HERSEN-MALAR IA
Bahasa Indonesia
In 1946 woonden mijn vrouw let en ik in Muntok op Bangka, een eiland dat vóór
de tweede wereld-oorlog malaria-vrij was, maar als gevolg van verwaarlozing
tijdens de oorlog en de Japanse bezetting, vergeven was van malaria, die over
gebracht wordt door de malaria-muskiet. Vandaar een strenge malaria-discipline,
ledereen elke dag prophylactisch een atibrine, mepacrine, of kinine-pil. Elke
militair was uitgerust met muskietengaas over zijn vechtpetje, katoenen hand
schoenen en een repellent om op onbedekte lichaamsdelen te smeren. Repel
lent is een afweer-smeersel tegen muskieten. Ondanks alle voorzorgsmaatrege
len kregen wij bij toerbeurt malaria. We kenden de verschijnselen zo goed, dat
je zelf maar vast aan de kinine-kuur begon. Daar liep je niet eens meer voor
naar de dokter, die overigens 140 km verderop woonde in Pangkalpinang.
deze duizendwoordenschat totaal een
tienduizendtal.
Dat gebeurt door middel van afleidin
gen. Zoals wij in het Nederlands van
zenden kunnen afleiden: afzender, be
zending, zender, toezenden enz. zo
maakt het Indonesisch van Kirim (zen
den, penirim afzender), kiriman pakje
enz. enz. Sommige vruchtbare woor
den halen wel een dozijn van deze
afleidingen.
Van de andere kant moet heel nadruk
kelijk erbij vermeld worden dat van
de taal die je soms al na drie maanden
zo aardig brabbelt er tot nu toe geen
volledige spraakkunst bestaat. Die
zal geschreven moeten worden niet
door Nederlanders en niet door Java
nen of een dergelijke ethnische groep
met een sterke streektaal maar door
mensen die het Maleis als moeder
taal hebben geleerd en niet belem
merd worden in hun taalgevoel door
de invloed van Westerse talen die
allemaal min of meer op het Latijn
steunen, althans voor wat de spraak
kunst betreft
Wie het Indonesisch te lijf wil gaan
met onze spraakkunstregels, komt niet
ver. Onze termen passen niet op het
Indonesisch tenzij we beiden taal en
regels wat verdraaien. Alleen die heel
nederig te rade wil gaan aan de basis
bij het volk dat de taal als moedertaal
leerde, kan op succes rekenen.
Wie Indonesisch/maleis wil leren moet
gaan luisteren hoe de rakyat (volk)
zich uitdrukt en men mag nooit vra
gen: "Waarom zeggen zij het zo
Voor de studie van deze taal is die
vraag irrelevant. Zo zeggen zij het en
daarmee habis perkara.
Toen ik eens op een klein detache
ment, Tempilang, aan straat Bangka
zat, kreeg ik malaria-verschijnselen,
die ik niet kende. Ik droeg het com
mando over aan sergeant Siauta en
liet me naar Muntok brengen. Ik had
grote behoefte aan duisternis en stil
te. Zelfs al fluisterde let me iets toe,
dan leken het wel pistoolschoten vlak
bij mijn oor. De aangevangen kinine-
kuur hielp niet. De dokter wist niet
wat hij met mijn verschijnselen aan
moest.
Heer Marcus, een praktijk-ingenieur
van de Bangka Tin Winning te Muntok,
hoorde de verschijnselen, begaf zich
onmiddellijk naar let en vroeg onze
kokkie te spreken. Die moest van hem
daoen semboeng en daoen menjirang
en nog een ander kruid gaan zoeken.
Deze kruiden groeien zo maar langs
de kant van de weg. De kokkie ver
dween en was vijf minuten later terug
met de verschillende bladeren, die ze
juist benoemde. Toen gaf heer Mar
cus opdracht er een heleboel te halen
en daar thee van te trekken. Ik kreeg
geen ander vocht te drinken dan deze
galbittere thee. En het wonder ge
schiedde, dat ik genas. Ik ben toen
meneer Marcus gaan bedanken en hij
vertelde mij, dat ik hersen-malaria
had gehad.
