Reisbureau Holwerda B.V.
Saridjo en Siti wensten een kind
Reisbureau Holwerda B.V.
WILT U OOK IETS VAN DE WERELD ZIEN
Het leven van de "orang kontrak" ter Oostkust
door J. BALT
Nadat vanaf het begin van deze eeuw de tabak in Deli de toon had aangegeven,
kwamen in de twintiger jaren de z.g. overjarige cultures snel in opkomst. Rubber,
palmolie, thee en vezel namen een steeds belangrijker plaats in onder de uitvoer-
producten van Sumatra's Oostkust. Bij de ontginning van het zware oerbos wer
den de bomen gekapt en in de droge tijd verbrand. Van de betere houtsoorten
werden de stammen verzaagd tot timmerhout t.b.v. de bouw van woningen en
loodsen. Als men in het Siantarse in die jaren op een heuvel de omtrek kon
verkennen, waren bijna overal - in de droge tijd - aan de horizon rookwolken van
brandende houtstapels te zien. De vrijkomende gronden werden terstond plant-
klaar gemaakt en beschermd tegen afspoeling om het meest waardevolle ge
deelte: de humus, vast te houden.
Na het openleggen van het bos waren
talrijke arbeiders nodig voor het in
cultuur brengen van maagdelijke gron
den, waarna het nog jaren duurde voor
de aanplant oogstrijp was en er ge
sproken kon worden van productie.
Intussen moest tot dat tijdstip door
stelselmatig onderhoud gewaakt wor
den tegen het opnieuw verwilderen van
het beplante areaal.
En dus was nodig: werkvolk, veel
werkvolk, mannen en vrouwen.
Het overbevolkte Java zette de emi
gratiekraan wijd open; de Javanen
vooral afkomstig van die gedeelten van
Java, waar de bodem arm was en de
tani (landbouwer) een moeilijk bestaan
leidde, stroomden naar Deli.
Zo heeft Sumatra's Oostkust zich ont
wikkeld en er was nooit gebrek aan
werkvolk. De locale bevolking van
Simeloengoen - het zuidelijk deel van
Sumatra's Oostkust - bestond uit Ba
taks, die weinig belangstelling hadden
voor het meer stelselmatige onderne-
mingswerk. Bovendien waren ze als
locale bevolking dun gezaaid.
En zo verschenen er in de loop der
jaren een paar honderd duizend Ja
vaanse immigranten. Op Java sloten zij
een arbeidsovereenkomst (orang kon
trak) en kregen daarna vrije overtocht
naar Deli. Een speciale organisatie ver
zorgde het verder transport naar de
onderneming, waar alles reeds voor
hun komst in gereedheid was gebracht.
Na drie jaren kregen ze betaald verlof
naar hun desa op Java en konden na
afloop - indien ze dat wensten - op
nieuw bijtekenen voor een volgende
periode op de onderneming, waarvan
ze afkomstig waren. Hadden ze geen
belangstelling voor terugkeer naar Ja
va, maar wilden ze wel op de onder
neming, waar ze thuishoorden, blijven
werken, dan verkregen ze de status
van "Orang preman": vrije arbeiders.
Vaak gingen ze dan in een aan de on
derneming grenzende kampong wonen,
die nagenoeg geheel bevolkt was met
van de onderneming afkomstige Ja
vaanse oud-kontrakt-bewoners, die zich
in dit volkomen Javaanse milieu geheel
thuis voelden.
Het verlof naar Java was uiteraard een
hele gebeurtenis. Hun familie en oude
bekenden in hun desa op Java keken
hoog op tegen deze in goede doen
geraakte vroegere desagenoten. Kro-
mo zag er goed gekleed uit en Sarina
droeg soms op haar badjoe een gou
den speld, gemaakt van een gouden
pond sterling afkomstig uit Singapore.
De vrucht van brave spaarzin.
In de goede tijd, vóór 1930, konden
we verlofgangers, die in de afgelopen
periode getoond hadden waardevolle
krachten te zijn, vergunning geven na
ommekomst van hun verlof - op maat-
schappijkosten - familieleden mee naar
Deli te nemen. Ik kan mij uit mijn be
ginjaren herinneren dat een oude Ja
vaan, die ik daarvoor vergunning had
verleend, met 27 familieleden naar de
onderneming terugkeerde en in de
praktijk bleken ze allen uit het goede
hout te zijn gesneden. In deze gang
van zaken zat een selectief element,
dat uiteindelijk leidde tot een voor
treffelijk werkvolkbestand.
Dat met verlof in hun desa-van-her-
komst terugkeren was uiteraard een
evenement op zich zelf, zowel voor de
verlofganger als voor de gemeenschap
in de desa.
Kromo en Sarina waren terug!
Als jongen was ik in een klein dorp
in Friesland getuige van de terug
komst van een jonge boer uit Canada,
een emigrant, die nog eens terugkwam
om te kijken naar zijn dorp van her
komst, vanwaar hij zoveel jaren ge
leden vertrokken was, omdat in Fries
land geen mogelijkheden voor hem
waren weggelegd. Zijn oudere broer
had het bedrijf van zijn vader geërfd,
voor hem was geen land beschikbaar.
Hij droeg een lange zeemleren jas en
reed op een Harley Davidson (motor
fiets) en wij als jongens keken onze
ogen uit. Hij wilde "Heit en Mem" la
ten zien, dat ze trots op hem konden
zijn; hij had het "gemaakt" in dat ver
re land!
Dikwijls is dat beeld me voor ogen
gekomen, als ik een Javaan met verlof
(lees verder pagina 33)
Ga dan met ons mee op 24 september 1980, een 32 daagse wereldreis onder begeleiding van een
Nederlands sprekende gids.
De volgende plaatsen worden bezocht: Bangkok, Singapore, Hongkong, Honolulu, San Francisco,
Miami, New York en Londen. Het verblijf in elke stad duurt 4 nachten, in een luxe hotel incl. ontbijt
en excursies.
De prijs voor deze tour bedraagt f 5070,per persoon.
Aanmeldingen dienen uiterlijk voor 1 augustus 1980 bij ons binnen te zijn. Indien U meer informatie
wenst, bel ons dan geheel vrijblijvend op.
Wij verzorgen ook alle andere bestemmingen.
Loosduinsekade 497 - 2571 DEN HAAG
Telefoon 070 - 46 89 50 46 89 51
Dagelijks geopend van 09.30 uur tot 17.30 uur
Zaterdag van 10.00 - 15.00 uur. Woensdagmiddag gesloten.
28
