Reisbureau Holwerda B.V.
Ervaringen van een districtsarts in een Javaanse
gemeenschap in Suriname (I)
Reisbureau Holwerda B.V.
INDONESIË PRIVÉ
INDONESIË VERZORGDE RONDREIZEN
(Lelydorp 1973- 1979)
In het Kerstnummer 1979 van Moesson
trof ik twee artikelen aan, die mij ein
delijk hebben doen besluiten om ook
mijn ervaringen in Suriname aan U
door te geven, die betrekking hebben
op de mensen en de leefwijze in Indo
nesië.
Allereerst "onvergetelijk Semarang",
waar we woonden in de jaren 1937
t/m 1945, waar mijn moeder op Kobong
ligt begraven, waar ik mijn Javaans
leerde spreken en verstaan van onze
"katjong" vrienden: van de botjah
angon, gezeten op de rug van zijn
karbouw, hem meehelpen met ploegen
en eggen, tenslotte die beesten was
sen in het bandjirkanaal, van de bede
laarskolonie Boegangan tegen wie we
zo vaak vochten, van vriendjes bij de
tambaks vol bandengs en blanak.
Ook zij waren het, die mij het leven
van de orang tani hebben doen voelen
en beleven. Deze kennis gaf mij later
meer toegang tot mijn werk en de men
sen.
Dan "Lebaran in de Vorstenlanden"
bracht mij op het idee dit feest te be
schrijven zoals het in Suriname bij de
Surinamers van Indonesische afkomst
gevierd wordt.
U waant zich aan de rand van een
stad in Indonesië of op de onderne
ming. Deze wordt ook voorafgegaan
door de vastenmaand "Poeoso". Het
begin en het einde van het vasten
wordt iedere dag aangekondigd door de
"bedoek", het slaan op de grote trom
in de misigit. En hier komt U dan de
twee stromingen tegen van de Javaan
se Moslims, bepaald door de wind
richting waar men naar toe bidt. Dus
in de richting van Mekka. De ouderen
zeggen, dat mekka in het Westen ligt
(zoals vanuit Indonesië bekeken) en de
meer modernen zeggen, Mekka ligt in
het Oosten. Dit wordt ook doorgevoerd
bij het begraven.
Na de laatste bedoek van de dag
wordt er gegeten en gedronken. Tij
dens het vasten, door mannen en
vrouwen, wordt zelfs het speeksel niet
doorgeslikt.
U hoort dan 's avonds het welbekende
afschieten van de "meriam", het kanon,
gemaakt van de ons welbekende bam
boe betoeng. Alleen niet gevuld met
carbid en water, maar met kerosine.
Geen lampionnen zoals in de Vorsten
landen.
Wel herinner ik mij, dat we in de
Semanka-tijd lampionnen maakten,
door de semanka uit te hollen en met
de achterzijde van een kroontjespen
gaatjes eruit te prikken in een draaien
de beweging. Viel dit soms samen met
lebaran? Ik weet het niet
Dan breekt na de laatste vastendag
de lebaran of idul fitri aan. Algemeen
met BODOH aangeduid. Dit is in Su
riname een nationale feestdag. Maar
wist U hoe men deze dag bepaalt? Dit
is altijd reden van onenigheid. Deze
dag valt op de dag dat de hoofdpries
ter het glimpje van de nieuwe maan
zélf zien moet. Zovele hoofdpriesters,
zovele gezichtsscherpten. Dit kan één
a twee dagen schelen! Wel wordt de
officiële dag door het gouvernement
bepaald. Gelukkig maar.
Als een echt nieuwjaar wordt er veel
vuurwerk afgestoken en de meriams
bulderen overal. De binnenwegen van
Lelydorp, soms enkele km lang, wor
den verlicht door fakkels, gemaakt van
bamboe. Tussen de schotten worden
gaten gemaakt, met petroleum gevuld,
een soemboe in aangestoken. Ook
worden lege bierflesjes voor dit doel
gebruikt. Voor elk huis, sommige nog
van bilik of gedèk, een stellage met
deze flambouwen, in de verschillende
vormen, letters of figuren. Met de kin
deren rijden we dan door deze verlich
te binnenwegen. Een mooi en leuk ge
zicht.
Ook nu worden de wensen van idul
fitri (of bodoh) eerst aan de ouders
gebracht. Men gaat naar de ouders toe
of de ouders worden voor het grote
feest reeds bij de kinderen gebracht.
Dan bezoekt men broers en zusters
en verder buren, vrienden en kennis
sen. Het is een gaan en komen. Een
ware drukte bij de mensen en in de
straten. Vooral de ouderen nog in sa
rong en kabaja.
En zal ik U opnoemen wat men dan
voorgeschoteld krijgt? Aan snacks
rempejeh, katjang, oedang, kroepoek,
kraok-kraok (d.i. chips van pohong of
pisang tandoek), katjang goreng, tja-
rang mas (groebia noemen ze het
daar). Aan koekjes: kwee lapis, gebak,
bojo (d.i. cassavecake met suiker en
rozijnen), pannekoek opgerold met ge
suikerde klapper, wadjik, lemèt. Aan
drank: soft drinks, bier, whiskey en
dawet, stroop. Aan eten: bami goreng,
nasi goreng, rijst met kip en sambal
atih rempeloh, soto ajam, saté.
En U wist het, hoe meer U eet, hoe
meer redjeki U de gastheer en -vrouw
brengt. Het valt niet mee om deze be
zoeken achter elkaar te maken. Een
fijn en gezellig feest, waar wij zovele
jaren van mochten genieten en dat wij
mochten meevieren.
Tot een volgende keer.
BEN DE LANG
Oude zonden werpen lange
schaduwen.
Engels spreekwoord
Zoekt U garantie voor Uw vakantie? Welnu kies dan voor ons kantoor. Sedert jaren garanderen wij onze
passagiers de zekerheid, solvabiliteit, een goede service, een goede verzorgde vakantie en dat alles
tegen zeer redelijke tarieven I I
Amsterdam - Jakarta v.v. rechtstreekse vluchten zonder overstap f 1975,
Amsterdam - Jakarta v.v. rechtstreekse vluchten met overstap2024,
Amsterdam - Den Pasar v.v. rechtstreekse vluchten met overstap2075,
Amsterdam - Bangkok - Singapore - Jakarta v.v2075,
OP 25 MAART 1980, Amsterdam - Bangkok - Singapore - Medan - Jakarta - Singapore - Bangkok - Amsterdam
waarvan de eerste 8 dagen geheel verzorgdf 2575,
Vertrek op div. data in de maanden mei, juni, juli, augustus en september, een 26 daags geheel verzorgde reis
met bezoeken aan o.a. Jakarta, Bandung, Yogya, Malang, Surabaya, Bali en Singaporef 3590,
Vertrek op div. data in de maanden mei, juni, juli, augustus en september, een 24 daags geheel verzorgde
reis met bezoeken aan o.a. Jakarta, Bandung, Yogya, Bali, Medan, Tobameer en Singaporef 3790,
Verdere verzorgde programma's op aanvraag.
Loosduinsekade 497, 2571 CM 's-Gravenhage - Tel. 070-46 89 50 - 46 89 51,
Telex: Holwé 32 743 - Bankrelatie: N.M.B. Dierenselaan 2, 's-Gravenhage,
Rek. no. 66.74.60.233 - Giro no. bank: 60 000 - Postgiro: 31 64 236.
21
