MAKASSAR 1938
Rechtspraak door Sultans en Radja's
"3ndiócke
familienamen"
In vroeg, dauwdronken morgen
een bries, wat rimpels op het water
speelt op de reê een twinkelvlag
een liedje, 't Is als een pijperdeun
20 simpel, klaar en zo alleen.
In 't dal, waasblauwe bergen
de nevel een nog natte spinrag
wordt aan een mast het doek gehesen.
Een fris trompetsignaal
dat stramheid, trouw ook uitwaait.
Maar het mooiste is die
zware driekleur
die machtig golvend torst.
Zo diep en hecht als ons Wilhelmus
dat huiveren doet van trots genot
op vreemde reê; gehesen of gespeeld.
"Bers-bers" '38
Anders dan Java, was Sumatra, even
als de meeste andere buitengewesten,
gelaten "in het genot van eigen rechts
pleging." In civiele zaken - schuldvor
deringen, handelskwesties en derge
lijke - was dan niet zozeer het Neder
lands Indisch Burgerlijk Wetboek van
toepassing, doch veeleer de Adat;
normen en gebruiken die gewoonte
recht vormen. Indien beide partijen
Mohammedaan zijn, geld lokaal bijv.
het huwelijks en erfrecht zoals dit is
vastgelegd in de Koran. Indien noch
Koran noch animistisch of ander volks
geloof uitsluitsel geeft m.b.t. moderne
rechtsconflicten aan de inheemse
rechter, dient deze de oplossing te
zoeken en recht te doen op basis van
zijn kennis en ervaring van de door
de lokale bevolking gehuldigde inzich
ten over recht en billijkheid.
Vele Sultans, Radja's en andere zelf-
bestuurders brachten de integriteit en
het gezond verstand op om aan hun
rechtspleging onderworpen gedingen
te berechten op een wijze welke de
bevolking respecteerde en de rechts-
partijen aanvaardden. Toen evenwel
de bevolking in sterkere mate aan han
del en industriële verwerking van
landbouwprodukten ging deelnemen,
vonden verschillende Maleiers, Atje-
hers en Bataks - om mij tot Sumatra te
beperken - het geraden om hun be-
drijfsfuncties te onderwerpen aan Ne
derlands (Indisch) recht. Daardoor
vielen ze dan niet meer onder de
competentie van autochtone rechters,
Kerapatans, Rapats en dergelijke die
m.b.t. het verbintenissenrecht onzekere
en wankele adatnormen hanteerden,
maar inplaats daarvan onder Residen
tie-gerechten en in hogere instantie
onder Raden van Justitie. In de recht
spraak door Nederlandse rechters
stelden de in aantal wassende autoch
tone ondernemers allengs meer ver
trouwen. De materie was voor de
inheemse vorsten veelal nieuw en
vreemd.
Naar ik vernam was in Sumatra de
reputatie van de Sultans en Radja's op
het stuk van rechtspraak over het ai-
gemeen goed. Geen wonder, hun pres
tige en populariteit bij de bevolking
was daarvan deels afhankelijk.
Als ik hieronder een belevenis vertel
welke doet denken aan de oude
sprookjes van 1000 en één nacht, besef
ik dat dit een uitzondering vormt. Het
is meer curieus dan tekenend:
Eens had ik mij in verband met een
claim wegens onrechtmatig voor voed
selgewassen "geladangde" doch voor
tabaks-cultuur bestemde gronden, naar
de Kerapatan van Deli begeven, welke
zitting hield in het Sultanspaleis te
Medan, onder leiding van de Tengkoe
Makotta, Kroonprins van Deli. Mijn
rechtszaak, welke voor de betrokken
Tabaks-Maatschappij ook als prece
dent van groot belang was, verliep
goed en werd voor mijn cliënt gunstig
berecht. Maar vlak voor de behande
ling van die grondzaak gebeurde er
iets vreemds:
Een bevallige Maleise vrouw had een
eis tot betaling van onderhoud inge
diend tegen haar voormalige echtge
noot. Die had het huwelijk beëindigd
door haar formeel ten overstaan van
de Kadi te verstoten en dit bevestigd
met een "Soerat Tjerei". Man en vrouw
waren Moslim; het Islamitisch recht
was dus van toepassing, en volgens
de interpretatie daarvan moest de man
slechts drie maanden onderhoud be
talen - niet veel maar kinderen waren
er niet. De man die nooit een cent
onderhoud betaald had, werd veroor
deeld om dat terstond te doen.
Alles normaal en goed zult U zeggen,
maar toen werd de vrouw plotseling
weggeleid. Toen ik de mij vergezellen
de Krani van ons Advokatenkantoor
vroeg wat zij dan misdaan had, ant
woordde die lachend: "Als ze iets mis
daan heeft is het dat ze zo mooi is". Ze
heeft genade gevonden in de ogen van
de Kroonprins en is naar diens vertrek
ken geleid. Een dubbele overwinning
voor de Maleise schone
Mr. A. F. CALKOEN
door D. A. Visker
Prijs f 29,50 - Porto f 4,25
Een boek dat geslachten na U
nog waarde zal hebben.
De pier in Makassar in 1931
17
