VAN KATJONG TOT RIJKSAMBTENAAR
HET LIEDJE VAN MEVROUW BERG-PLEIJEL
KEUKENHOF
Het landgoed waarvan de bloemen
tentoonstelling slechts een gedeelte
is, heet het landgoed "Keukenhof", be
vattende een herenhuis, boerderijen
en bossen.
Toen na de oorlog alles een beetje
moeilijk weer op gang kwam, is in 1949
de toenmalige burgemeester, de heer
Lambooy, met een aantal "bollenmen-
sen" om de tafel gaan zitten en is het
plan ontstaan om mijn man voor te
stellen het terrein, genaamd Zandvliet,
om te bouwen tot een openlucht ten
toonstelling voor bloembollen. Men
heeft eigenlijk mijn man een beetje
overrompeld en de bloementuin de
naam "Keukenhof" gegeven, terwijl het
echte Keukenhof, huis - tuin bos,
aan de andere kant van de weg ligt,
en mijn man eigenlijk nooit geloofde
dat het zo'n bekendheid zou krijgen.
In de tijd van Jacoba van Beieren en
ook er na, heeft dit gebied tot aan de
zeeduinen "het keukenduin Van Tey-
lingen" geheten, waar middenop een
herenhuis werd gebouwd - Keukenhof.
Men neemt aan dat Jacoba van Beieren
dit huis gebruikte om er de jachtbuit
heen te laten brengen en eventueel
ook te laten braden. (U ziet - voer voor
toeristen).
Alleen de hal van het tegenwoordige
huis zou toen bestaan hebben, later
zijn er telkens stukken aangebouwd -
niet altijd even mooi Hier is helemaal
geen bewijs van - het leefde alleen in
de volksmond, en zo is het bloemen
tentoonstellingsterrein "Zandvliet" ge
worden tot "Keukenhof".
Wij zijn deze drukte al lang ontvlucht
en wonen permanent in Brabant. Ko
men elke 14 dagen er 3 dagen om te
boel te beheren - mijn man is z'n eigen
rentmeester. Het is, zoals U in uw
artikel schreef: bijna een overdaad
aan kleuren - voor mij soms te veel.
Geef mij maar een vroege ochtend in
de Preanger als de Gedeh uit de ne
vels tevoorschijn komt. Zo groen als
de sawahs in Indië zijn - deze kleur
heb ik nergens meer gezien en alle
tulpen mogen ze van mij hebben voor
één zonsondergang in Indië in de
bergen.
Mevr.
M. VAN LYNDEN-DE STEENHUIJSEN
door H. Smit
Het levensverhaal van de schrijver, vóór de oorlog op een koffie-onder-
neming, tijdens de oorlog in kamp Kesilir (Oost-Java). Over dit kamp is
niet eerder wat gepubliceerd, hoewel het een van de belangrijkste
burgerkampen tijdens de bezetting is geweest.
Veel documentatie. Een onderhoudend relaas vol aardige details. Geen
oorlogsboek.
208 pag. - foto's, illustraties, tekeningen - Prijs f 36,50 porto f 4,25
BOEKHANDEL MOESSON - Prins Mauritslaan 36 - 2582 LS Den Haag
Margriet, Margriet, pappa di lodji,
Salut, salut, ladjor
Laher-lahor major, lafilefisol
Boenji djedor.
