlen
(Onk. indien gewenst n. draagkracht)
Na de mislukte, communistisch-geïn-
spireerde coup van 30 september
1965, waarvoor natuurlijk ook alweer
een acroniem is gesmeed, en wel
GESTAPU (let wel, niet Gestapo!)
staande voor GErakan September Tiga
PUIuh (30 september Beweging), kwa
men de rumoerige maanden februari
en maart 1966, waarin Soekarno's
laatste pogingen om aan de macht te
blijven in rook opgingen. Op 13 maart
van dat jaar heeft hij al zijn bevoegd
heden moeten overdragen aan de
toenmalige Luitenant-Generaal Soe
harto in zijn hoedanigheid van Waar
nemend Premier ad interim voor De
fensie en Veiligheidsaangelegenheden
in een soort van bevelschrift. Het dag
blad "Merdeka" van 15 juli 1966
kwam met het luisterrijke idee aan
dragen om de figuur Soeharto, ge
projecteerd tegen dit bevelschrift, in
een acroniem vast te leggen, waarin
het blad o.i. volkomen is geslaagd! De
bedoelde acroniem is Super Semar
voor SUrat PERintah SEbelas Maret of,
in huis-, tuin- of keukentaal 'het bevel
schrift' van 11 maart.' Voor hen die
niets afweten van wajang-figuren, zo
als Semar er een is, zij hier vermeld,
doch heel summier, dat hij een van de
figuren is, die men in elke wajangver
toning aantreft. Hij en zijn beide zonen
Petruk en Gareng maken gezamenlijk
de zogenaamde Panakawans of vol
gelingen van de Pandawas uit. De
Pandawas zijn de helden uit het Ma-
habharata-heldendicht. Hoogstwaar
schijnlijk is Semar de creatie geweest
van een vindingrijk Indonesisch brein,
omdat de Panakawans ontbreken in
het Hindoe-epos. Semar is echter niet
een doodgewone volgeling. Hij is de
dienaar van de held en als zodanig
dikwijls zijn raadsman. Zijn inzicht is
vaak scherper dan dat van zijn mees
ter onder penibele omstandigheden.
Hij dringt zelfs door tot de zetel van
de goden. Nu en dan beschikt hij over
bepaalde magische krachten, waar
mede hij de vernietiging van machtige
demonen kan bewerkstelligen. Hij is
de beschermgeest van alle Javanen
van de vroegste dagen tot het einde
der tijden. Semar wordt voorgesteld
als een hele korte, wat pafferige figuur
met een platte neus, spleetogen, een
kolossale grote mond (in de ware be
tekenis van het woord) met twee tan
den erin en een ontzettend groot ach
terwerk. Z'n machtig wapen is de fla
tus, waarmede hij alles omver kan
blazen. President Soeharto moet meer
zijn dan de afgeschilderde figuur, want
hij is de Super Semar. Hij is dus een
soort superman. Het is hem al gelukt
de Communistische Partij Indonesië
totaal omver te blazen. Wat volgt?
Soms interpreteert men een doodge
woon woord op zodanige wijze, dat
het de indruk kan verschaffen, alsof
men heeft te maken met een acroniem.
We denken hier niet aan het geven
van een andere betekenis aan een af
korting, zoals bijv. aan het vooroorlog
se K.N.I.L.M., dat officieel staat voor
Koninklijke Nederlandsch Indische
Luchtvaart Maatschappij dat in de wan
deling werd geïnterpreteerd als Kalau
Naik Ini Lekas Mati (Als je hiermee
vliegt ga je gauw om zeep)! Maar aan
het woord Douane, de bron van de
vele punglis, waarover straks. Dikwijls
wordt dit woord geïnterpreteerd als te
betekenen DOmpet Uang NEgara
(Schatkist van de Staat), terwijl van
de Indonesische versie van dit woord,
Pabean, wordt gezegd dat dit staat
voor Pengumpul Anggaran BEIanjA
Negara (Collecteur van de Staatsbe
groting). Wat denkt u ervan, als we
aan deze woorden - douane en pabean
- de weidse naam toekennen van ge
camoufleerde acroniemen?
