BAREN EN OUDGASTEN
Tempo doeloe - een verzonken wereld
BOEKBESPREKING
OPSTAND IN LHONG - door Victoria Kaulbach
Fotografische documenten uit het oude Indië 1870-1920
door ROB NIEUWENHUYS
Een prachtig fotoboek met tal van interessante foto's voorzien van uit
gebreide tekst. Een historisch document over het oude Indië.
Verkrijgbaar bij BOEKHANDEL MOESSON - 64,50 6,50 porto
plaatselijke bestuur om olie vroeg,
werd dit halsstarrig geweigerd. Hij wil
de de voorraad olie in Merauke hou
den voor het geval dat de paar Euro
peanen die daar nog waren, geëvacu
eerd zouden moeten worden.
Aangezien de man niet aannemelijk kon
maken op welke manier bij die olie dan
dacht te gebruiken om te vluchten,
want hij beschikte niet eens over een
boot of een vliegtuig, werd hij onder
huisarrest geplaatst en werd het
K.N.I.L. hoofdkwartier te Melbourne
telegrafisch om advies gevraagd. Per
kerende telegram kwam de ijlbood-
schap om Merauke onder militair ge
zag te stellen (zie voetnoot).
De vluchtelingen kregen de olie en
plaatselijke gevangenen werden opge
trommeld om de vaten aan boord te
pikollen.
Nadat de twee schepen gebunkerd
hadden en geproviandeerd waren,
werd het militaire gezag aan een deta
chement van de plaatselijke veldpolitie
overgedragen en herkreeg de obstinate
ambtenaar zijn vrijheid.
De opvarenden van de twee schepen,
die tijdens het verblijf te Merauke on
derdak en gastvrijheid in de kazerne
hadden genoten begonnen met het em-
barkeren. Het predikanten echtpaar
ontbrak op het appèl; in de drukte had
men hen uit het oog verloren.
Door het grote aantal mensen dat aan
dek moest verblijven, de vele vaten
olie, de extra bagage en deklast, mis
ten de scheepjes de stabiliteit die
eigenlijk nodig was voor de oversteek
van 545 zeemijlen. "De schuit is zo
rank als een aangeschoten kraai met
één lamme vlerk!", mopperde schipper
Ouwehand bezorgd.
Het was de bedoeling om de Golf van
Carpentaria aan te lopen, omdat zowel
Port Darwin als Thursday eiland bijna
dagelijks door Japanse bommenwer
pers geteisterd werden.
Het laatste traject.
Men begon nu aan de laatste benauw
de loodjes van het traject. In de lucht
kon men vijandelijke duikbommenwer
pers verwachten; aan stuurboord een
heden van de Japanse Keizerlijke ma
rine, terwijl aan bakboord de banken
en ondiepten van Straat Torres lagen.
Banken, waarop men droog kon lopen
en ondiepten, die bezaaid waren met
scherpe koraal-riffen die een schip
konden openrijten. In die tijd werd de
Carpentaria Shoal niet door een vuur
schip gedekt en had de Australische
Coast Guard alle bevuurde bakens op
de kust gedoofd en alle boeien en ton
nen verwijderd. En de radio-bakens
waarop men eertijds peilingen met de
radio-richting-zoeker kon nemen, wa
ren tot zwijgen gebracht.
Zonder de belemmerende last van de
sleep van de twee prauwen kon de
"Soedoe" acht knopen halen, waar
door het totale traject in drie dagen
bevaren zou kunnen worden afhanke
lijk van de wind, het weer en de Jap
pen.
De tweede dag kreeg men een Cata-
lina vliegboot in zicht. Toen het vlieg
tuig door de uitkijk werd doorgepraaid
kwam iedereen in het geweer. Twee
mannen renden naar de proppenschie
ter op de bak en de anderen hielden
geweer, stengun en brenn in de aan
slag. Grote opluchting toen bleek dat
het een Australische Catalina was.
Onmiddellijk begon een stel inventieve
lieden, met in der haast uitgetrokken
en verzamelde kleding, de letters
A.I.F. te vormen. Tevens werd met een
"ever-ready" geseind. Het vliegtuig
scheen de seinen begrepen te hebben,
want het kwam nog eens laag over
vliegen, heen en weer zwaaiend met
de vleugels. Ten slotte vloog het in
een bepaalde richting voor de scheep
jes uit. Het klopte vrij nauwkeurig met
de koers naar Karumba.
