laat hem blijken dat ik het geen manier
vind dat zijn gasten op die manier
worden behandeld. Ik krijg de tweede
paraplu inderdaad terug.
Het avondeten in het Guesthouse is
weer heerlijk als altijd. Het is de laat
ste avond in Bandung en met wat
weemoed reken ik met Ruud Noya en
Has af. Om 4.00 uur 's ochtends staan
we op om onze ochtendtrein naar
Yogya te halen. Bandung is voorbij.
We hebben er toch nog weer te weinig
van gezien. Volgende keer beter.
12 mei Bandung-Yogya
Bij de stationschef van Bandung vol
trekt zich een klein ritueel. Op ver
toon van onze reserveringsbewijzen,
waarvoor Ruud Noya en Has hebben
gezorgd, loopt de stationschef naar
een bureaulaatje en geeft ons onze
tickets. Tertia betaalt half geld. En dat
terwijl de prijzen toch al zo belache
lijk laag zijn. Omgerekend kost de reis
van tien uren naar Yogya 18,per
volwassene in de hoogste klasse.
Ruud Noya en Has brengen ons naar
onze coupé en zetten een bank voor
ons om, zodat we vier plaatsen, twee
aan twee tegenover elkaar hebben.
Een Indonesisch meisje komt met haar
moeder de trein in. Het meisje, tassen
vol voedsel bij zich, heeft een van de
vier plaatsen gereserveerd. Omdat ze
niet achteruit wil rijden keert ze de
bank weer om. Noya, die buiten staat
en wacht tot de trein vertrekt, snelt
naar binnen en roept: "Deze mensen
hebben 3 plaatsen gereserveerd, ze
hebben er recht op om tegenover el
kaar te zitten." Het meisje pakt haar
spullen en neemt een bank verder
plaats. Toch prettig als je in een
vreemd land geholpen wordt. Als bui
tenlander maak je niet graag ruzie in
een trein, want je weet maar nooit
waar zoiets op uitloopt.
Door ons raampje zien we een groot
aantal Europeanen de coupé vóór ons
bestormen. Als ik nog eens goed kijk
zie ik dat het het reisgezelschap is
dat we gisteren bij Pak Ujo zagen. We
mogen van geluk spreken dat we
tweede klas rijden - de hoogste - want
de derde klas is afgeladen vol. Alles
zit en staat er door elkaar. Maar hier
zijn geen staanplaatsen toegestaan.
Je kunt zitten als je gereserveerd hebt.
Prima geregeld, wat ons betreft.
De trein vertrekt op tijd; Ruud en Has
wuiven. Ik hoop ze vlug weer terug
te zien. Zulke aardige mensen.
Onderweg roeren de Nederlanders
van Pak Ujo zich duchtig. Telkens als
de trein stopt, klimmen enkelen van
hen eruit en beginnen zich met hun
fototoestellen aan te stellen. Onge
veer als volgt: rond de trein bedelen
de kinderen krijgen muntstukjes door
het raam toegeworpen en het zich
dan ontwikkelende tafereel wordt op
de gevoelige plaat vastgelegd. Leuk
om later thuis bij Tante Truus te laten
zien. "Moet je nu toch eens kijken hoe
ze daar leven", zal het commentaar
van onze wereldreizigers wel zijn. (Op
Een tukang saté in Bandung.
dit gebeuren werd een tijd geleden
in Moesson reeds kritiek geleverd -
Red. M.). Langzamerhand loopt onze
coupé vol. Ik krijg een dikke man
naast me, waardoor ik het hoe langer
hoe warmer krijg. Een andere man,
die al vanaf Bandung in de trein zit,
presteert het om de hele reis, tien uur
lang, te blijven praten. Hij blijkt ook
behoorlijk Nederlands te spreken. "Ja
menir, ik was gelijkgestelde", vertelt
hij met enige trots. Telkens duikt op
onverwachte momenten het 'vroeger'
op.
De trein komt op tijd in Yogya aan.
Het is bewolkt en af en toe regent het.
Ik maak een beetje ruzie met de toe
snellende kofferdragers, maar we ko
men vrij vlot een prijs overeen die me
zint. De drager brengt ons bij de of
ficiële taxistand, maar ook de man
daar overvraagt. Ik laat onze twee
koffers naar buiten brengen en begin
met de taxichauffeurs zelf te onder
handelen. Even begin ik te twijfelen of
we hier nog wel weg zullen komen van
het station, maar dan blijkt de zaak
rond te zijn. Een gammele taxi brengt
ons naar het hotel. Bij het afrekenen
heeft de chauffeur geen wisselgeld.
