Indië verloren, rampspoed geboren
BOEKBESPREKING
Uw reisburo voor individuele reizen naar en door Indonesië
Het moeizame afscheid van Indië van Van Mook, Stikker en Sassen.
In het onder bovenstaande titel verschenen boek van de hand van Dr. P. F. Maas,
directeur van het Centrum voor Parlementaire Geschiedenis in Nijmegen, analy
seert de auteur een bepaald aspect van de "Indonesische kwestie", namelijk de
rol van een drietal Nederlandse bewindslieden (Van Mook, Stikker en Sassen)
in deze periode. Van elk van hen wordt aan het begin van de betreffende hoofd
stukken de levensloop beschreven. Het (gedwongen) ontslag van Dr. van Mook
als Lt.-G.G., het optreden van Mr. Stikker als minister van Buitenlandse Zaken
en het heengaan van Mr. Sassen als minister van Overzeese gebiedsdelen,
markeerden een episode (okt. 1948-febr. 1949) waarin de loop van de gebeurte
nissen in de Indonesische kwestie een definitieve wending namen.
Het inleidende hoofdstuk behandelt de
voorgeschiedenis van de in het boek
behandelde periode: de dekolonisatie
tot 1945, de gebeurtenissen na 17
augustus 1945 en de reactie van
Nederlandse zijde daarop, de invloed
van de partijpolitieke verhoudingen in
Nederland op het Indische beleid, en
de verslechterende situatie en de com
munistische opstand in de Republiek
in de loop van 1948.
De figuur, de ideëen en het beleid van
Dr. van Mook worden in het tweede
hoofdstuk belicht. In Indië geboren en
verknocht aan wat hij als zijn vaderland
beschouwde, was hij persoonlijk ten
zeerste betrokken bij de oplossing van
het Indonesische probleem en ijverde
hij met grote persoonlijke inzet voor
zijn ideaal van de federalistische op
bouw van het nieuwe Indonesië. Poli
tiek niet gebonden, had hij een natuur
lijke afkeer van het "kleine gedoe" van
de Nederlandse politiek en hij stelde
zich trouwens nauwelijks op de hoogte
van wat er in die kringen gaande was.
Deze factor, en zijn zelfstandige en
onconventionele optreden zouden uit
eindelijk leiden tot het voortijdig af
breken van zijn Lt.-G.G.-schap. Zijn
gebleken bekwaamheid bleek niet
doprslaggevend en zijn vervanging be
rustte op gemaakte afspraken bij de
kabinetsformatie in 1948.
Tot zijn opvolger werd Dr. Beel be
noemd, die als Hoge Vertegenwoordi
ger van de Kroon naar Indonesië ging.
Het Katholieke driemanschap Romme,
Beel en Sassen trachtte nu de Indone-
sische kwestie in handen te nemen en
deze door een strakkere houding t.o.v.
de Republiek tot een oplossing te bren
gen.
Het optreden van Stikker, de V.V.D.
minister van Buitenlandse Zaken van
het in sept. 1948 aan het bewind ge
komen kabinet Drees - Van Schaik,
wordt in het derde hoofdstuk behan
deld. Daarin komen Stikkers reis naar
Indonesië in nov. 1948 en zijn bespre
kingen met Hatta in Kalioerang ter
sprake, alsmede de gebeurtenissen tij
dens het verblijf van Stikker en Sassen
in Indonesië, vergezeld door een
Nederlandse parlementaire delegatie,
waarop de spannende dagen direkt
voor het begin van de tweede politio
nele actie volgden.
De schrijver komt tot de conclusie, dat
het Indonesië-beleid van het kabinet
Drees - Van Schaik in 1948 het stempel
droeg van improvisatie, het gevolg van
de goeddeels door Stikker veroorzaak
te onenigheid binnen het kabinet over
de te volgen lijn. Dit leidde tot een
zig-zag koers en leverde uiteindelijk
geen tastbare resultaten op. Stikker's
voortdurend wisselende standpunten
leidde niet alleen tot vervreemding en
teleurstelling bij zijn eigen partij. Ook
de vervreemding tussen Nederland en
de federalisten, met wie tot dan toe
hartelijk was samengewerkt, moet gro
tendeels aan zijn houding worden toe
geschreven, evenals het tijdsverlies bij
het telkens uitstellen van het besluit
over te gaan tot de tweede politionele
actie, met alle nadelige internationale
gevolgen van dien.
In het laatste hoofdstuk komen de fi
guur en het beleid van Sassen aan de
orde. Aan zijn ministerschap kwam al
in febr. 1949 een einde, toen hij ontslag
nam niet alleen wegens meningsver
schil over de te volgen lijn m.b.t. het
beleid in Indonesië (hij was voorstan
der van afwijzen door Nederland van
de resolutie van de V.N.) maar ook
omdat de persoonlijke verstandhouding
met zijn collega Stikker zeer slecht
was geworden.
Tenslotte sluit de auteur de mogelijk
heid niet uit, dat de door Sassen ver
dedigde koers meer kansen had ge
boden, dat Nederland de ontwikkelin
gen min of meer in de hand had kunnen
houden. De door het kabinet gevoerde
politiek van "muddling through" leidde
tot een resultaat dat maar weinigen
zou bevredigen.
Het boeiend geschreven boek van Dr.
Maas geeft de lezer een zeer heldere
kijk op het gecompliceerde Indone
sische probleem met alle daarin spe
lende intriges, zoals de dubieuze prak
tijken van figuren als Merle Cochran,
het Amerikaanse lid van de Commissie
van Goede Diensten. Het bevat naast
de eerder verschenen werken over
deze kwestie nog veel aanvullende
nieuwe feiten en persoonlijke details,
waarbij gebruik werd gemaakt van ge
gevens uit de archieven van Beel,
Drees, Van der Goes van Naters, Rom
me en Stikker, alsmede uit het archief
van het voormalige ministerie van ko
loniën.
Als enkele kleine onjuistheden in het
boek zijn op te merken: Van Mook was
ook reeds Lt.-G.G. van begin dec. 1941
-mei 1942, (pag. 21), Ide Anak Agung
Gde Agung was minister-president van
de deelstaat Oost-lndonesië, niet pre
sident (dat was Sukawati), Soekarno
i.p.v. Sukarno, Mgr. Mutsaerts i.p.v.
Mutsaers (pag. 75). CH.M.
"Indië verloren rampspoed geboren",
door Dr. P. F. Maas. Prijs f 32,90
f 4,25 porto.
Verkrijgbaar bij Boekhandel Moesson.
wma im
LAAN VAN MEERDERVOORT 326A - 2563 AM DEN HAAG - HOLLAND
TEL 070-633923*
TELEX 32674 NIT NL
Vliegtickets Amsterdam/Bali met stopover mogelijkheden in Singapore,
Bangkok en op Sumatra en Java f 2.390,-
5 dagen Tobameer inclusief logies, ontbijt en maaltijden 396,-
4 dagen Malang en omgeving inclusief transfers, tours, logies en ontbijt f 390,-
Logies met ontbijt op Sumatra, Java en Bali per nacht v.a. f 35,-
12
