M//|! \\v.
c
De Prajurits en de Kompeni (I)
-
*r,/m
*y ..,M
/It! 11 YVSW^WW
<*raPB
Links soldaten van de sectie Bugis in een stoet, rechts de sectie Daèng.
Hoe het sultanaat Yogyakarta ontstond
door PAK SUGENG
Het zal de lezer wellicht bekend zijn, dat de Sultan van Yogyakarta bij open
bare plechtigheden omstuwd wordt door een bataljon lijfwacht, in secties ver
deeld, ieder met zijn eigenaardige veelkleurige uniform, bewapening, groeps-
namen - maar ook eigennamen van de soldaten - zodat wij direct kunnen
weten, tot welke sectie een prajurit behoort. Ook heeft iedere sectie een eigen
verblijfplaats. Zo hebben wij:
1. De sectie Bugis.
Met zwarte uniform (lange broek en
jas), een hoge hoed en een rode band
om het middel.
De Bugis-soldaten hebben het woord
"Singo" als voornaam. Zo heten zij
bijvoorbeeld: Singomerto, Singotaruno
enz. Hun wijk draagt de naam van
Kampung Bugisan.
2. Daèng.
Witte uniform, jas en lange broek met
aan weerszijden een rode streep. Een
hoed, gelijk die van de Franse soldaten
ten tijde van Keizer Napoleon.
De naam van een prajurit Daèng be
gint altijd met: Niti. Zo vinden wij bij
voorbeeld de naam: Nitiguritno, Niti-
wisastro en dergelijke.
Hun kampung heet Kampung Daèngan.
De sectie Daèng heeft speciale mu
ziekinstrumenten, die dagtekenen uit
de tijd van Koning Karaeng Galesong
van Makasar.
3. Wirobrojo.
Als wij naar diens rode uniform kijken,
dan denken wij terug aan de "roodjas-
sen" tijdens de Amerikaanse vrijheids
oorlog. Een puntige hoge hoed, aan de
bovenkant ietsje krom. Witte voor
schoot, witte handschoenen, witte kou
sen en zwarte pantoffels. Hun wijk heet
Wirobrajan.
4. Mantrijero.
Deze soldaten zijn beleefde, nette he
ren. Hun officieren zijn uitmuntende
strategen, dus dienstdoende als de
j
- ifssS y I
De sectie Wirobrojo met rode uniformen.
raadgevers van de Sultan. Daarom
wordt deze groep Mantrijero genoemd.
Mantri is een erenaam voor een des
kundige. Jero betekent "binnen", wat
wil zeggen "binnen het paleis". Hun
wijk wordt genoemd Mantrijeron.
5. Prawirotomo.
De meeste prajurits Prawirotomo wa
ren toentertijd vrijwilligers uit de kust
steden en waren sluwe handelaren. Zij
hadden de Sultan grote diensten be
wezen door het opkopen van vuur
wapens en ammunitie van Engelse han
delaren. Ook "zware kanonnen" en
ander geschut.
Hun kampung heet Prawirotaman.
6. Jogokariyo.
Zij waren beste soldaten, maar tevens
geduchte vechtersbazen en lastige her
rieschoppers. Hun wijk heet Jogokari-
yan. Hun naam begint altijd met het
woord Parto.
Een van de aanvoerders van deze sec
tie is de stamvader van de schrijver.
Hij heette Mas Ngabèi Partowikromo.
Laten wij het woord Ngabèi nader be
kijken. Ngabèi komt van het woord
Bey, een TURKS WOORD om een of
ficier aan te spreken.
De geschiedenis van deze groepen
militairen begint ca. het jaar 1755, na
de bloedige eerste Java-oorlog; welke
beëindigd werd met het Giyanti-ver-
bond. Vóór die tijd hadden we op Java
slechts een groot keizerrijk Mataram
(Mataram Islam).
De eerste keizer was Panembahan Sé-
nopati, die zich niet met de titel van
Sultan wilde noemen, maar het woord
Panembahan verkoos, wat ongeveer
betekent: kluizenaar/eerbiedwaardige.
De tweede was een zwakkeling, had
niets te betekenen, stierf op jeugdige
leeftijd en werd opgevolgd door Sultan
Agung Hanyokrokusumo, die tweemaal
oorlog tegen Batavia voerde. De Wes
terse geschiedschrijvers vertelden o-
ver Sultan Agung, dat deze vorst een
leergierig personage was, vooral wat
betreft topografie en krijgskunde. Hij
had vele Westerse leermeesters, was
een expert is alle wapenspelen, was
stipt en correct in alles, soms te over
dreven. Had een helder verstand en
wakkere ogen, met de bedaardheid van
een leeuw; aldus vertelden de ge
schiedschrijvers.
