0 ja, Boengoer!
Onlangs verscheen er in een plaatselijk tijdschrift een artikel over onze hersenen. Heel wetenschappelijk met illustraties
en doorsneden e.d. Maar uiteindelijk bekenden de schrijvers, dat men maar erg weinig afweet van het werken ervan
Nou, dat neem ik wel aan, maar wat ik merkwaardig vind, betreft ons geheugen. Miljarden feiten, data, beelden, kleu
ren, geuren, geluiden en wat maar ook, worden daar zomaar in het geheugen opgeborgen, om dan in een flits weer
tevoorschijn gehaald te kunnen worden. Het geheel werkt zo ongeveer als een computer. Je wilt iets weten, druk dat
knopje maar in en het gewenste wordt duidelijk op het scherm uitgebeeld. Als het data bank vermogen maar groot genoeg
is, dan kan je er zowat van alles instoppen en het blijft verkrijgbaar voor een eeuwigheid. Ons geheugen is ook een
databank, maar helaas niet eeuwigdurend! Het heeft ook onverklaarbare tegenstellingen, en die wil ik nu verder be
spreken. Neem nu maar eens namen van mensen, vrienden, straten en plaatsen, nummers en jaartallen. Als je wat ouder
wordt (en onder die categorie schik ik me zonder tegenspartelen) dan heb je grote moeite met die dingen.
Hand omhoog diegene onder ons se-
nielen, die nog weet, zonder spieken,
wanneer Karei de Harige trouwde met
Bertha de Slanke, in welk slot en in
welk jaar? Was het vóór of na het
Verdrag van Laag-Slooten a.d. Moer?
Of wanneer de eerste prins van Mata-
ram Modjopahit veroverde en zich ves
tigde in Banjoewangi? Met de beste
wil in de wereld en een prijs van
1 miljoen (maak dat 1 miljard) kan ik
me dat niet herinneren. Nul op rapport,
ongetwijfeld.
Nu zult u wel zeggen: ach man, dat
is meer dan een halve eeuw geleden,
sinds je op de schoolbanken zat. Goed,
akkoord, maar ik kan me niet eens
meer de naam herinneren van de man,
die naast me lag in het kamp, of de
naam van mijn overbuurman van 20
jaar geleden, of zelfs de naam van de
man, die mij verleden maand werd
voorgesteld.
Maar, zoals gezegd, het eigenaardige
is, dat ik nog steeds een heel scherp
beeld heb van de Fröbelschool in de
Theresiakerk in Batavia, en Mère Vic-
toire ons toonde, hoe die matjes te
vlechten met kleurige papieren band
jes, met zakdoek leggen niemand zeg
gen in de speeltijd; en de boterham-
mentrommel met brood en rookvlees
of muisjes. En dat is een hele tijd ge
leden, kan ik u verzekeren.
Ook zie ik duidelijk de eerste klas
L.S. van de C.A.S. aan het Konings
plein, het zwarte schoolbord met de
letters aan haakjes gehangen: Jaap,
Gijs, Dien, Zus, Boe, enz. Het jongetje
naast me in de bank, hoe heet-ie ook
weer? Hij had altijd een matrozenpak
aan, blauwe strepen, donkerblauwe
kraag en mouwen met witte strepen,
schoenen zonder veters maar met een
knoopbandje. De ouderwets geklede
juffrouw, de lummels in de achterste
bank, de oude tjermeeboom op het
speelterrein. En die blauwe, blauwe
luchtAls een fotografische plaat in
mijn geheugen gegrift en zonder moei
te te voorschijn te halen Maar toch,
hoe heette dat joch met de kale kop?
U begrijpt wel, waar ik naar toe wil.
Beelden, kleuren, geuren en geluiden
zijn diep in ons geheugen vastgelegd,
vooral waar het een jong, vatbaar ge
heugen betreft. En in de loop der jaren
komen de navolgende ervaringen er
laagje bij laagje boven op, als een
door H. Tas
spekkoek
En Vader Tijd, wanneer het zover is,
knabbelt aan die kwee lapis. Onver
mijdelijk, laagje voor laagje, lekker
zeg, ga maar door
Totdat op een zekere tijd, alle onno
dige ballast overboord gegooid wordt,
en dan blijf je zitten met een geheugen
gevormd in onze prille jaren, de es
sence van onze jeugd en strekkende
van eerste bewustzijn tot in mindere
mate de volgende jongens-, jongeman
nen- en volwassen jaren en die dan
alleen maar gevuld met voor jou be
langrijke tijden en gebeurtenissen.