Men kan een hekel hebben aan al deze
afkortingen en acroniemen en ze on
esthetisch vinden, maar ze bestaan nu
eenmaal, en onze tijd heeft ze blijk
baar nodig. Wij allen zijn het erover
eens, dat UNESCO bijvoorbeeld, ge
makkelijker (en vlugger) is uit te spre
ken dan United Nations Educational,
Scientific and Cultural Organization en
dat DDT veel eenvoudiger is te ont
houden (laat staan uit te spreken) dan
dichloro-diphenyl-trichloroethane!
Wanneer de Hongkong-griep u danig
te pakken heeft, vraagt u in een apot
heek alstublieft niet naar Aspirin-Phe-
nacetin-Caffeine tabletten, want de
winkeljuffrouw zal ongetwijfeld van
haar stuk zijn gebracht en u zitten aan
te staren, alsof ze het in Keulen hoort
donderen. Vraag inplaats daarvan naar
APC-tabletten en met een lieflijk lach
je zal ze aan uw verzoek gevolg geven.
Men kan hierover nauwelijks opgewon
den raken, want dit gemanipuleer met
letters is al eeuwen oud. In de dagen
van Julius Caesar (ca. 100-44 v. Chr.)
was reeds algemeen bekend dat SPQR
stond voor Senaus Populusque Ro-
manus, hetgeen betekent 'De Senaat
en het Romeinse Volk'. De afkorting
stelt het Latijnse woord "et" voor en
wordt door de Engelsen ampersant
genoemd, een verbastering van: "and
per se and", dwz het teken is op zich
zelf "en". Het is misschien wel de
meest in gebruik zijnde internationale
afkorting sedert 63 v. Chr. Een ding
staat echter vast, nl. dat de overvloe
dige produktie van acroniemen dateert
uit de dagen van de eerste Wereld
oorlog, die o.m. het aanzijn heeft ge
schonken aan Anzac (Australia-New
Zealand Army Corps), WAAC (Wo
men's Army Aauxiliary Corps) en nog
vele andere.
Voorts is gedurende de Tweede We
reldoorlog het acroniem Radar uitge
vonden voor RAdio Detection And
Ranging (Radio Opsporing en Rang
schikking). In dezelfde oorlog werd
het geallieerd commando over de zee
strijdkrachten in de Nederlands-In
dische wateren, na de vernietiging van
de "Repulse" en "Prince of Wales",
aangeduid met het Engels acroniem
ABDA-Fleet (ABDA staat voor: Ame
rica, Britain, Dutch East Indies and
Australia.).
In 1951 heeft een zekere Paul Zumthor
een uitgebreid onderzoek ingesteld
naar de herkomst van afkortingen in
zijn Abréviations composées. We zijn
hem zeer erkentelijk voor een beter
inzicht in deze materie. Hij is van me
ning dat de neiging tot afkorten gedu
rende de laatste tientallen jaren groten
deels is beïnvloed door Engelsen en
Russen. Terwijl de Engelsen ons voor
beelden verschaffen van afkortingen
op economisch gebied, hebben de
Russen ontelbare nieuwe politieke uit
drukkingen gecreëerd die, voorzover
de vorm aangaat, later door andere
landen zijn overgenomen.
Terwijl de Engelsen meer werken met
de beginletters der woorden, werken
de Russen meer met complete letter
grepen. Beide patronen zijn in het In
donesisch overgenomen en deze taal
heeft bovendien een combinatie van
de twee patronen gevormd met z'n
eigen unieke melange. Dit verschijnsel
is vooral van kracht met betrekking tot
talen, welke relatief lange woorden be
zitten, zoals het geval is met Russisch
en Indonesisch, waardoor lieden met
nieuwe concepten als het ware moeten
zoeken naar beknopte, welluidende
klank-eenheden (om ze gemakkelijker
te kunnen onthouden?), die een bijzon
der veelzijdig verschijnsel kunnen af
schilderen. Bijvoorbeeld Komsomol,
een acroniem voor KOMmunisticheskij
SOyuz MOLodyezhi (Communistische
Jeugd Organisatie). Een Indonesisch
acroniem die we hier de revue willen
laten passeren is Ipoleksosbudmilkam.
Dit lange militaire acroniem staat voor
6
