BOEKBESPREKING
MNÉMOSYNÉ
Een gedichtenbundel onder de titel
"Sprekend verleden" van T. A. de Haan.
T. A. de Haan, arts van professie heeft
de leeftijd der sterken bereikt en kijkt
met en in deze gedichten terug op mo
menten in zijn leven, die voorgoed en
onuitwisbaar in zijn geheugen gegrift
staan; vandaar ook de naam waaron
der de gedichten uitgegeven zijn:
"Mnémosyné", geliefde van Zeus is
immers de behoedster van het mense
lijk geheugen, zegt de auteur zelf in
het tweede gedicht
De bundel bestrijkt zo ongeveer 40
jaar van het leven van dokter de Haan,
die in 1908 geboren werd in Makassar
en in Utrecht als arts afstudeerde. Als
officier van gezondheid bij de Konin
klijke Marine, diende hij in woelige
jaren - inclusief krijgsgevangenschap -
"over en weer". Vaak voelde hij in die
tijd overigens net als nu, de onver
biddelijke behoefte zijn individuele e-
moties in dichtvorm op papier te zet
ten
Het doet goed, om juist in deze chao
tische tijd de gedichten van dr. de
Haan te lezen en bij de erin uitgespro
ken gedachten of strekking stil te
staan en dit te verwerken. De gedich
ten zijn allemaal zo gewoon menselijk,
duidelijk en recht door zee. Het zijn
net bergmeertjes in de Preanger of
een helder riviertje ergens anders in
Java's of Sumatra's bergenElk
vers heeft wat te zeggen aan hem of
haar, die luisteren wil en even stil
gaat zitten om bij het lezen tegelijk de
lichtjes te zien, die boven de regels
dansen
Ja, het is echt poëzie voor ieder
een, soms ernstig, soms vrolijk en
speels, maar altijd de moeite waard.
Bv. zo'n regel in het gedicht "Lotus"
- een mens is niet voltooid, als hij
geen droefheid kent - is met een zil
veren pen geschreven. Dit gedicht,
naast "Mijn jongen" (1940) en Nood
lot hebben ons wel speciaal getroffen.
Eerdere gedichten van Tj. A. de Haan
verschenen onder de naam de "Zilve
ren fluit" (1963) en "Gouden Munt"
(1975).
Misschien kunnen wij deze sobere
bespreking van dit laatste oeuvre van
deze vlagofficier-arts (bd) als volgt
samenvatten:
Voor ons zou de ondertitel van Mné
mosyné kunnen luiden: Zingend ver
leden van T. A. de Haan, waarbij de
illustraties juweeltjes van verstilde
kunst zijn in evenwicht met de verzen.
AvL
"Mnémosyné" door T. A. de Haan
f 19,50 2,10 porto. Boekhandel
Moesson.
REISGIDS VOOR INDONESIË
Bij Kosmos is een nieuwe reisgids
voor Indonesië verschenen. Schrijfster
en samensteller zijn Mevr. H. Heldring
en A. E. Wouters. Het aantal boekjes
geschreven met het oogmerk de out
sider nader tot dit magische eilanden
rijk te brengen en er naast historisch-
26
culturele feiten ook nog wat touris-
tische aantrekkelijkheden aan toe te
voegen, neemt steeds toe, en dat moet
ook, de onbekendheid met Indonesië
is nog steeds groot. Dat zal ongetwij-
feld liggen aan het aanzienlijke aantal
facetten dat land, volk en cultuur biedt.
Deze nieuwe gids is een uitstekend
boekje. Bezienswaardigheden vooraf
gegaan door de noodzakelijke wetens
waardigheden. De dingen zien en we
ten waarom ze interessant zijn of de
feiten weten en ze daarom willen zien.
Prachtige foto's, tochten-schema's en
een aantal kaarten om een beetje idee
te krijgen van de weg in bepaalde
terreinen met bezienswaardigheden.
Compliment voor de samenstellers I
Reisgids Indonesië,
prijs f 17,90 porto 2,10
SCHETSEN VAN DE
GOUVERNEMENTS MARINE
Onze hooggewaardeerde medewerker
F. C. Backer Dirks - nog onlangs
mochten we een bijdrage van hem
publiceren - heeft thans een aantal
van zijn schetsen betreffende de Gou-
vernements Marine in boekvorm ver
zameld. Deze uitgave, die in de boek
handel verkrijgbaar zal zijn, heeft dank
zij de Afdeling Militaire Historie van
het Ministerie van Defensie het licht
gezien. Het zal bij dit eerste deel niet
blijven. De auteur is voornemens nog
twee delen het licht te doen zien. Die
staan op stapel.
