BOEKBESPREKING
DE POLITIONELE
ACTIES
BUNG HATTA
ANTWOORDT
JOHAN FABRICIUS
Kort voor zijn tachtigste verjaardag heeft
Johan Fabricius een aantal gesprekken ge
voerd met Tony van Verre, die door de
VARA op zondagmorgen werden uitgezon
den. Die zijn nu onder de titel: "Tony van
Verre ontmoet Johan Fabricius" in druk ver
schenen bij de Gooise Uitgeverij te Bussum.
Zij vormen een uiteraard fragmentarische
biografie van een onzer bekendste schrij
vers.
De omslag van dit fraai uitgegeven boek
vertoont een zelfportret van de auteur. Ve
len zal het onbekend zijn, dat Fabricius
een geslaagde carrière als schrijver begon
alsschilder. Hoe zich de ontwikkeling
voltrok van de knaap, die zijn toekomst
zocht in de schilderkunst, maar als man zijn
faam verwierf in de letterkunde, wordt dui
delijk uit deze interviews.
Die hebben dan bovendien, nu zij gedrukt
werden, een enorm voordeel op de radio
praatjes, omdat zij verlucht zijn door talloze
foto's en tekeningen. Deze maken de uit
gave tot een bijzonder interessante schets
van de zo populaire auteur. Zijn Indische
jeugd zal met name Indische lezers interes
seren. Het is een schetsmatig profiel, zon
der enige quasi-zwaarwichtigheid of ver
reikende problematiek, dat ons wordt ge
toond in dit pretentieloze, maar juist daar
door zo plezierige boek.
JHR.
"Tony van Verre ontmoet Johan Fabricius"
is verkrijgbaar bij de Boekhandel Moesson
en kost f 29,50 plus 4,porto.
IK ZEG MAAR ZO
"Ik zeg maar zo, ik zeg maar niks" is de
titel van een boekje, samengesteld door
Inez van Eijk en uitgegeven door Het Spec
trum. De ondertitel is nog langer: "Een ver
zameling dooddoeners, stoplappen, eufe
mismen, levenswijsheden, verwensingen, be
dreigingen, nietszeggende uitroepen". Een
verzameling dus van uitdrukkingen uit de
"gezinstaai", ofschoon deze kwalificatie
eigenlijk te beperkt is, maar daarvan zijn
zich zowel de samenstelster als de schrij
ver van het Voorwoord, Nico Scheepmaker,
zich zeer wel bewust.
Wie dit geen aardig boekje vindt, kan me
de pot op (om in de stijl te blijven!)
JHR.
"Ik zeg maar zo, ik zeg maar niks" is ver
krijgbaar bij de Boekhandel Moesson en
kost 6,90 plus f 1,70 porto.
PAMFLETTEN VAN EEN DICHTER
Op de golf van publicaties, betrekking heb
bende op Indonesië en het oude Neder-
lands-lndië verschijnen nu gelukkig ook
talrijke vertaalde brokken Indonesische li
teratuur.
Met vreugde signaleer ik na de verschijning
in de serie Poetry International (Meulenhof,
Amsterdam) van de bundel: "Ik wil nog
duizend jaar leven" (naar één van Chairil
Anwar's gedichten), nu die van een verta
ling van Rendra's "Pamfletten van een dich
ter", bij Thomas en Eras in Den Haag. Voor
deze uitgave is prof. Teeuw verantwoor
delijk. Zij bevat niet alleen een inleiding,
maar aan het slot ook een korte biografie
van Willibordus Surendra, zoals de in 1935
geboren prins der Indonesische dichters
was gedoopt. Sedert kapte hij zijn naam,
maar ook zijn geloof en werd Islamiet.
Het heeft geen zin te twisten over de
vraag, wie nu de belangrijkste dichter is in
het jonge Indonesië. Het is voldoende vast
te stellen, dat er prachtige poëzie in dat ons
zo nastaande land geschreven wordt en dat
Rendra in de eerste rij van de Indonesische
dichters staat. Het is alleen maar vreemd,
dat dit eerst thans tot Nederland doordringt.
Het mag dan zó zijn (zoals prof. Teeuw op
merkt), dat "de transparantie van zijn sim
pel en toch zo visionair Indonesisch voor
een goed deel verloren gaat bij de "over
zetting" in het Nederlands. Er blijft ook
voor de lezer, die geen woord Indonesisch
kent, voldoende stof tot bewondering voor
deze dichter met zijn onuitputtelijke sociale
bewogenheid over. Zeker wanneer een fi
guur als prof. Teeuw de "overzetting" ter
hand neemt. "Een noodkreet, een schreeuw
om uitredding" noemt Prof. Teeuw in zijn
inleiding de poëzie van Rendra.
Het zal geen verwondering wekken, dat een
man, die met zoveel geweld de tekortko
mingen in de maatschappelijke orde aanvalt,
niet geliefd is bij hen, die voor de hand
having van die orde verantwoordelijk zijn.
Dat heeft Rendra dan ook ondervonden. Het
heeft hem niet weerhouden voort te gaan
op het eenmaal ingeslagen pad.
Hulde aan de bewerker, die een Indone
sische dichter en - vooral - revolutionair,
in de niet-geweldadige zin des woords -
toegankelijk maakte voor Nederlandse le
zers.
JHR.
"Pamfletten van een dichter" is verkrijgbaar
bij Boekhandel Moesson en kost f 16,90
plus 1,70 porto.