Enige uren later verscheen er een
groep Australische gevechtsvliegtui
gen, die de scheepjes nogmaals aan
een nauwkeurig onderzoek onderwier
pen. De letters A.I.F. werden vlug en
nu geperfectioneerd op het dek ge
vormd, waarna de toestellen herhaal
delijk overvlogen. Met regelmatige
tussenpozen veranderden de vliegers
de spoed van hun propellors en steeds
vlogen zij in een bepaalde richting weg,
waarmede zij als het ware wilden zeg
gen dat er in die aangegeven richting
diende gevaren te worden.
De mannen juichten en het was een
komisch gezicht de half naakte kerels,
ongeschoren en vervuild, als lompe
beren aan dek te zien dansen. Het was
de ontlading van emoties. Onderdrukte
emoties die nu in een vreugde dans
een uitweg zochten.
In de memoires, die in het bezit zijn
van de fam. Kniestedt, duikt de naam
"van Kekum" op. Deze man zou op
Ceram geweigerd hebben proviand te
verstrekken aan onze bootvluchtelin
gen. Ten slotte moest hij met het pis
tool op de borst tot andere gedachten
gedwongen worden. Dit verhaal slaat
echter eerder op de gebeurtenis te
Merauke.
(wordt vervolgd)
"TERUG NAAR DE ATLASVLINDER"
Verslag van een Sumatrareis
Tal van schrijvers met een Indisch ver
leden zijn teruggeweest naar Indonesië
en hebben daar een boek over ge
schreven: Willem Brandt, Johan Fabri-
cius, Hella Haasse, Margaretha Fergu
son, enz. Nu ook Aya Zikken. In "Te
rug naar de atlasvlinder" brengt ze
verslag uit van haar reis naar Sumatra.
Aya Zikken wilde terug naar Lahat in
Zuid-Sumatra, waar haar jeugdherinne
ringen liggen ("De atlasvlinder", "Ra-
méh, verslag van een liefde"), maar ze
deed het langzaamaan. Ze reisde via
de Simelungun-Bataks, de Karo-Ba-
taks, de Toba-Bataks, de Mentaweiers
en de Menangkabauers naar Palem-
bang en vandaar naar Lahat. Onderweg
verdiepte ze zich in de levensomstan
digheden en sociale verhoudingen van
de verschillende bevolkingsgroepen
die ze bezocht en ze vertelt daar aardig
over.
Vooral haar verslag over haar bezoek
aan de vrij onbekende Mentawei-eilan-
den is interessant. Uiteraard komen
ook de Nederlanders van zending en
missie aan bod
Een reisverslag dus, een momentop
name, Een beetje persoonlijk getint,
maar niet eens zo heel erg. Alles is
keurig opgesomd, met wat persoonlijke
irritaties ertussendoor. Misschien aar
dige gegevens voor etnologen en so
ciologen. Maar geen litterair werk van
kwaliteit, zoals Aya Zikken vroeger
leverde. Toch wel een aardig boek.
Wat Raméh betreft: die vindt ze inder
daad terug, maar van vroeger blijkt
weinig over te zijn. Zo gaat dat.
Het boek is geïllustreerd met veel -
slecht gereproduceerde - foto's. Een
kaart van Sumatra met op de inhoud
van het boek betrekking hebbende ge
gevens ontbreekt helaas. CHS
"Terug naar de Atlasvlinder" door Aya
Zikken, verkrijgbaar bij Boekhandel
Moesson f 29,50 f 4,25 porto.
Een boeiend-tragische roman naar ware gebeurtenissen aan de schrijf
ster, die haar jeugd in Indië doorbracht, verteld door Dr. J. J. C. H. van
Waardenburg, tijdens de opstand in Lhong controleur van Kota Radja
en Lho Nga in Ajeh. Geïll. met foto's van personen die bij de opstand
waren betrokken en van het landschap.
BOEKHANDEL MOESSON - DEN HAAG - f 20,— f 2,30 porto
11