Een bekende truc? Ik krijg de indruk
dat hij inderdaad erg arm is (en daar
om ook wel wilde rijden). Snel wissel
ik geld bij de hotelbalie. De receptio
nist kijkt misprijzend naar onze taxi.
Andere mensen
Tot zover een kleine greep uit mijn
dagboek. Toen, onderweg, en ook na
derhand, heb ik me gerealiseerd dat
blijkbaar alles snel verandert in In
donesië. De indianenverhalen die Mar.
garetha Ferguson in haar in 1974 ge
publiceerde dagboek 'Nu wonen daar
andere mensen' opdiste: we hebben
niets van dergelijk toestanden ge
merkt, en ook de angst die zij soms
had, en zeer voelbaar beschreef, heb
ben we geen moment gevoeld. In een
tijdspanne van tien jaar moet er dus
toch het een en ander gewijzigd zijn.
Hoeweldie doodescaders die er
(lees verder volgende pagina)
NIEUWE EN OUDE SPELLING
"Anders dan veelal gebruikelijk in
Moesson heb ik in mijn relaas de
offciële hedendaagse Indonesische
spelling aangehouden. Naar mijn
mening ligt dat voor de hand in een
reisverhaal. Ik zou het immers ook
niet in mijn hoofd halen het een of
ander koeterwaals neer te schrij
ven in een verslaggeving over Wal-
lonier, Engeland of Italië? Daarmee
wil ik echter geenszins de mening
van Ralph Boekholt (Moesson 1-12-
'83) overgraven en ik ben er dan
ook niet op uit om Indisch in Indo
nesisch om te vormen. Zijn betoog
onderschrijf ik ten volle, doch dat
ontslaat me niet van de plicht om
in een beschouwinkje over het hui
dige Indonesië correct te spellen."
dr. N.W.
Toen de nieuwe spelling van de Ba-
hasa Indonesia een feit was ge
worden in 1972, zijn wij met onze
lezers het volgende overeengeko
men:
a. de oude spelling mocht gehandhaafd
blijven als de gebeurtenis (verhaal)
zich afspeelde in de tijd waarin die
oude spelling gebruikt werd. Het is
onlogisch om te schrijven: ik werd in
1915 in Jakarta geboren. Het werd
dus: ik werd in 1915 in Batavia gebo
ren, of: in 1956 in Djakarta. Maar wel
in 1973 in Jakarta. Zelfde regel geldt
dus voor Cimahi, Cianjur, etc. etc.
Ook voor: onze baboe tjoeti heette
Siti. De baboe tjoeti bestaat niet meer
(mag niet) dus babu cuci zou een
anachronisme zijn, moderne spelling
is hier dus niet van toepassing.
b. De nieuwe spelling mag door ieder
een die dat wil in Moesson worden
gebruikt als de inhoud van het artikel
duidt op het moderne Indonesië.
Wie in de Oostbloklanden, Azië etc.
reist zal ongetwijfeld namen en woor
den anders gespeld zien dan in de
schoolboeken of in de media gebruikt
worden. Peking heet al een poos
Beying, maar als U het over Peking
hebt dan zullen meer mensen begrij
pen waar U het over hebt. Over een
paar jaar zal dat wel anders zijn
misschien.
N.a.v. de nieuwe Indon. spelling schreef
de heer Wiedenhof: Met Yogya (dat
iedere Indonesiër toch als Djokja uit
spreekt, is er iets geks aan de hand.
De verklaring ligt voor het grijpen.
Vroeger (oude Bos atlas) werd het ge
schreven als Jogjakarta. Gegeven de
uitspraak zou dat nu precies goed zijn.
Maar de puristen hebben kennelijk toe
geslagen en elke vroegere j consequent
door y vervangen. Met het gevolg dat
Yogyakarta nu eigenlijk verkeerd ge
schreven wordt."
De zaak ligt hier wel anders. De oor
spronkelijke Javaanse naam is "Ngayo-
gyakarto-Adi-ning Rat", later ingekort
tot Yogyakarta (Yogya) waar de Neder
landers Jogja en zelfs Djokdja of Djogja
van maakten. Terug naar de oorsprong
wordt het dus weer Yogya en volgens
de echte Yogyanees is de uitspraak van
de y een zachte dj en niet de harde d
waar midden-Javanen beroemd om zijn.
L.D.
9
