Bezettingskroniek 1942-1945 (12)
Een overzicht van wat er buiten de kampen op Java en elders voorviel, ver
zameld uit kranten, brieven, dagboeken enz.
21 Juni 1944
De Japanners worden door de Java
Shimbun gewaarschuwd de Indonesiërs
(volgens het blad vooral de welbe
spraakte) niet te vertrouwen. De Pa
poea's blijken de geallieerden met
lichtsignalen e.d. geholpen te hebben.
Hetzelfde kan ook op Java worden ver
wacht. Na de geallieerde luchtaanval
len op Soerabaja van 17 en 18 mei
maakt de overheid plannen bekend om
de dichtbevolkte kampongs in de stad
"vrijwillig" te evacueren. De kosten
zullen gedeeltelijk worden vergoed.
26 Juni 1944
Door de landing op Saipan kunnen de
Amerikanen nu zonder moeite de grote
Japanse steden bereiken. In de Japan,-
se kranten op Java verschijnen waar
schuwingen om vooral geen pessimis
me of zenuwachtigheid aan de Indone
siërs te laten blijken. Van Mook heeft
in een radiotoespraak tot Holland ge
sproken over de vorming van een ex-
peditieleger dat na de bevrijding van
Nederland naar Nederlands-lndië zal
worden uitgezonden.
Bij de bezetting van Hollandia op Nw.-
Guinea (Operation Reckless) heeft
minister-president Gerbrandy een feli
citatietelegram aan generaal Mac Ar
thur gestuurd. Met de Amerikaanse
troepen zijn Nederlandse en Indone
sische bestuursambtenaren via de Nl-
CA (Netherlands Indies Civil Affairs)
aan wal gegaan om het bestuur op zich
te nemen, waarbij zij onder toezicht
van de Amerikaanse militaire autoritei
ten blijven zo lang de militaire opera
ties duren.
Ook bij het commando van Mountbat-
ten zijn met het oog op landingen in
Sumatra Nederlandse bestuursambte
naren aangesteld.
Bij de bezetting van Hollandia en
Schouteneiland in de Geelvinkbaai zijn
honderden Indonesische dwangarbei
ders bevrijd (Javaanse romusha's), die
er zeer slecht aan toe waren. De tot
nu toe functionerende Nederlandse
Commissie in Australië zal in een voor
lopige regering onder voorzitterschap
van Ch. van der Plas worden omgezet
(oorlog: generaal Van Oyen, onderwijs:
Loekman Djajadiningrat).
28 Juni 1944
In een Japanse krant staat dat door de
straten van Soerabaja 1500 daklozen
zwerven, 1300 wonen in een asyl en
aan 400 man wordt voedsel uitgedeeld.
Er is groot gebrek aan kleding, de be
strijding van de misdaad wordt steeds
moeilijker. Het vrijlaten van gevange
nen (en lepralijders) na de bezetting
van de stad wreekt zich nu. In de buurt
van de strategisch belangrijke wijken
moeten steeds meer mensen hun hui
zen verlaten.
29 Juni 1944
Na de laatste oogst is de prijs van de
ongedistribueerde rijst weer gezakt
van f 1,25 naar f 0,70 per liter. Vlees
is vrijwel niet en vis moeilijk te krij
gen. Eén pisang kost 5 cent, een ei
13 cent,, een papaja 40 cent, een kinine-
tablet 40 cent, een theeservies met 6
koppen 125,een injectiespuit
f 225,een nieuwe Gazelle-fiets
f 1200,een frigidaire 5000,
Reizigers worden aan de stations ge
controleerd om te zien of ze onder hun
sarong geen tweede sarong meesmok
kelen.
30 Juni 1944
Voor de derde maal verschijnt in de
kranten in Batavia een lijst van nieuwe
straatnamen die hoe langer hoe bloem
rijker en geuriger worden.
2 Juli 1944
Gang Chaulan in Batavia lijkt op een
gevechtslinie met een reeks van gar-
doehuisjes die 's nachts door de Kem-
peitai gecontroleerd worden. Op Mo
lenvliet sterven de mensen als ratten.
Als je de politie opbelt krijg je te ho
ren: "harap telefoon oelang, kalau dia
soedah miningal, sebab dari hal orang
sakit, tidah dapet perintah boleh di
ambil".
