Hans Martinot over "Het land onder de zon"
Op reis met een Indonesisch journalist door het Indonesië van vandaag.
Op de veranda van een klein hotel aan de kust van Neira, een van de Banda-
eilanden, heeft Mochtar Lubis zoete aardappelen met nootmuskaatjam gegeten.
Het smaakte hem heerlijk. Van zijn moeder (90 in Muara Soro in het Suma-
traanse Zuid-Tapanuli kreeg hij zijn lievelingsgerecht: gebakken karper met
rode peper, ui en citroen. In Tretes, het vakantiedorp in de bergen ten zuiden
van Surabaya werd hij gewekt door kwetterende apen op zoek naar voedsel bij
de keukens achter de bungalow. En in het busje, dat hem van Tenggarong naar
Samarinda in Oost-Borneo bracht, zat hij naast een vlotte jongeman, die helaas
kokosolie bleek te gebruiken om zijn sluik, lang zwart haar in model te houden.
Dan wordt zo'n rit geen pretje.
Enige maanden heeft Mochtar Lubis door zijn vaderland gereisd voor zijn nieuwe
boek "Het land onder de zon", dat als ondertitel draagt: Het Indonesië van nu.
Hij noemt het zelf een logisch vervolg op zijn eerdere boek "Het land onder de
regenboog", waarin hij de geschiedenis van de Archipel beschreef. "Kom met
mij mee en bezoek het Indonesië van vandaagIk kan niet beloven dat het
allemaal even mooi en ontroerend zal zijn", schrijft hij in zijn voorwoord.
Ook als men die waarschuwing goed
in de oren knoopt kan men het er ge
rust op wagen die uitnodiging aan te
nemen. Het boek is meer dan een reis
verslag. Het is een heel persoonlijk
dagboek van tochten over Java, naar
de Molukken, Lombok, West-Irian, A-
tjeh, Kutai en andere delen van de
archipel.
Het is ook een journalistieke repor
tage over de noden, de verwachtingen,
de vreugden en de frustraties van de
mensen, die in het Indonesische staats
verband leven. Het is een beetje een
reisgids. Het is bovenal een heel fei
telijk verslag van hetgeen een kritisch
waarnemer zag, hoorde en ondervond.
Mochtar Lubis neemt geen blad voor
de mond. Dat heeft hij nooit gedaan.
Hij noteert in zijn boek een bezoek
aan de gevangenis in Madioen, waar
hij meer dan vier jaar heeft gezeten
wegens zijn felle artikelen tegen cor
ruptie en machtsmisbruik en zijn niet
aflatende strijd voor de vrijheid van
meningsuiting. "Een haveloos gebouw
De binnenplaats ziet er nog
troostelozer uit dan toen; het onkruid
staat er kniehoog."
Een heel persoonlijk dagboek. Dat is
het omdat Lubis de ontmoetingen en
gesprekken beschrijft, die hij tijdens
zijn reis had met vele vrienden en
relaties, die de lezer wel onbekend
moeten zijn. Zij zijn weduwnaar ge
weest en weer getrouwd, zij hebben
een andere baan, hun haar is wat dun
ner geworden. Persoonlijk ook, omdat
hij zijn lezers deelgenoot maakt van
zijn stemmingen onderweg. Lichte ver
ontwaardiging over een politie-agent,
die hem verkeerde informatie gaf,
waardoor hij uren moest omrijden,
vreugde over grote behulpzaamheid
bij pech aan de auto, teleurstelling
over de vele regenbuien - hij reisde
in de natte moesson. "Ik heb het ge
voel dat ik in een glazen onderzeeër
zit", schrijft hij over een tocht over de
Bukit Barisan, toen het water met bak
ken uit de hemel viel. Heel persoonlijk,
maar daarom niet minder lezenswaard.
Een journalistieke reportageover
ambtenaren, die ver van de grote cen
tra tegen matige salarissen en met wei
nig comfort om zich heen ploeteren
aan verbeteringen in hun regio, over
ontbossingen op grote schaal in vele
delen van het land, waardoor kale, on
vruchtbare berghellingen ontstaan.
