BOEKBESPREKING
Indrukken van een arroganteSigarenboer
"IK WIL NOG DUIZEND JAAR LEVEN"
In de Poetry International Serie is zo
juist bij Meulenhoff Amsterdam ver
schenen een bundel van negen mo
derne Indonesische dichters: "Ik wil
nog duizend jaar leven," waarin een
beeld wordt gegeven van de lijnen
waarlangs de Indonesische poëzie zich
ontwikkeld heeft vanaf 1942. Een bun
del met boeiende, veelkleurige, intel
ligente poëzie, die vooral hen, die het
Indonesische landschap en de Indone
sische ziel kennen, zal ontroeren en
verrassen.
Natuurpoëzie, met juweeltjes van klei
ne schilderijen (Ismail, Situmorang),
vinden we naast politieke en maat-
schappijcritische gedichten (Apin, Ren-
dra, Toeti Heraty), terwijl de poëzie
van Damono, Anwar en Taufiq Ismail
van diepe eenzaamheid en melancho
lie getuigt.
Vooral bij Chairil Anwar, die op zijn
27ste jaar stierf aan syphilis en typhus,
klinkt een schreeuw om contact door:
"De wereld weigert aanspraak, laat
me stikken
Het water der rivier staat stil
gestremd
Er is geen leven meer."
In het gedicht "Ik ga onder hen" roept
hij in een laatste smeekbede om er
kenning van de uitgestotenen, van het
leger der getekenden. "Leven is
slechts de nederlaag uitstellen," be
grijpt hij bitter en reikhalzend ziet hij
uit naar het einde, "wanneer de schrij
nende pijn zal verdwijnen", om dan
Moest dat nou echt? Blijkbaar op de
hooggaande golven van de renaissan
ce in Indische belletrie Is nu ook een
herdruk verschenen van Justus van
Mauriks „Indrukken van een. Totok"
met de ondertitel: Indische typen en
schetsen. Van Hoeve in Amsterdam
is verantwoordelijk voor een heruit
gave van dit, op de grens van twee
eeuwen gepubliceerde, boek van de
Amsterdamse sigarenhandelaar, die
ter uitbreiding van zijn zaken een
Indische reis maakte en daar toen
natuurlijk ook over moest schrijven.
Dat was hij aan zijn reputatie als
auteur van populaire schetsjes en ge
renommeerd guitigaard verplicht.
Vooropgesteld, dat de uitgave in tech
nische zin onberispelijk is (fraai maar
zwaar papier, gemakkelijk leesbare
letter), vraag ik mij af, wat de uitgever
bezield heeft, deze oude koe uit de
sloot te halen. Zeker niet tot stichting
van de Indo-Europese gemeenschap
in Nederland. De schrijver neemt ze
wel in neerbuigende bescherming,
maar niet dan, nadat er danig de spot
gedreven is met de al dan niet getinte
nog duizend jaar te kunnen leven.
Een dichter met onmiskenbaar poli
tieke signatuur is zijn vriend Rivai
Apin, die gebruik maakt van de con
trasterende symboliek in water en
droogte, die immers vruchtbaarheid
(de zee) en onvruchtbaarheid (de ge
barsten aarde) betekenen, dus leven
en dood. De oorlog en de moeilijke
worsteling om vrijwording van zijn
land kan hij niet anders zien dan als
een tijd van duisternis en droogte,
"waarin God er niet is en de mensen
zwijgen". De vruchtbaarheid van maat
schappij en menselijke geest ligt in de
toekomst:
"Wij nemen op deze gebarsten
gronden, deze onvruchtbare gron
den
Het te zware van de last met de
pijn van de dragende schouders,
en het bittere hart zal verliezen,
zal met liefde het vertrouwen vullen
dat wij omarmen."
Vlijmscherpe maatschappijcritiek bij
Rendra, die in het kostelijke gedicht
"Boodschap van een zakkenroller aan
zijn lief", op humoristische wijze de
corruptie aan de kaak stelt. Hij houdt
zich bezig met de "underdog" ("het
kleine volk kan niet altijd verliezen"),
spreekt in een krachtige taal, gebruikt
soms schokkende beelden. Toch, wat
zijn ballade "Zwanenzang" betreft,
hoe magistraal van gedachte ook, kan
ik niet aan het oordeel: melodrama
tisch, ontkomen, misschien door het
realisme van de situatie waarin het
geplaatst is.