Ik moet hier vooreerst vaststellen, dat
dit niet een artikel is vol met hopeloze
heimwee en sentimentele nostalgie
(nou ja, een beetje misschien hoor).
Maar meer als een beschouwing van
een oude zwart-witte film op de buis
in de "late-late show".
Zo kan het dan gebeuren, dat je plot
seling weer herinnert wordt aan de
"goeie ouwe tijd", door sommige dood
gewone alledaagse dingen. Je ziet een
eigenaardige wolkenformatie in een
strak blauwe lucht, óf een grijsdonkere
dreigende regenlucht en de wind buigt
de boomtoppen voor zich uit met veel
bladergeruis, en je bent weer op Java,
in de Preanger in je kinderjaren. En
dat gebeurt ook met de geur van een
roos, anjelier of frangipanni (kembo-
dja), de smaak en geur van mangga,
het zien van de blimbing in een glazen
knikker, enzovoorts.
Het schijnt wel alsof je onderbewust
zijn zo nu en dan zachtjes aanroept:
hé njo, weet je nog welEn jij
maar knikken, ja, ja
Het is ook een feit, dat hoe ouder je
wordt, je je minder bezorgd maakt voor
de toekomst, en meer naar het ver
leden kijkt, waar het jou betreft.
Hier ter plaatse is er een FM-radio
omroep station, die zich specialiseert
in rsutige en vooral oude muziek (als
balans tegen de zenuwachtige, opja
gende pop-muziek, die 24 uur per
etmaal de ether wordt ingeslingerd
door andere stations). Nou, u kunt
zich wel voorstellen, hoe sommige
van die oude nummers mijn geheu
gencellen opporren. Om nu maar een
voorbeeld te noemen, "Sleepy Valley"
is nu wel een heel antiek nummer, maar
het horen ervan brengt me onvermij
delijk terug naar de bioscoopzaal van
de Planten en Dierentuin (Tjikini) waar,
bij het vertonen van een stomme wild
westfilm, de mevrouw achter de piano,
links vooraan, zachtjes dat nummer
speelde op sentimentele momenten.
Om luid te veranderen in Cavaleria
Rusticana (wist ik toen niet!) bij een
spannende achtervolging of knokpartij,
waarbij je dan op de vingers floot, of
op je stoelzetel roffelde.
Verboden natuurlijk, als je maar niet
betrapt werd door de uitkaaier met zijn
flashlight
"What a friend have we in Jesus" en
"Soldiers of the Cross". Zondags
scholen, vooral die in de Wasserijweg,
een zijstraat van de Alaydroeslaan, die
bij het KPM logeergebouw in de Mo
lenvliet West uitliep.
Zuster Ottow zwaaide daar de scepter
met een geen-flauwe kul hand. Domi
nee Keers in de Willemskerk, Dominee
de Bruyn in de Bandoengse kerk aan
het Pieterspark. Alles zo maar bij het
horen van psalmen en gezangen.
O ja, van Alaydroeslaan gesproken,
denk ik aan Gang Chaulan, die paral
lel liep met bovengenoemde laan en
die weldra overliep in de Tangerangse
weg, de entree van Bantam.
Nou, in Gang Chaulan was gevestigd
de dienst Volksgezondheid en daar
kreeg ik in mijn prille jeugd de pok
ken injecties. In die jaren ging het
nogal kind-schokkend te werk, zonder
aestetisch wikken en wegen. De man
tri gaf je een flinke jaap op beide
bovenarmen alvorens het serum er in
te wrijven. En het was geen kleine
dosis, geloof me. Ik heb nog steeds
de 4 cm lange dikke littekens en kan
tot heden de stank van jodium en
spiritus niet uitstaan I
De vooroorlogse jaren in Bandoeng
worden gekenmerkt door vele num
mers, sommige meer dan andere, maar
allen met hetzelfde resultaat. Terug
denken I
Alice Faye zingt "Good Night Sweet
heart" als sluitnummer van YHD 8,
Boswell Sisters, Mills Brothers, Mood
indigo, Stardust Deep Purple, Artie
Shaw, Tommy Dorsey, Bei mir bist du
schön, Begin the Beguine, South of
the Border, en later de Engelsen hin
gen de was uit aan de Siegfried Line
en de Tommies werden goeienacht ge
zoend door de serg. majoor. Roll out
the Barrel en Bandoeng werd verduis
terd met donkerblauwe lappen, de
Oranjejeugd werd geboren en Mili-
cientjes, wat zou Bandoeng zonder
jullie zijn? Maar, voordat we overgaan
10