10 Juli 1944
Uit clandestien afgeluisterde radiobe
richten: "Vierhonderd Javanen die 8
maanden geleden door de Japanners
naar het eiland Noemfoer (Ned. Nieuw
Guinea) waren gevoerd voor het aan
leggen van vliegvelden zijn door de
Amerikanen bevrijd. Ze hadden zwaar
van honger en ziekte te lijden en moes
ten voor een groot deel in het Ameri
kaanse legerhospitaal worden opgeno
men. De overlevenden vertelden dat
verzet werd gestraft met zweepslagen
en soms onthoofding". Geen wonder
dat de Amerikanen met gejuich werden
ontvangen.
13 Juli 1944
In de Java Shimbun schrijft Takahashi
Mushimaro over de slag op Saipan:
"De uiteindelijke overwinning zal het
werk van de Goden zijn (de Goddelijke
Strategie)". Wat hij niet schrijft is dat
de strijd op Saipan intussen is afge
lopen met de gevangenneming van
meer dan 1000 Japanse militairen die
zich overgegeven hebben, en de in
ternering van 9000 burgers. Hij vertelt
wel dat er Japanners zijn die in hun
broek doen van angst. Die zijn er dus
ook I
19 Juli 1944
Het aantal voorspellingen en wonder
lijke gebeurtenissen neemt met het
stijgen van de nood toe. In Solo kreeg
een zwangere vrouw een droom dat
ze in de Kraton moest bevallen. Ze
vertelde dit aan de loerah en zo kwam
het dat ze toestemming kreeg en in de
Kraton werd toegelaten voor de beval
ling van een wonderkind dat meteen
kon praten. Het kind zei tegen een
Japanner: "Wees goed voor het volk.
Dit is de derde maal dat ik geboren
ben, als ik voor de vierde maal gebo
ren wordt zal ik iets groots bekend
maken." Daarna stierf het en de Soe-
nan zelf wikkelde het in een doek.
Maar bij de begrafenis was het lijk
verdwenen.
In Bandoeng verschenen vier kabou
ters bij een boom waardoor een hele
oploop onststond. (Was het niet in de
Heetjansweg? Zijn er nog Bandoengers
die zich meer weten te herinneren?)
20 Juli 1944
De K.P.M. heeft in Hollandia een kan
toor geopend en tussen Australië en
Hollandia bestaat nu een Nederlandse
luchtverbinding. In Londen is tussen
de Verenigde Staten, Engeland en Ne
derland onder Nederlands voorzitter
schap een rubber-conferentie gehou
den. In New York werd aan de scheep
vaart-conferentie over de verbindingen
in Zuid-Oost-Azië door de vroegere
vertegenwoordiger van de Stoomvaart
Mij. Nederland te Batavia, Aaronstein,
deelgenomen.
21 Juli 1944
In de kampongs zitten de mensen 's
avonds in het donker want in verband
met de permanente verduistering mag
geen licht worden aangestoken. Er is
aangekondigd dat met lebaran slechts
enkelen een sarong en een baadje zul
len krijgen. Maar iedereen moet wel
per week 5 cent bijdragen aan lucht
beschermingsmateriaal. De ontevre
denheid wordt steeds groter.
29 Juli 1944
ledereen houdt kippen. Het is het enige
dierlijke voedsel dat overgebleven is
nu melk, vlees en vis vrijwel niet meer
te krijgen zijn.
30 Juli 1944
Er mogen briefkaarten naar de kampen
gestuurd worden met een aantal voor
geschreven zinnen en 20 eigen woor
den.
1 Augustus 1944
United Press meldt: "De NICA op
Nieuw Guinea is belast met de voed
selverdeling, hygiëne, handhaving van
rust en orde en de opsporing van per
sonen die zich aan misdaden hebben
schuldig gemaakt.
2 Augustus 1944
In Batavia heerst watergebrek. Leiding
water mag alleen voor drinken, koken
en wassen gebruikt worden. De ge
meente raadt iedereen aan zelf groen
ten te kweken want er komt bijna niets
meer op de pasar.
(lees verder volg. pag. 1e kolom, onderaan)
20