Bovendien heeft hij op zich genomen,
in opdracht van de Marine, een ge
schiedenis van de Gouvernements
Marine te schrijven, die naar hij hoopt
in 1985 gereed zal zijn.
Het thans verschenen werk bevat een
aantal verhalen die al eerder gepu
bliceerd zijn in diverse tijdschriften.
De Gouvernements Marine krijgt in
deze rijk geïllustreerde publicaties het
volle pond: haar rol in de handhaving
en bevestiging van het Nederlands
gezag over de Archipel, de ontberin
gen die zij vaak haar personeel moest
opleggen in de uithoeken van de Ar
chipel, haar werk op het stuk van de
bebakening en het oceanografisch on
derzoek wordt in zeer leesbare stuk
ken uitnemend gedocumenteerd uit de
doeken gedaan. Een groot deel van
het werk wordt ingenomen door de
rol van de Gouvenements Marine bij
het uitbreken van de oorlog met Japan.
Alles bijeen ook voor de niet-marine-
man boeiende lectuur. Boven al staat
de toewijding van zovelen aan de hun
opgelegde taak.
Deze opgave siert niet alleen de au
teur, maar is vooral een tribuut aan de
mannen van de "witte boot", die in
alle bescheidenheid maar met grote
efficiency, soms met gevaar voor eigen
leven, in vele gevallen meer dan hun
plicht deden. Deze uitgave verdient
de belangstelling van allen, die Indië
hebben liefgehad. jhr
EEN DAL IN AMBARAWA
door Han Helfferich-Koch
Een dal in Ambarawa" is het ontroe
rende verhaal van een moeder die
met haar drie kinderen gedurende de
Japanse bezetting in kamp 6 in Am
barawa geïnterneerd was. Het boek is
de neerslag van een dagboek dat de
schrijfster in de kampjaren bijhield, een
boek dat aanvankelijk was begonnen
als babydagboek voor haar jongste
zoon, die in april 1940 in Buitenzorg,
werd geboren, waar de vader van het
gezin Helfferich militair arts is. In 1941,
terwijl de Japanse dreiging al naderbij
komt, verhuist het gezin naar Mage-
lang. Het uitbreken van de oorlog met
Japan maakt een einde aan dit geluk
kige bestaan.
Op indringende wijze doet de schrijf
ster relaas van haar ervaringen in het
kamp. Door de bijzonder goed getrof
fen sfeertekening zullen velen die in
soortgelijke omstandigheden moesten
leven, zichzelf herkennen in dit ver
haal, waarin temidden van alle ellende
die het kampleven meebracht, moed
en vertrouwen een grote rol spelen.
Dit laatste krijgt nog een bijzonder
accent door de toetreding van de
schrijfster en haar kinderen tot de
Katholieke Kerk.
Zoals Han Helfferich in het voorwoord
zegt, is de voornaamste reden tot het
optekenen van deze herinneringen dan
ook hierin gelegen, dat zij haar op
groeiende kinderen van het besef wilde
doordringen dat er - zoals in de moei
lijke oorlogsjaren wel op een speciale
manier tot uiting kwam - andere waar
den zijn dan louter stoffelijke welvaart
en bezit. Als de oorlog ten einde is,
wordt het gezin herenigd en vertrekt
naar Nederland, niet zonder weemoed
van Java afscheid nemend, een nieuwe
toekomst tegemoet:
"Om koers te zetten over beter
water hijst nu
de zeilen het scheepje van mijn geest,
dat een zo wrede zee achter zich laat"
(II Purgatorio, Dante)
De stijl waarin en de wijze waarop het
boek is geschreven, maken dat men
Een dal in Ambarawa" literaire waarde
niet kan ontzeggen. Het is beslist een
van de betere kampboeken, niet in de
laatste plaats door de echtheid en
waarheidsgetrouwheid ervan.
De schrijfster verwierf ook bekend
heid als vice-voorzitster van de in
1967 opgerichte Stichting Nederlandse
slachtoffers Japanse vrouwenkampen.
CH.M.
"Een Dal in Ambarawa" door Han Helf
ferich-Koch, f 24,50 f 4,— porto is
verkrijgbaar bij Boekhandel Moesson.
