EVEN TERUG GEWEEST
West-Moesson
De regen voel ik soms
als tranen van
jaren vallen ze
gaten in de weg,
die doorgaat
moeilijk begaanbaar
maar ongelooflijk mooi.
Marianne E.
(31)
6
INDONESISCHE REISINDRUKKEN
Goeden morgen
Goed, je kunt zeggen dat een Christen er gewoon doorheen slaapt, maar je
schrikt je toch wezenloos als je dan eindelijk weer in Jakarta slaapt (moe van
de reis en gewend aan de stilte van Uitgeest) en opeens hoor je hard, maar
dan ook keihard om 4 uur 's nachts een Islamitische voorganger bidden en
zingen, en dan nog wel door middel van een cassette via luidsprekers. Klaar
wakker natuurlijk I "Die lui zijn gek," was de eerste gedachte en ik had meteen
kassian met de kleintjes hier, die toch beroofd worden van een gezonde nacht
rust. En als hij dan nog mooi zong, maar het was gewoon gillen, opzwepen, en
toen zag ik ook de kop van Khomeiny voor me. Ik legde mijn moede hoofd weer
neer en besefte dat ik weer daar was, wat ik zo graag mijn thuis zou willen
noemen. Als dat kon. Die voorganger gilde nog, maar ik hoorde hem niet meer.
Wel hoorde ik de geluiden van een late tropennacht in een grootstad en ik
besefte dat die 'zanger' daarin hoorde.
Toen de rust dan toch weer hersteld
was, hoorde ik geloop en even later
gesiram. Stilte daarna. Toen werd een
ketel gevuld en vlak voor de deur
hoorde ik geschuifel en klotsend wa
ter. Later ontdekte ik dat het Srie en
Oedin waren, Srie de meid en Oedin
de huisjongen, die heel vroeg en heel
laat het huis dweilden.
Srie en Oedin
Srie is de meid, kokkie en baboe.
Koloniale termen wellicht, maar daar
- niet zonder trots van de mistress -
nog steeds gebezigd. What's in a
name, inderdaad en zou 'huishoude-
delijke hulp' staan? "Zie je nou," zei
mijn gastvrouw eens glunderend, "zie
je hoe ze gekleed zijn. Vroeger ge
woon een sarong of zo toch, en nu,
moet je zien een jurk. Allemaal zo. Je
kunt niet zien dat ze gewoon meid
zijn."
Srie werkt hard, keihard: ze zorgt
voor het ontbijt, gaat naar de pasar,
doet de was, maakt de kamers op,
kookt, strijkt, wast af, kookt, wast af
en draaft op, iedere keer als er ergens
geroepen wordt: "Srie!", en loopt naar
het hek, telkens als de auto vertrekt
of aankomt, om dit te openen en te
sluiten. Srie zorgt ervoor dat je niets
te kort komt.
"Mister makan, mister minoem, mister
tjapeh, musti tidoer, kassian mister,
kepanasen." We lachen veel als we
trachten te converseren, Maleis, En
gels, Nederlands en veel gebaren I
"Mister pienter," als ik eindelijk het
goede Maleise woord had (weet wel
dat het tegenwoordig Bahasa Indone
sia is).
Oedin helpt Srie met alles; hij bedient
ook aan tafel. "Air dingin, air dingin!"
beet de mistress hem eens sissend
toe, toen hij met een grote kom hete
lodeh binnenkwam en deze blijkbaar
niet snel genoeg neerzette, terwijl iboe
water wenste. Als zijn taak er op zit
en de TV staat aan, dan gaat Oedin
ergens achter in een hoekje zitten, op
de grond, uit het zicht en probeert wat
beelden op te vangen. De anderen
zitten vlak voor het beeld, op comfor
tabele, leren stoelen, rokend en ka
tjang etend en de as en schillen op de
grond gooiend. Oedin maakt het straks
weer schoon.
Als je de Nederlandse TV gewend
bent en opeens kijk je naar de RTI,
dan is dat een hele verademing, vooral
als je meteen weergaloos gespeelde
krontjong hoort. Na een paar dagen
echter krijg je het gevoel dat deze
televisie toch wel wat infantiel is, maar
misschien komt dat door de eenvou
dige regie: alles recht toe recht aan.
Het hoogtepunt op zaterdag. 'Bewit
ched' (De schone heks) mag echter
een indicatie zijn van het gemiddelde
programma-niveau.