Over vuilnis in de baai van Ambon -
"maar die is prachtig uit de verte".
Over de vervallen huizen van de per-
keniers op Banda en over de handel
in oude Nederlandse borden op die
eilanden "tegen hogere prijzen dan in
de antiekwinkeltjes in Jakarta". En
over de verloren levens van drie fa
milies in de hoofdstad, bewoners van
hutjes langs de spoorbaan, vlakbij de
grote luxe-hotels en de hoge kantoor
kolossen. Niet mooi, wel ontroerend.
Overal breiden de steden zich uit en
slechts zelden gebeurt dat evenwich
tig. Een voorbeeld: Het nieuwe Balik-
papan, schrijft Lubis, lijkt wel een we
reldstad, met grote, moderne hotels,
maar zijn voorkeur gaat toch uit naar
het oude stadsdeel op de heuvels met
uitzicht over de baai, grote bomen
langs lommerrijke straten, goed onder
houden huizen. Het nieuwe deel leek
hem een soort pioniersstad "en tijdelijk
onderkomen waar de mensen weer
zullen wegtrekken als ze genoeg geld
hebben verdiend". En ergens verzucht
hij: "wij zien kinderen, kinderen en
nog eens kinderen - het zijn er echt
teveel, hoe lief ze ook zijn". Mochtar
Lubis deelt de zorg van velen van zijn
landgenoten over de werkgelegenheid
- er zijn miljoenen werklozen - het on
derwijs, de verarming van de bodem,
de bureaucratie. Hij constateert ook
aanslagen op de natuur en de cultuur.
En wrang merkt hij op, als hij over de
plantages van Deli schrijft: "De Ne
derlandse tuan besar heeft plaatsge
maakt voor de Indonesische tuan be
sar, die ver van de arbeidersmassa
een luxe leventje leidt. Met de lonen
en de sociale voorzieningen is het nog
steeds droevig gesteld".
Kritisch blijft hij van de eerste tot de
laatste dag van zijn reis, van de eerste
tot de laatste pagina van zijn boek,
maar hij is ook ontvankelijk voor de
betovering van het Toba-meer, en hij
weet te genieten van de witte stran
den en de dorpen langs de kust van
Bali, de kunstzinnigheid van zovele
mannen en vrouwen her en der op de
eilanden, de spreekwoordelijke gast
vrijheid van de bevolking en van de
oude verhalen en legenden, die ook
vandaag nog verteld worden en ge
kend.
Het Indonesië van vandaag: niet altijd
even mooi, waarschuwt de schrijver.
Dat slaat zeker niet op de honderden
foto's van Marianne en Han Hehuat,
die het boek sieren. Om en om twee
pagina's in kleur en in zwart-wit. En
gelukkig niet alleen de theetuinen, de
toppen van de vulkanen, de stranden
en de danseressen, ook de mensen
van vandaag aan hun werk en op weg
er naar toe, de bussen waarin zij
rijden, de winkels, de straten en de
neon-reclames. Een werkelijk schitte
rende collectie, aangevuld met histo
risch fotomateriaal uit het bezit van
het Koninklijk Instituut van de Tropen.
H. MARTINOT
BELANGRIJKE UITGAVEN OVER
INDONESIË
HET LAND
ONDER DE REGENBOOG"
door Mochtar Lubis
f 51,50 porto f 6,25
HET LAND ONDER DE
ZON door Mochtar Lubis
f 55,porto f 6,25
"KIJK OP INDONESIË"
door Bert Mastenbroek en Bob Ta-
dema Sporry. Prachtige foto's en in
formatieve tekst, f 34,50 porto f 6,25
"WONDERLIJKE VERHALEN UIT DE
INDISCHE HISTORIE"
door Dr. H. J. De Graaf
Historische feiten, interessante bijzon
derheden en anecdotes uit de kleurrijke
historie van de oude koloniën. Boeiend,
met groot gevoel voor humor geschre
ven door een van de oudste deskundi
gen op het gebied van de Indische His
torie. Een naslagwerk voor nu en later
176 pag. - geïll. - f 49,50, f 5,porto
13
