Hawaii, rustig leven of pionieren
Voorplaat en tekst zijn deze keer bijdragen van Willem Wanrooy, wonend in Hawaii. Na 25 jaar in California gewoond
en gewerkt te hebben, kreeg hij net als zovele Indische Nederlanders de behoefte aan een ander bestaan in een
tropischer omgeving. Nu ontbreekt het in Amerika's Sunny State niet aan zon, maar Hawaii is "Indischer" Willem en
vrouw Mary trokken door Indonesië (ontoegankelijk voor vestiging), Malaysia (niet voor werkers) en kwamen uiteinde
lijk weer terug op veilig Amerikaans grondgebied: Hawaii. Wanrooy bezocht diverse Indo-families die er zich gevestigd
hebben, of om te rusten, of om te werken zoals b.v. de Cohens die u op de voorplaat ziet. Ze zien er uit als vrijheids
strijders in Nicaragua, maar toch staan ze hier vredelievend op eigen grond, hun pisang-plantage die voor het eerst
vruchten geeft Ruud en Joyce Cohen gaven hun riant huis met zwembad en een rimpelloos leventje in California op om
"iets te doen" met de rest van hun leven. Een uitdaging die meer voldoening zou schenken dan een verzekerd be
staan alleen. In een tropische omgeving. Meer over de Cohens leest u op de pagina's 3 en 8. Foto links het huis dat
ze in Pahoa bouwden, rechts de plantage. Zoon Eric hielp met de bouw van het huis, de tuin en was de beste djaga
van huis en hof. Baanbrekers op grootouderlijke leeftijd (dochters met tjoetjoeks wonen nog in California), kom je zelden
meer tegen L.D.
door Willem F. Wanrooy
Hawaiiis dat niet een eilandengroep? Ja. Maar het grootste eiland heet
ook Hawaii. Om verwarring te voorkomen, wordt dit eiland "the Big Island"
genoemd. The Big Island is 4035 square miles (10.490 vierkante kilometers). Bij
na twee maal de oppervlakte van alle andere eilanden tezamen en bijna 3/4 de
grootte van Nederland, met een bevolking van ongeveer 100.000 zielen. Het werd
gemaakt door twee vulkanen. Klimaat is warm en sub-tropisch met temperaturen
variërend van 20 tot 30 graden C. Vanwege 't rotsachtige karakter van het eiland
zijn er weinig stranden, uitgezonderd een strook aan de westkust (Kailua-Kona,
het belangrijkste toeristen center). Klapperbomen groeien overal. En jambu bol
(de witte en rode), en blimbing (bintang en wuluh), jambu air, sukun, mangga
(alhoewel niet zoveel soorten als in Indonesië), pisang, ananas, jamblang, ge-
dongdong, zuurzak, jambu kelutuk, peteh tjina, tjempedak, papaya, nangka, enz.
Is het een wonder dat vele Indische
families hier zijn gesettled? En dat
velen hier met vakantie komen? Het
inademen van de Indonesische atmos
feer, de open ruimte, de jungle. De
bloemen, zoals katja piring, kembodjah,
meer dan 300 kleuren variaties van de
hibiscus (kembang sepatoe), rode
bruidstraan, daoen amplas (Congea),
oranje stephanotus, tunbergia's, melati,
alamanda's (kembang lame areuj), se-
dep malem, de waringin, kembang
merak en orchideeën in honderden va
riaties.
De vulkanische uitbarstingen? Ach,
"what will happen, will happen." Het
gebied waar de meeste Indo's zich
hebben gevestigd - om en nabij Pahoa,
zie kaart - is het verste af gelegen van
de zeer actieve Kilauea krater. Als er
dan een lavastroom in de richting van
Pahoa vloeit, dan gebeurt dat eens in
de honderd jaren of zo. Wie dan leeft,
wie dan zorgt.
Als je dus als een nieuwkomer hier
komt - zoals schrijver dezes - dan vind
je rond Pahoa Indo's die hier komen
pionieren, of hun laatste levensjaren
slijten met hun pensioen of WUV-uit-
kering. Het is een van de goedkoopste
gebieden om te leven. Geen kachels
nodig, geen airconditioners. Vruchten
in overvloed. Eigen groenten telen, zo
als tjabeh en katjang pandjang, ketjipir,
labuh siam, klentang (daon kelor).
Rijst eten met de zelf gekweekte groen
ten, wat kip of vis. En met de zelfge
maakte sambal, tahu en tempeh. Een
leven van rust. Zonder de "hurly-burly"
en de "ratrace" van California. Zonder
smog of andere vuile luchten. Altijd
een passaatwind, die de warme tempe
ratuur dragelijk maakt, regen, en hel
dere, klare sterrennachten met iedere
maand een schitterende terang bulan.
Overdreven? In geen geval. Hawaii is
geen paradijs, maar het komt er dicht
bij. Dit zijn de reacties van diegenen
die hier hun laatste levensjaren slijten.
Rudie en Tryn de Preter (Hawaiian
Beaches, enige mijlen van Pahoa)
"We love it here. Het klimaat, zonder
de vele fluctuaties van warm en koud,
is ideaal. Net als Indonesia, maar niet
zo warm. En de scenery doet ons zo
aan Indië denken. We are very happy
here."
Tatie van Aken en Noeke de Groot
(Hawaii Paradise Park, iets verder af
van Hawaiian Beaches): "Oh, het kli
maat. En je kan hier leven als in Indië.
Eenvoudig. Je eigen groenten kweken.
En orchideeën. Je kunt je eigen kippen
hebben."
Henk en Christien Blokdijk (Hilo) "Wij
zijn erg enthousiast. Omdat wij als ou
deren geen hoge eisen stellen zoals
de jongeren, kunnen wij hier eenvou
dig en gelukkig leven, net als in Indië."
Ernst en Wilma Peters (Hilo): "This is
next to paradise. Rustig. Goed klimaat.
Schone lucht. Easy way of life. No
pressures."
In de Nanawale Estates - iets minder
dan een kilometer van Pahoa - leven
Wil en Sylvia Boon naast Zus en Frits
Bernard. De grens tussen hun tuinen
is haast niet te onderscheiden. Dat is
ook niet nodig, omdat beide echtparen
iedere dag verwoed aan het tuinieren
zijn.
De Boons
Kees Boon en echtgenote Maud wonen
in Hilo. Ook de Boons hebben in hun
2
