PASAR MALAM BESAR
HET MYSTERIE VAN LORE
U zult vermoedelijk met enige verbazing aankijken tegen bovenstaande foto. Zij
werd circa drie jaar geleden door de bekende schrijfster Aya Zikken genomen
op de hoogvlakte van Lore in Midden-Celebes. Deze monoliet, dit (mannelijke)
beeld, vermoedelijk een godheid voorstellend, staat daar sinds onheugelijke
tijden. Niemand kon ter plaatse ook maar enige opheldering verschaffen inzake
herkomst resp. betekenis.
In haar boeiende boek "Eilanden van vroeger" zegt zij o.a.: "Is het een vorst,
een god, een astronaut uit vroeger tijden? Hij staat indrukwekkend in een lege
prairie, grijs en onwaarschijnlijk gaaf tegen de achtergrond van het Fennema-
gebergte. Ik heb nog één dergelijk groot beeld gevonden. Het stond ook hele-
lemaal alleen, geen huisje in de nabijheid. En alle beelden, die in het bos en op
de hooggelegen vlakten, staan met het gezicht gekeerd in de richting van het
Takolekayu-gebergte, de richting van de zee, de Straat van Makassar. Voor mij
hebben ze iets huiveringwekkends en niet voor mij alleen blijkbaar. Men denkt
er niet aan in de buurt van een beeld een huis te plaatsen. Het is mogelijk dat
de geest van het beeld daartegen in opstand zou komen, het zou zich kunnen
wreken." Het blijft een mysterie.
Is onder U iemand die er meer over weet?
Staat er opeens een Hollander bij de
stand, dertiger, 2 meter hoog en breed,
T-shirt en jeans met een enorme riem.
"Hopeloos verdwaald" denk je en je
kijkt wat hij doet. Hij doet niets bij
zonders. Hij knikt om af te rekenen.
Hij koopt Piekerans deel I en de her
denkingstegel van Tjalie. "Enorme
schrijver" zegt hij en gaat verder. Iets
dergelijks met een Hollands meisje
met uilenbril dat amper boven de sta
pel boeken uitkomt. Ook oudere In
do's kopen boeken, de jongere amper.
Opeens zit er een onbekende naast
je die zegt dat Van Mook toch bepaal
de fouten heeft gemaakt en dat de
beschieting van Soerabaja door de
Engelsen voorkomen had kunnen wor
den indien de Sikhs niet bedreigd
waren geweest.
Tien dagen Pasar Malam Besar en we
hebben wat mensen voorbij zien schui
ven. Gemeen natuurlijk, maar je gaat
de bezoekers observeren en dat hield
de moed erin. De belangstelling voor
onze boekenstand was bepaald be
vredigend maar als je ziet hoe sommi
gen boeken behandelen, heb je zin
enige educatieve tikjes uit te delen.
Mag niet en je kijkt alleen. Dat helpt
wel want het was meer een zenuwtrek
om überhaupt een boek te pakken,
de bedoeling was eigenlijk een bapao.
Dan had je de dames-met-een-zuinig
mondje die met een recht hoofd en
door zo'n tierlantijn-bril zich verwaar
digen een boek door te bladeren om
het vervolgens terug te leggen als
zijnde ver beneden hun niveau (want
hun man is kapitein). Van de Indo
sticker schrikken ze helemaal en om
te bekomen gaan ze twee stands ver
der tjendol drinken. Maar de meesten
waren leuk, lief en aardig.
Is zo'n pasar nu een world of make
believe of niet? Toen op de laatste dag
opeens honderden TL-buizen licht ga
ven, spullen werden ingepakt, stands
afgebroken, kortom in een mum van
tijd de bezoekers weg waren en de
Houtrust in een bende veranderde, zou
je toch menen van wel. Blijkbaar vond
iedereen het welletjes en wilde men
weer overgaan tot de orde van de
dag. Het zat er op, het was gebeurd.
Wat zat er op Het slenteren langs
tientallen min of meer Oosterse
kraampjes, het ruiken van sateh,
luisteren naar voornamelijk Indone
sische klanken en bovenal het zien
vari mensen: Indo's, Indonesiërs en
Nederlanders ofwel de (verre) buren
uit het Indië van weleer. Ja, en of je
wilt of niet, soms krijg je dan die sfeer
en entourage waarin niet alleen de
nostalgici zich thuisvoelen, maar ook
zij die heel nuchter kunnen verlangen
naar iets dat moeilijk te definiëren is.
Eén keer overviel me dat gevoel, dat
was op de laatste zaterdagavond toen
eindelijk een normaal aantal bezoekers
binnen was, de zon door het glazen
dak melancholiek afscheid nam van de
dag en iedereen vol goodwill to men
scheen. Zelfs de Indonesische delega
tie liep glimlachend rond, tot dan
meende ik een wat spottende blik ge
zien te hebben. Onder meer daarom
zei ik zojuist dat die bepaalde sfeer
alleen soms werd ervaren: meestal
waren daar Indonesiërs, Nederlanders
en Indo's en zo voelde men zich ook,
zo gedroeg men zich ook. Is dat dan
niet logisch en wat is daar tegen.
Ma'af, ma'af, niets, helemaal niets
Ook de Pasar Malam is geen world of
make believe.
R.B.
Akar Teki
Akar Teki (Cyperus rotundus) is een
algemeen onkruid, dat op Java voor
komt tot 1000 meter boven de zee
spiegel. Het is overblijvend schijngras,
10 tot 75 cm hoog, waarvan de bittere,
aromatische wortelknollen als poeder
medisch worden gebruikt, onder meer
als middel tegen maagklachten, wor
men, diarree, kiespijn en mondziekten.
(Vervolg: "Rawah Banké")
In oude sigaardozen van Negresco
vond je botjes en beentjes (djimats)
en onder een glazen plaat zag je ape-
schedeltjes, gedroogde ingewanden en
allerlei andere dierlijke kadavers. On
ze wonderdokter zat dan deftig op een
vouwstoel zijn waren aan te prijzen.
De petromax op een houten kist van
'Friese vlag melk' liet het felle licht
vallen op een opvouwbare openge
slagen Duitse anatomische atlas: het
menselijk lichaam op halve ware
grootte. Voorts verkocht hij ook een
rij medische boeken keurig opgesteld
waarmee hij dan tegelijk zijn uitstal
plaats duidelijk markeerde. Je kon op
deze pasar uren vol vermaak door
brengen. Als wij vakantie hadden was
zo'n bezoek een groot feest. De vol
gende morgen als het parkeerterrein
keurig was aangeveegd stonden de
sado's en delemans er alweer.
(slot volgt)
28