MOCHTAR LUBIS' KAMPDAGBOEK
Mochtar Lubis is bij Nederlandse lezers
bekend, dank zij de publicatie van zijn kor
te, maar fraai geïllustreerde geschiedenis
van Indonesië, "Het land onder de regen
boog", dat een half jaar geleden verscheen.
Maar wie Indonesië kent, weet, dat niet in
de eerste plaats zijn literaire werk of zijn
geschiedkundige arbeid hem stempelen tot
een belangrijke figuur in het moderne In
donesië. Dat is zijn journalistieke arbeid.
Mochtar is een ridder zonder vrees of
blaam, die zonder aanziens des persoons
in de loop der jaren - hij is nu een goede
vijftiger - in zijn krant, Indonesia Raya, mis
standen en hen, die daarvoor verantwoor
delijk zijn, op de korrel heeft genomen. Hij
was misschien de felste openbare criticus
van het beleid van Soekarno, die hem daar
voor beloonde met jarenlange opsluiting. De
vervanging van de oude orde door de
nieuwe onder Soeharto, veranderde zijn in
stelling niet. Als het waar is, dat de pers
de waakhond van de samenleving behoort
te zijn, dan is Mochtar een van de geducht-
ste van deze dieren. Ook de "orde baru"
nam hij dus onder vuur. Dat is echter wat
anders dan deelname aan rellen, of de
organisatie daarvan. Ofschoon Mochtar dus
wel kon begrijpen, dat ook de nieuwe
machthebbers niet bijzonder op hem ge
steld waren, was hij toch verbaasd in fe
bruari 1975 gearresteerd te worden op ver
denking van medeplichtigheid aan de or
ganisatie van de rellen, die bij gelegenheid
van het bezoek van Tanaka in januari 1974
in Jakarta uitbraken. Tijdens zijn hechtenis,
die twee maanden en tien dagen duurde,
hield hij een dagboek bij en schreef hij een
aantal brieven aan zijn vrouw. Die dagboek
bladen en brieven zijn thans in Nederland
se vertaling uitgegeven door Sijthoff te
Alphen aan de Rijn. Het Dagboek en brie
ven zijn vertaald en toegelicht door Cees
van Dijk en Rob Nieuwenhuys. De heer Van
Dijk zal zich niet tekort gedaan voelen, als
ik de voortreffelijke inleiding tot dit boekje
op rekening schrijf van Rob Nieuwenhuys.
Of het dagboekje de Nederlanders bijzon
der zal interesseren betwiifel ik, maar de
Indische Nederlanders in ieder geval wél.
Ik heb het met gote aandacht gelezen,
maar ik heb het voorrecht Mochtar en zijn
vrouw te kennen en ben nu eenmaal ho
gelijk geïnteresseerd in wat er leeft en
beweegt in Indonesië.
Voor wie weten wil, wat de gedachten zijn
van een man als Mochtar, welke idealen
hem voor ogen staan en welke wegen hij
bewandelt, zal aan dit boekje veel genoegen
beleven. Vooral ook aan de brieven aan zijn
vrouw en aan het laatste hoofdstuk van zijn
dagboek, "Weer Vrijl"
JHR.
"Kampdagboek" van Mochtar Lubis is ver
krijgbaar bij de Boekhandel Moesson en
kost f 12,50 plus f 2,75 porto.
PER MAILBOOT NAAR DE OOST
Schetsen over tempo doeloe vragen in toe
nemende mate onze belangstelling. Het is
nu bijna dertig jaar geleden dat de staat
kundige banden tussen Nederland en Indo
nesië werden verbroken, en de eigenlijke
tempo doeloe eindigt zelfs nog ongeveer
tien jaar vroeger. Maar eerst in de laatste
jaren bloeit de belangstelling voor het leven
in Nederlands Indië tot ongekende hoogten
op. Een verschijnsel waarvoor ik geen ver
klaring weet maar dat ons intussen een
schat van documentatie over "toen vroeher"
heeft opgeleverd.
Het jongste product van de historische golf
is een boekje onder bovenstaande titel. De
tekst is van dr. A. Alberts; een ware stort
vloed van illustraties, grotendeels in het
bezit van A. de Wilde in Den Helder (die
ook het Woord Vooraf voor zijn rekening
nam) siert de tekst. Uitgever is De Boer
Maritiem. Het zal overbodig zijn te zeggen,
dat de rijkdom aan illustratief materiaal nog
interessanter is dan de vlotte, prettig lees
bare tekst van de heer Albers, op het ge
bied van de koloniale literatuur trouwens
geen onbekende, maar een hogelijk ge
waardeerd auteur. Het boekje betreft het
reizen met de Lloyd en de Nederland tus
sen 1920 en 1940, toen de Duitse inval in
Nederland abrupt en voor goed een eind
maakte aan het passagiersvervoer over zee.
Voor wie allemaal nog weet "hoe het was"
een dierbaar document.
JHR.
"Per mailboot naar de Oost" is verkrijg
baar in de Boekhandel Moesson en kost
19,60.
NIEUW
De strijd om "Indië" 1945/1949
door Pierre Heijboer
Een rijk geïllustreerd verslag van
de beide politionele acties. Een
recensie hiervan verschijnt in de
volgende Moesson.
f 29,50 f 4,porto.
Een vraaggesprek met
Dr. Z. Yashi opgenomen in 1978
ten huize van Dr. Moh. Hatta.
f 38,50 f 2,75 porto
BOEKHANDEL MOESSON
14
