Opzet van bestuur
ORIENT TRAVEL B.V.
LAATSTE LUISTER (IV)
door Victoria Kaulbach en
Dr. J. J. C. H. van Waardenburg
Aardeman moest nu een keuze doen. Alleen diegenen die van vroeger een goed
getuigschrift konden overleggen, werden uit de massa geschift. De rest kon hij
niet helpen en schoorvoetend en diep teleurgesteld ging men weer de hort op.
Al spoedig bleven acht mensen over.
"Gaan jullie maar eerst naar huis", zei Aardeman. "En meld je morgenochtend
vroeg om vijf uur met je kleren hier."
"Naar huis, toean? vroeg er één. Wij hebben geen huis meer. Wij komen uit de
oedik (achterland)."
"Jullie moeten toch jullie barang halen, kleren en zo?"
"Dit is alles wat wij bezitten." En hij wees op zijn schamele broek en gescheurd
baadje en vervolgde: "Wij slapen buiten ergens op het veld of onder de asem-
bomen."
Aardeman bekeek de acht uitverkorenen eens nader. Het stelletje was inderdaad
bar armoedig gekleed. "Ik kan jullie vandaag geen onderdak verlenen, maar zorg
er maar voor morgen om een uur of 6 hier present te zijn."
De volgende dag reed Aardeman met
het armzalige stel per vrachtauto naar
Priok om per Catalina naar Tandjoeng
Pinang te worden overgevlogen. De
bedienden hadden een lot uit de loterij
getrokken. Rijst en behuizing en Straits
Dollars. Die laatsten waren goud
waard. Papieren geld, weliswaar, maar
niet om voor de doden te verbranden,
echt geld Dat hadden zij in geen
maanden gezien.
Voor zijn vertrek uit Batavia, ontving
Aardeman nog een rekening van Siau
Ban Kie, luidende:
Hr. Resident
Voor aan U Edele geleverd:
4 baboes
2 djongossen
2 kokki's
8 stuks a 2,50 per stuk 20,
Voor de ontvangst: w.g. Siau Ban Keel
10 augustus 1946.
Het leek wel alsof hij een paar stuks
vee had gekocht
Met hetzelfde fatalisme als van Aar
deman klommen de acht bedienden,
die nog nooit in de buurt van een Ca
talina waren geweest, het op zee drij
vende monster in, dat hun bij het op
stijgen een laaiende angst bezorgde.
Eind goed al goed Ze kwamen veilig
aan en de burgerij van Tandjoeng
Pinang nam die bedienden dankbaar
in dienst. Van beide zijden was men
tevreden gesteld.
Wederopbouw en normaal bestuur
Het normale bestuurswerk werd weer
ter hand genomen. Grote zorg baarde
de clandestiene houtaankap op de
panglongs (hout-aankap). Daar werk
ten veel ongeregistreerde Chinezen,
die uit China waren gevlucht en bij
hun landgenoten onderdak hadden ge
vonden. Bij de nadering van de politie
vluchtten zij de uitgestrekte moeras
sen in en waren ongrijpbaar. Die Chi
nezen wisten, dat als zij zouden wor
den opgepakt, zij naar hun land zou
den worden uitgewezen, waar de dood
straf hun wachtte wegens desertie uit
het leger. De Opperhoutvester en het
Bestuur hadden hier de handen vol
aan.
De Eerst Aanwezend Waterstaats In
genieur had de zorg voor het onder
houd en het herstel van de wegen,
herstel en nieuwbouw van woningen,
rehabilitatie van de ijs- en electriciteits-
fabriek, die aan mevr. Younge-Florijn
toebehoorde. De fabriek verkeerde in
een dusdanige staat van verval, dat de
E.W.W. Ingenieur te Batavia met het
Departement Verkeer Waterstaat et
telijke besprekingen moest voeren om
goedkeuring te verkrijgen voor een
lening van honderd duizend Straits
Dollars. Die werden Mevr. Younge uit
eindelijk verstrekt tegen een lage ren
te, omdat daarmee het algemeen be
lang was gediend.
Na het vertrek van de militaire arts
Dr. Bryan, werd de Medische Dienst
op poten gezet door een arts, die (na
besprekingen met het Departement te
Batavia) uit Nederland moest komen,
wegens gebrek aan artsen in Indië.
De inrichting van het hospitaal, het
samenstellen van een staf van perso
neel en de verspreiding over enige
centra op de eilanden, gaf die arts na
aankomst uit Holland veel werk. Ge
lukkig werd de verbinding van die pos
ten veilig gesteld door een zestal Hig-
ginsboten, die aan Aardeman succes
sievelijk ter beschikking werden ge
steld. Alleen de Eilandengroepen
Anambas en Natoena vormden hierop
een uitzondering. Deze eilanden kon
den slechts in de maanden april en
september door Enggano en Djember
worden bezocht in de periode tussen
de moessons, omdat alleen dan de
Zuid Chinese zee vrij rustig was.
De distributie van de rijst over de vele
eilanden vormde een hoofdstuk apart.
Deze was in handen van enige Chine
zen, die met hun jonken de rijst zelfs
naar de kleinste eilandjes brachten.
Dat was erg duur. Elk vervoer werd
door het gouvernement apart betaald.
Op een goede dag kwam het Hoofd
van de rijstdistributie binnen bij Aar
deman: met een eenvoudige bereke
ning die aantoonde dat als de distri
butie in eigen hand werd genomen,
het Gouvernement er per maand zo'n
duizend Straits Dollars op zou over
houden. Om dit plan uit te voeren, was
een boot nodig, maar als Aardeman
dit plan zou voorleggen aan Batavia,
zou het wellicht maanden duren alvo
rens men tot een beslissing zou komen.
Hij nam dan ook alle risico's en kocht
een zeewaardige boot aan in Singa
pore, de Lipoer. Bij de begroting van
het distributiebedrijf was rekening ge
houden met de afschrijving van dit
schip in vijf jaar en met het salaris
van het personeel, een djoeragan en
zes matrozen.
De aankoop van deze boot leverde
Resident Aardeman het eerste katje
op van het Departement B.B. Het De
partement van Scheepvaart merkte
namelijk na ongeveer één jaar, dat er
een vaartuig onder Nederlandse vlag
voer, waarvan het bestaan in Batavia
totaal onbekend was Theoretisch was
dat natuurlijk onjuist.
(ANVR)
RETOUR BANGKOK VOOR SLECHTS f 1.495,— UüfJJ
RETOUR JAKARTA f 1.795,— >Mf/
GARANTIEFONDS
REISGELDEN
plus BANGKOK, SINGAPORE, SUMATRA, JAVA retour f 2.445,—
AUSTRALIË met stop JAKARTA retour f 2.800,-1 I
Rokin 52 - AMSTERDAM - Tel. 020-24 25 38
Laan van Meerdervoort 291 - DEN HAAG
Tel. 070 - 63 83 67
Singel 486 - 1017 AW AMSTERDAM
Tel. 020 - 23 74 84
8
