üüi
Modernere bioscopen in Surabaya
■fSP ran m 9N0R W1 |l|l
Éwj -- is' m JrlÉi
PU lUXfift 1
JLJll* j{i'1 fPPjBrjj
men er een fietsenloods van voor de
bezoekers.
Bij mijn uitgangspunt Pasar Besar te
rugkomend gaan we naar het Rialto-
theater dat nog overeind stond en
waar o.a. het meesterwerk van Charlie
Chaplin "The Gold Rush" werd ver
toond voor stampvolle zalen. Maar
ook dit Rialto-theater verouderde, de
rieten stoelen werden bevolkt door
koetoe boesoeks, merèmbèt van de
laagste rangen naar successievelijk de
loge, zodat het op het laatst geen
doen meer was hier een filmvoorstel
ling bij te wonen.
Daarvoor in de plaats verrees het
Metropole-theater alwaar o.m. de
door J. A. GRASHUIS
Concentreerde het bioscoop-gebeuren in Surabaya zich in vroeger jaren
voornamelijk op Pasar Besar, zoals in mijn vorig artikel beschreven, al spoedig
voldeden deze theaters niet meer aan de gewijzigde vraag van het publiek en
de modernere opbouw van de stad.
De Sirene- en de Olympia-bioscoop gingen tegen de vlakte om plaats te maken
voor het in moderne stijl opgetrokken Gouverneurskantoor.
Ook de Elita-biograph had haar langste tijd gehad en verdween ten gunste van
een spoorweg-viaduct dat over de drukke verkeersader Pasar Besar kwam,
waardoor het lange wachten voor de spoorweg-overgang werd opgeheven en
een vlotte doorstroming naar de benedenstad c.q. handelswijk bevorderd werd.
De smaak en de eisen van het film
publiek veranderde en paste zich aan
aan de zich steeds vernieuwende
trend van de films en hun producen
ten. De kwaliteit van de films verbe
terde, de trillende beelden, opgenomen
met soms primitieve camera's uit de
beginjaren, vandaar de naam "Tril-
beeld" waarmee men een film betitel
de, werden ondervangen, het schok
kerige sneltreintempo waarop de ac
teurs zich over het witte doek bewo
gen werden tot normale proporties
teruggebracht.
Men bouwde volwaardige filmtheaters
met comfortabele accomodatie, goede,
electrisch aangedreven projectoren,
waarvan er op z'n minst twee aanwe
zig waren om een vloeiende vertoning
te waarborgen zonder wachttijden tij
dens het verwisselen van de filmrol,
zoals bij enkelvoudige projectoren.
Ook de kwaliteit van het projectiedoek
werd verbeterd en op een verhoging
of toneel geplaatst zodat iedere toe
schouwer er redelijk zicht op had. Bij
na alle bioscopen hadden er nog een
voorhangsel voor, zodat men echt de
sfeer van een theater opwekte.
Bij een enkel theater, zoals Luxor en
Krangganbioscoop, kon men zelfs ook
nog achter het projectiescherm plaats
nemen, doch die accomodatie werd
uitsluitend bezet door Indonesiërs, die
niet konden lezen, maar toch voor een
krats van de film wilden genieten.
Men zag dan welliswaar alles in spie
gelbeeld, terwijl de felle lamp van de
projector door het doek heen scheen,
maar dat mocht de pret niet drukken,
want al katjang goreng knisterend en
kwatjie splijtend was men toch een
avondje uit!
Soms kon men onder dit publiek wel
komische situaties beleven. Bij een
bepaalde film kwam op een gegeven
moment een trein in volle vaart fron
taal aanstormen. De eenvoudige In
donesiër sloeg daarbij de schrik om
het hart waarbij heel de voorste rijen
in paniek uiteen stoven, bang door de
trein overreden te worden!
Met de komst van de sprekende film
werden deze zitplaatsen opgeheven in
verband met de accoustiek. De muur
achter het doek werd dichtgemetseld
zodat het geen geluid meer doorliet.