Het televisietoestel is overigens een
normaal stuk huisraad naast de com
plete hifi-stereo, video, cassetterecor
der en elektrische huishoudelijke ap
paraten. Het leren bankstel, de eiken
tafel en de gordijnen maken geen ver
schil met een westerse inrichting. Je
vraagt je soms alleen af waarom be
paalde apparaten zijn aangeschaft,
want ze worden nooit gebruikt. Natuur
lijk is er ook telefoon, gelukkig maar.
Binnen een paar minuten heb je ver
binding met Holland en ik voelde me
toch even als Willy Derby. Die verre
stem doet je goed, want zo 's avonds
om acht uur - als je naar Fred Emmer
placht te kijken - kun je je bloody
lonesome voelen. Na het avondeten
gaat alles als een nachtkaars uit. Op
eens is iedereen naar de eigen kamer
verdwenen en het hek is dicht. Je
hebt geen vervoer, kent de weg niet
en er wordt aangenomen dat je ook
moe bent en gaat slapen. Daar zit je
dan, fris als een hoentje op de rand
van je bed. Op zo'n moment denk je
toch aan thuis? Misschien heb ik het
niet opgemerkt, maar een gezinsleven
heb ik nauwelijks kunnen ontwaren. Er
wordt langs elkaar heen geleefd. Maar
goed, overdag roep je een 'yellow
cap', waarvan er blijkbaar duizenden
rondrijden - zij het dat vele ongezon
de geluiden maken - en je rijdt Jakarta
rond, stapt uit waar je wil en eet sateh
kambing. Het verkeer is een hoofdstuk
apart. En al de verhalen en raadgevin
gen met betrekking tot de onveiligheid
van Jakarta blijken voor jou - over
bodig. Overal voel je je lekker, veilig
en word je goed behandeld. Ze weten
wel dat je 'blanda' bent (kassian ik),
dat je kan betalen en dat er wat om
gereden kan worden, maar je doet
mee, blij van hart.
Zo kom je dan ook terecht op het
Petamburan Kerkhof. Een escorte van
ongeveer zeven mensen, welwillend
lachend en gebarend. Ja, het graf is er
nog en of je 30.000 Rp. wil betalen om
het grafrecht met twee jaar te ver
lengen. Kom maar, naar het graf.
Schoonmaken, ja. "Bloemen Tuan,"
1000 Rp. Een jongen kwam even later
lachend terug met een bos verwelkte
gladiolen. Hij zet ze min of meer recht
op in een vaas. "Bagoes ja!" Ik denk
zo dat oma ze, na mijn vertrek weer
moet afstaan.
Zo kom je ook terecht in het schitte
rende en luxe hotel Borobudur om een
culturele avond bij te wonen. Prach
tige zang, dans en muziek, een aan de
westerse smaak aangepaste rijsttafel
en cola a 1000 Rp. per glas. Magistraal,
in één woord maar toch begon de
westerse helft van mijn geweten te
spreken.
Zo kom je terecht bij een huisarts, die
praktijk houdt dicht bij de kampong,
in een bescheiden onderkomen. Zijn
assistent zit buiten aan .een tafeltje
met een kaartenbak. In een onooglijk
vertrek van 3 bij 4 worden de patiën
ten ontvangen. Je voelt je safe, hij is
dokter met achter zich een rek met
groene flesjes medicijnen. Die flesjes
die we vroeger thuis ook hadden,
meegenomen.
Zo kom je terecht hier en daar en je
voelt je lekker, zo op eigen gelegen
heid, je eigen gang, jezelf. Daar, je
voelt je thuis. Maar je weet wel.
RALPH BOEKHOLT
ALS KRIJGSGEVANGENE NAAR
DE MOLUKKEN EN FLORES
Relaas van een Japans transport
van Nederlandse en Engelse
militairen 1943-1945.
door J. H. W. Veenstra e.a.
Een chronologisch en per afzonder
lijk kamp ingedeeld verslag waarin
de lotgevallen van 6200 Nederlandse
en Engelse krijgsgevangenen op Am-
bon, Ceram, Haroekoe en Flores te
boek zijn gesteld, waarbij onder
meer gebruik werd gemaakt van dag
boeken en rapporten. Met tekenin
gen, plattegronden en bijlagen o.a.
met de namen van de overledenen.
Prijs f 39,50 f 5,25 porto.
BOEKHANDEL MOESSON Den Haag
