De catapult
in dienst van
de wetenschap
wm..
Wie had ooit gedacht dat onze trouwe
plinteng of kattepil waar zo menige
mangga, vogel (en ruit) door is ge
sneuveld zich nog eens zou ontwik
kelen tot een semi-wetenschappelijk,
instrument
Op het instituut waar ik werk, het
Rijksherbarium te Leiden, wordt o.a.
het standaardwerk over de flora van
het Maleise gebied geschreven, de
Flora Malesiana. Hiervoor moet een
grote hoeveelheid plantenmateriaal
worden bestudeerd, meest in gedroog
de maar zo mogelijk ook in levende
staat om een zo goed mogelijk beeld
te krijgen van de ca 30.000 soorten
van het gebied. Het instituut herbergt
al zo'n 3.000.000 exemplaren en krijgt
regelmatig materiaal toegestuurd. Af
en toe organiseren we, meestal in sa
menwerking met het Herbarium Bogo-
riense, een expeditie naar een select
weinig bekend gebied, zoals recent
naar centraal Kalimantan en in 1979
naar Sulawesi. Hierbij is het de be
doeling zoveel mogelijk materiaal bijeen
te brengen ter bestudering in de diver
se instituten waar medewerkers zitten
aan de Flora Malesiana. Tegelijkertijd
worden gegevens verzameld ten dien
ste van de vegetatie beschrijving, na
tuurbescherming enz.
Het verzamelen van materiaal van een
hoge boom is vaak bijzonder moeilijk.
Vanaf de grond zoek je met een verre
kijker de kruinen af naar bloeiende of
vruchtdragende takken. Aan steriel
materiaal heeft de botanicus niet veel.
Ontdek je nu een boom in het juiste
stadium dan zijn er verschillende ma
nieren om het materiaal in handen te
krijgen. Het meest radicale is natuur
lijk de boom eenvoudigweg omhakken
of zagen en dit is wel eens onver
mijdelijk. In sommige landen worden
takken met een geweer afgeschoten,
een kostbare en luidruchtige methode,
die in Indonesië trouwens niet mag
worden toegepast. Een veel gebruikte
methode is het inzetten van boom
klimmers.
leder die de omvang van sommige
woudreuzen kent weet dat dit niet al
tijd een uitvoerbare manier is al heb
ik staaltjes gezien van ongelofelijke
klimkunst. Mijn orang asli boomklim
mer in Malakka klemde zich met zijn
benen vast aan het eind van een rech
te stam zo'n 20 m boven de grond om
een sigaretje te rollen De Engelse
botanicus Corner gebruikte voor het
verzamelen van planten gedresseerde
apen.
Een methode die mij uiteraard erg
aanspreekt is het gebruik van de
Parang, casting reel, catapult en nylon koord, de attributen van een modern plantenver-
verzamelaar in de tropen.
PAS VERSCHENEN:
"IK WOU DAT IK EEN VLINDER
WAS" - door M. H. den Ouden-Hille
(tante Mieke van Tong-Tong)
Haar jeugd op Sumatra van Fort de
Koek tot Bangkinang.
f 21,50, porto f 4,25
"DREIGING ONDER DE TROPEN
ZON" - Roman uit de nadagen van
Ned.-lndië - door lens van Doorn
Het vervolg op "Geluk is als een
vogel", maar ook als zelfstandige
roman te lezen.
f 22,50, porto f 4,25
"REIS NAAR HET VADERLAND IN
DE VERTE" - door Beb Vuyk
Verslag van een reis naar Indonesië,
een land in verandering.
f 17,50, porto f 2,30
BOEKHANDEL MOESSON
schoongekafH. Met de catapult wordt
het schietlood over de tak geschoten
die men verzamelen wil. Dit kan nauw
keurig geschieden tot een hoogte van
25 a 30 meter. Het schoonmaken van
de omgeving dient om te voorkomen
dat het nylondraad ergens blijft steken,
waarna de sinker als hij niet afbreekt,
met angstaanjagende snelheid terug
komt suizen. Na een welgemikt schot
schuift het draad over de tak dankzij
het gewicht van de sinker. Zodra
deze de grond bereikt wordt hij los
gemaakt en wordt het nylon draad
bevestigd aan een stevig nylon koord,
eveneens op foto 1 te zien. Door nu
de vislijn terug te winden om de spoel
trekt men het koord over de tak,
waarna een krachtige ruk aan beide
einden, eventueel samen met enkele
helpers de begeerde tak doet af
breken.
Dr. M. M. J. VAN BALGOOY
De schrijver met zijn catapult, net als vroe
ger
lië, waar ze worden gebruikt i.p.v.
hengels. In Europa heb ik ze nog
nooit gezien. Een ander essentieel on
derdeel van de contraptie is een cata
pult. Hiervan zijn heel wat geraffineer
de modellen w.o. met polssteun en met
rubberbuizen. Ik houd het bij de ou
derwetse tjagak met gewone karet
(zie foto 2). De reel wordt op de bo
dem van het bos neergelegd en de
direkte omgeving met een parang
catapult. Hoe gaat dat in zijn werk?
Onmisbaar is een "casting reel" waar
omheen een dun nylon vislijn is ge
wonden met aan het vrije uiteinde een
"sinker" of schietlood. Deze casting
reels (zie foto 1) zie je veel in Austra-
11