Sitor Situmorang is zo'n schilder met
woorden, waarvan ik U al eerder sprak.
"Hoogvlakte" en "Schemering in de
dessa" mogen zeer simpele gedichten
Indische mensen, die zich niet op het
hoge peil van de superieure Hollander
bevinden. Het zijn leerzame stukjes,
die schetsen van de sigarenboer! Een
bekakt manneke onder soortgeno
ten. Maar natuurlijk, il faut juger les
faites d'aupres leur dates.
Het spreekt vanzelf, dat de Nederlan
ders, die als totok, net als Justus, naar
Indië waren gekomen, meer dan drie
kwart eeuw geleden, een andere kijk
op de dingen hadden dan wij. Het
spreektookvanzelf.dat in deze schet
sen de „Inlander" voorkomt als een,
nu ja, te appreciëren verschijnsel als
arbeidskracht, maar ook dat is tot
daar aan toe. Misschien zijn er onder
onze lezers, die belangstelling kunnen
opbrengen voor de ,,totok"-maatscha-
pij van deze oubollige schrijver, die
met vaderijke toon zijn landgenoten
voorlicht over het leven in Neder-
landsch-lndië, rond 1900, maar ik be
twijfel het. JHR.
Indrukken van een „Totok" is verkrijg
baar in de boekhandel Moesson en
kost f 59.50 plus f 5.- porto.
zijn, we zien de steenachtige armoede
van de hoogvlakte, de zandweg tus
sen de waterbron en desa in de sche
mering voor ons. De dichter, die en
kele jaren in Europa geleefd heeft,
kent, evenals wij - kinderen van twee
werelden - het heimwee en de ver
scheurdheid: "Het land in mijn droom
is eeuwig groen", maar dan toch de
poëtische verrukking bij sneeuw en
ijs: "Laat dit seizoen niet eindigen".
Is het om deze verscheurdheid dat hij
ons zo aanspreekt?
Een zeer interessant dichter is Sutar-
dji Calzoum Bachri, die de mens wil
terugvoeren tot de bron, tot zijn essen
tie en die ook de woorden terug wil
brengen tot hun ware betekenis, waar
door zijn gedichten aaneenrijgingen
worden van geladen woorden, elk
woord samengebalde kracht. Prachtig
zijn gedicht "Huwelijksnacht", een ver
langende kreet om terug te keren tot
het zuiver beleven van het omringen
de:
en
laten we rennen op onszelf toe
en opnieuw aandachtig luisteren
met Adams verbazing bij een
eerste ontmoeting met de
wereld."
Het lijkt mij dat wij de dichters kunnen
gelukwensen met hun drie vertalers,
(Dick Hartoko, A. Teeuw en Linde
Voute) die erin geslaagd zijn hun po
ëzie ook in het Nederlands natuurlijk
te doen klinken, vloeiend en boeiend.
Verlucht met tekeningen van Lucebert.
Een bundel om te lezen en te herlezen.
HÉLÈNE WESKI
"Ik wil nog duizend jaar leven" - In
donesische gedichten f 21,50, porto
f 4,Boekhandel Moesson.
GROOTMAMA VERTELT
Grootmama De Jonge-Berg is nu 92.
Ze heeft een moeilijk, maar rijk leven
achter de rug. De kleinkinderen - wat
zeg ik, de achterkleinkinderen! - wor
den niet moe haar "uit te vragen" over
toen vroeger Ze daarom haar erva
ringen nu maar in druk gegeven en
wel onder de titel: "Vertel eens van
vroeger, grootmama". Het boekje werd
in eigen beheer uitgegeven. Maar, om
dat een groot deel van het boekje in
Indië speelt, zond de zoon des huizes
ons toch ook een exemplaar.
Wanneer in 1910 de echtgenoot van
de schrijfster kort na hun trouwen een
aanbieding krijgt voor de functie van
Technisch Hoofd van de concessie,
die de Java Bosch Maatschappij op Si-
maloer (een eilandje voor de westkust
van Atjeh) heeft, besluiten de echtlie
den te gaan, ofschoon Ir. de Jonge
een redelijke baan bij de spoorwegen
in Nederland heeftEr komt geen
klacht over de lippen van Grootmama,
als blijkt, dat de toestanden op het
eiland toch wel uiterst primitief en on
gezond zijn. De malaria slaat toe en
de bacillaire dysenterie. Van het leven
(lees verder volgende pagina onderaan)
22