Het voordeel van mondelinge overlevering van liedjes is dat tekst en melodie
bij elkaar blijven, het nadeel is dat de tekst meestal corrupt is. In het liedje van
Mevr. Pleijel (zie haar vraag in Moesson No. 16, pag. 22) vallen ons, naast be
kende woorden als 'salut', 'major', 'pappa' en de nederlandse meisjesnaam 'Mar
griet', slechts enkele woorden op die een aanwijzing geven omtrent de taal
waarin de tekst gesteld is: 'bunji' - Maleis voor 'klinken', en 'lodji' - Maleis (en
Javaans) voor 'loge' of 'fort'. Een normale zinsstructuur mag men in zo'n korte
liedtekst nauwelijks verwachten, ze maakt verregaand plaats voor de liedstructuur
(waarin men o.a. parallelle passages kan verwachten, vaak door rijm verduide
lijkt). Met een beetje geluk komt echter de maleise zinsbouw er toch wel uit,
als we goed gokken.
anderen in 'di', dan verschijnt ook hier
weer de maleise zinsstructuur en wordt
de betekenis: 'Margriet, je pappa is
in (naar) het fort' en neemt aan de
parade deel. Margriet is een soldaten-
kind en de kinderen die het liedje zin
gen, op een bekende militaire deun,
horen in de tangsi thuis.
'Laher lahor' en 'la filefisol' houd ik
voor klanknabootsingen. Het tweede
voor een roffel op de trom (al kan men
ook aan fluiten denken) en het eerste
voor de trompet Een insider zou mij
moeten bevestigen dat 'lèhèr luhur' -
'een verheven hals' (sterren op de
kraag?) een bestaande term is of was.
Anders durf ik zo niet te raden.
Wat nu betreft Mevr. Pleijel's sugges
tie dat de tekst Maleis-Portugees zou
kunnen zijn, zo vind ik hiervoor geen
enkel bewijs. Het is waar dat bijna alle
woorden óók in zó'n tekst zouden kun
nen voorkomen, maar men verwacht
dan toch wel een of twee portugese
woorden ertussendoor. In het geval dat
de tekst op de portugese tijd zou te-
tuggaan (en de melodie eveneens), zou
'lodji' kunnen slaan op het Kasteel van
Batavia (dat in 1811 onder Daendels
werd afgebroken). De meisjesnaam
'Margriet' suggereert echter een jon
gere origine. We situeren het milieu
van de soldatenkinderen dus in de
tangsi van de vorige eeuw of begin
deze eeuw, en niet op de straten van
de oude Mardijkerwijken.
Of de woorden nu werkelijk van kin
deren stammen? Het zit eigenlijk zo
goed in elkaar, als klein compact
beeldje van het soldatenleven, dat de
onbekende maker ons 'salut' verdient.
Het woord 'djedor' is een javaanse
klanknabootsing, waarvan we allerlei
varianten kennen, allemaal voor dreu
nende en slaande geluiden: 'dor',
'doer', 'doear', 'dér'. 'Djedor' is daar
om een woord voor 'trom'. Verbinden
we dit met 'bunji', dan krijgen we heel
normaal: 'bunji djedor' - 'de trommel
slaat'. Het is inmiddels wel duidelijk
dat woorden als 'salut' en 'major en
'bundji djedor' ons in de militaire sfeer
brengen. Luisteren we naar de melo
die dan wordt die indruk alleen maar
versterkt, het zou een trompetsignaal
kunnen zijn.
Om verder te komen moeten we gok
ken: het woord 'lodjer' maakt geen zin,
maar veranderen we het in 'ladjor' (Ba-
hasa Indonesia: lajur), dan is de be
tekenis: 'rij', 'gelid', gelederen' en zien
we voor ons geestesoog marcherende
of aangetreden manschappen hun sa
luut brengen. Waarom? Omdat de ma
joor langs komt, of omdat de troepen
langs hem heen marcheren. We den
ken dus aan een inspectie of parade.
Waar vindt deze parade plaats? In het
'fort'. De betekenis van 'fort' (benteng)
voor het woord 'lodji' kan gemakkelijk
worden begrepen als men bedenkt dat
handelsloges vroeger versterkt en be
wapend werden. Op Malang was nooit
een handelsloge, wel een fort. Daaraan
herinneren nog de straat- en kampong
namen Kelodjèn Lor en Kelodjèn Kidul.
Als we nu in de eerste regel 'Ie' ver-
F. v.d. BOSCH
15
