De Kamferboom
4i -
Kamfer kent iedereen, maar dat er zo'n eeuwenoude geschiedenis aan verbonden
is, is bij velen niet bekend. De kamfer wordt verkregen door sublimatie uit de
vluchtige olie die voorkomt in het hout van de kamferboom (Cinnamomum cam-
phora). Tegenwoordig wordt de meeste kamfer synthetisch bereid uit terpentijn
olie, deze is "alleen" voor uitwendig gebruik aan te wenden. Eigenschappen van
kamfer zijn - slecht in water oplosbaar - goed in alcohol - het is een keton.
De wetenschappelijke naam van de kamferboom op Sumatra is Dryobalanopa
aromatica. Een geurige boom met eikelachtige vruchten. De boom kan een hoogte
bereiken van 50 tot 60 meter. Het onderste takvrije gedeelte heeft een hoogte
van ongeveer een 30 meter en de doorsnee van de boom is gemiddeld 1.30 meter.
Wanneer van een hoger gelegen terrein op het bos wordt neergezien, waar deze
kamferbomen groeien, steken de kruinen van deze bomen ver boven de anderen
uit. Dat biedt een wonderlijke aanblik zo'n kruin die majestueus boven alle ande
re uitsteekt.
Het verspreidingsgebied op het eiland
Sumatra is maar beperkt tot de west
kust in de streken van Singkil (Atjeh),
Baroes en Sibolga (Tapanoeli) en Air
Bangis (Sumatra's westkust). Verder
komt de kamferboom nog sporadisch
voor in het gebied tussen de Rokan
rivier (Riau) en de Batanghari rivier
(Djambi). Buiten Sumatra wordt ze aan
getroffen in het westen van Malaysia.
De kamferboom groeit tot een hoogte
van 400 meter boven de zeespiegel.
Kamfer kan voor diverse doeleinden
gebruikt worden. In de geneeskunde
wordt de kamfer niet zoveel meer toe
gepast als vroeger omdat andere en
betere geneesmiddelen hiervoor in de
plaats zijn gekomen. De inwendige toe
passing was ook niet altijd zonder ri
sico. Bekend is nog steeds de kamfer-
spiritus die o.a. wordt gebruikt om het
doorliggen van patiënten te voorkomen.
En wordt nog veel toegepast in zalven.
In de techniek voor het bereiden van
celluloid. Ongedierte wordt er door
"geweerd" zoals motten, niet verdelgd.
Bekend is het antwoord van de drogist
aan een klant die vroeg om kamfer om
de motten te verdelgen: "Dan moet U
de kamferballen nemen daar kunt U de
motten mee dood gooien".
Het hout is buitengewoon duurzaam,
bekend zijn de kamferkisten.
In Indonesië is kamfer bekend onder
de naam kapoer baroes (krijt van Ba-
roes). Het woord kapoer zou (is) een
verbastering van het Sanskriet kapura
zijn. In het Arabisch en Perzisch wordt
het kafur genoemd.
Baroes is een klein havenplaatsje, nu
onbelangrijk, aan de westkust van Su
matra, maar in de vorige eeuwen was
het een belangrijke uitvoerhaven van
vele bosprodukten o.a. de kamfer. Van
daar de naam kapoer baroes.
De Indiërs hebben reeds voor onze
jaartelling van Sumatra, rinoceros
hoorn, ivoor, kamfer en benzoë naar
Arabië en Griekenland vervoerd en
zeker ook benzoë naar Egypte. Dit
vermeldt Herodotus (5 eeuwen voor
Chr.).
P. H. Brans heeft namelijk in 1935 ge
constateerd dat de zuren die voorko
men in de benzoë die werd gebruikt bij
Ons reservefonds voor moeilijke dagen
Moesson wil geen subsidie. Het wil voort
bestaan alleen als U dat wilt. Met uw steun
poekoelen wij teroes
Hieronder laten wij, onder hartelijke dank
zegging aan alle schenkers, de verant
woording volgen van de giften die zijn
binnengekomen voor het reservefonds voor
Moesson over augustus 1985.
E. C. van Ahee 25,H. J. v. Beuzekom
25,W. Boverhof 25,A. Burg 10,
P. Coenen 50,A. M. H. de la Croix
10,J. Goedhart 15,18; L. C. F. de Graaff
25,T. Heyman 20,Hr. Huitink 10,70;
B. K. Jacobs 100,J. C. L. Jansz 10,
J. Koopman 25,R. Mariouw 40,A. Ma-
tauschek 15,B. N. Naberman 10,W.
v.d. Poel-de Wit 25,M. Portier 15,
H. de Quant 10,R. Sebo de Graaff 25,
W. Stout 25,H. N. Themmen 20,G.
Vroomen 3,N. H. Wichers-Bleckmann
10,J. Willemsen-Sterckx 10,F. Win
kler 50,—; N.N. 13,70; N.N 15,—; N.N.
10,—; N.N. 35,—.
Totaal ontvangen
over augustus 1985
Voor het KNIL ontvangen:
J. Jacobse
M. Portier
f 682,58
De Sumatraanse kamferboom
(Dryobalanopa aromatica)
het balsemen van lijken in Egypte, de
zelfde zuren zijn die voorkomen in de
benzoë van Sumatra.
Dat deze streek al lang contact had
met de buitenwereld en dat ook de
Hindoe-invloed zich uitstrekte tot dit
gebied is te zien aan een inscriptie die
voorkomt op een steen die gevonden
is dicht bij het bij Baroes gelegen
dorpje Loboetoe.
Ook volgens prof. Kern moet de kam
fer al bij de Grieken bekend zijn ge
weest. Hij schrijft dat de geograaf
Claudius Ptolemaeus (150 na Chr.)
vermeldt: "over de vijf Barousai, waar
in men zegt dat de inwoners mensen
eters zijn". De Arabische handelsrei
ziger Hordadzbeh bericht in 846 na
Chr. over een kamferwinning in Ba
roes, tevens uitvoerhaven. Hij schrijft
over reusachtige kamferbomen waar
in de schaduw van de boom wel hon
derden mensen kunnen zitten.
f 15,—
f 30,—
totaal ontvangen over augustus '85 f 45,
Voor GIKI ontvangen over augustus '85
J H. F Oiive f 180,
Voor STAL 18 ontvangen over augustus '85
J. H. F. Olive f 400,
In "Travels of Marco Polo", van Milton
Rugoff wordt ook over een kamferwin
ning gesproken en dat de waarde er
van is, het gewicht gelijk in goud. Mar
co Polo spreekt over een plaatsje
Fanfur, dat een verbastering is van
het plaatsje Pansur, dat dicht bij Ba
roes ligt. Deze verwisseling van naam
is niet verwonderlijk omdat ook daar
de kamfer zeker bereid zal zijn.
Dat de kamfer een gewild artikel is en
daarom zijn waarde blijft behouden,
blijkt uit een vermelding van K. Heyne,
zeven eeuwen later:- "Dat de waarde
van de kamfer in Singkil, zijn gewicht
in zilver waard is". (Tijdsch. T.-L.- en V.
kunde 1907). De Sumatraanse kamfer
was achtmaal zo duur als andere kam-
fersoorten. Hieruit blijkt wel duidelijk
dat de kwaliteit bijzonder goed was.
Dat in de vorige eeuw de havenplaats
Baroes van enige betekenis was blijkt
ook uit het feit dat de uitgezonden
filoloog H. N. van der Tuuk van hieruit
zijn taalstudie moest verrichten.
H. NEUMAN en K. S. DEPARI
12