Bij Kranggan bouwde men achter het
doek een apart zaaltje, het Kranggan-
park, waarmee een aparte bioscoop
werd geschapen voor het Inheemse
publiek. Bij het Luxortheater maakte
"Broadway Melody", "Broadway
Rhythm" met het tap-fenomeen Elea
nor Powel, films met the bathing be
auty Esther Williams waarbij oogver
blindende waterballetten werden op
gevoerd in kleur zoals men die in
hedendaagse films helaas niet meer
ziet.
Vroeger had men nog oog voor
schoonheid, tegenwoordig is men
meer gericht op het sex-element.
Trouwens alle balletten, dansnummers,
songs zoals heel de show die men
vroeger al dan niet in kleur wist te
brengen in diverse films vinden we
tegenwoordig niet meer terug.
Dan waren er nog muziekfilms als "A-
lexander's Ragtime Band" met de blon
de Alice Fay en Tyrone Power, met
Bing Crosby, Rosemary Cloony, Dick
Powell en zoveel meer zangsterren in
de hoofdrol. En laat me niet vergeten
het zangwonder Deana Durbin met het
orkest van Leopold Stokowsky in
"Hundred men and a girl"! Drama s
met muzikale inslag zoals "Bolero"
met Carol Lombard en George Raft.
Daverende lachfilms met de komiek
bij uitstek Eddy Cantor, die er tevens
menig liedje in zong, zoals b.v. "The
kid from Spain", "Ali Baba" enz. Het
publiek lag krom van de lach.
Een opname
mcwt» os \.vKt
gemaakt op de
openingsavond van
het Luxor-theater.
Het in 1927
gebouwde theater
voldeed aan alle
eisen van die tijd.
eerste science-fiction-film "Flash Gor
don conquers the universe" met Larry
(Buster) Crabbe geprojecteerd werd,
hetgeen eveneens een stormloop van
het publiek veroorzaakte. Weliswaar
nog in zwart/wit doch al een volwaar
dige geluidsfilm.
Tegenover het Metropole-theater het
up to date Luxor-theater dat aan alle
eisen van de tijd was aangepast, met
indirecte verlichting aan de zijmuren
langs het plafond, hetgeen toentertijd
het nieuwste van het nieuwste was.
Met de komst van de "Talking Pictu
res" werd ze tevens uitgerust met het
nieuwste snufje op het gebied van ge
luidsinstallaties uit Amerika, t.w. het
Wide Range Western Electric Sound
System, dat volgens aankondiging
vanaf de fijnste regendroppels tot aan
de zwaarste kanonschoten het geluid
moest kunnen produceren. Nou, en dat
deed ze dan ook.
Vooral muziek- en showfilms kwamen
hierop volledig tot hun recht en dan
denk ik aan "The Golddiggers",
En wat te denken van de kleine, blon
de lieveling van het publiek met haar
eigenwijze pijpelokjes: Shirley Temple,
die op hartveroverende wijze haar
liedjes wist te brengen.
En dan denken we onmiddellijk aan
"On the good-ship, Lollypop". Ook
zuiver komische films met o.a. Bud
Abbott and Lou Costello alsmede die
van Stan Laurel and Oliver Hardy
stonden op het programma van Luxor.
Griezelen kon men er ook. Bela Lugo-
si in zijn diverse creaties van Dracula
bezorgde menigeen koude rillingen,
zodanig dat er vele dames bang wer
den in het donker naar huis te gaan.
Ook "Mr. Moto" in de persoon van
Peter Lorre zocht op dit scherm als
detectieve naar diverse ongerechtig
heden en misdadige figuren. Johnny
Weismuller konden we hier als "Tar-
zan" van de ene boom naar de andere
zien slingeren, onderwijl zijn beroem
de Jungle-kreet uitstotend, op zoek
naar Jane. Verleiding en zwoele blik
ken bracht ons Mariene Dietrich. En
18