Toen ik hersteld was, meldde ik me
bij mijn compagnies-commandant te
rug, vertelde hem mijn relaas en stel
de hem voor, dat alle officieren en
onder-officieren de bladeren moesten
kennen en dat alle kampongs in ons
gebied afgepatrouilieerd moesten wor
den en dat aan alle kampong-hoofden
medewerking moest worden gevraagd,
om de bevolking, die ook erg te lijden
had van malaria, te bewegen dit mid
del vrijwillig toe te passen. Zes weken
later zou dezelfde patrouille-comman
dant dezelfde kampongs controleren.
Dit voorstel werd aangenomen en uit
gevoerd. Wij waren tevreden met de
resultaten.
Naderhand kreeg ik een functie in
Pangkalpinang. We kwamen te wonen
bij de familie Van Goor. In het pa
viljoen woonde Adjudant-onderofficier
der militaire administratie Jansen.
Deze kreeg malaria en vertelde aan
let, dat hij iedere 21e dag malaria
kreeg al sinds medio 1942, dus al
bijna 5 jaar. let brouwde weer "het
drankje", gaf dit aan Adjudant Jansen
te drinken net zoveel als hij wilde; hij
mocht geen enkel ander vocht drin
ken. Het was zijn laatste malaria. Elke
dag dronk hij uit voorzorg een kopje
gal-bittere thee en hij heeft nooit meer
malaria gehad I
Als je in een nieuw garnizoen aan
komt, moet je je opwachting maken
bij alle Nederlandse functionarissen
en zo leerde ik ook de arts kennen
van de Dienst Volksgezondheid. Zit
tend tegenover hem aan zijn bureau,
zag ik langs hem heenkijkend tegen
de muur een merkwaardig gekleurde
kaart van Bangka. De kleuren vari
eerden van nauwelijks zichtbaar rose
tot dieprood. Ik informeerde naar de
betekenis van die kaart. De arts ver
telde mij, dat zijn mantri's bloed-on-
derzoek deden bij de bevolking in
verband met malaria. Malaria tast de
rode bloedlichaampjes aan en dat zijn
juist de zuurstofdragers.
Nu kwam het voor, dat al 90% van de
rode bloedlichaampjes vernietigd wa
ren. Zo'n patiënt had nauwelijks kracht
en energie om zijn akker te bewerken.
Zou zo'n patiënt zich in zijn vinger
snijden, dan kwam er licht rose bloed
uit.
Schielijk keek ik naar ons Muntok-
se patrouillegebied: bloedrood inge
kleurd Ik vroeg de arts wat de reden
was dat die bewoners er zoveel be
ter voorstonden, qua rode bloed
lichaampjes. Daar wist hij geen ant
woord op.
Toen vertelde ik mijn eigen ervaring,
de bekendmaking van de vier blade
ren, de medewerking van de gehele
bevolking op basis van vrijwilligheid,
en bewees het door op zijn kaart de
omtrek aan te wijzen van ons pa
trouillegebied. Ik meende hem ook
wetenschappelijk overtuigd te hebben
van de goede werking van het ge
neesmiddel tegen malaria. En nodig
de hem uit dit voor geheel Bangka
voor te schrijven. Uiteindelijk zat hij
er voor de volksgezondheid I "Neen,
dat doe ik niet, want dat heb ik niet op
de universiteit geleerd I" was zijn
verbazingwekkende antwoord.
Kwaad ben ik opgestapt.
K. J. SCHREK
Leerboek Bahasa Indonesia -
Prof. Dr. A. Teeuw
34,25, porto 4,25
Bahasa Indonesia - praktisch
leerboek voor beginners -
J. Muh. Arsath Ro'is
48,50, porto 5,25
Course Bahasa Indonesia for
beginners - Guru Ferdinand
(binnenkort ook in het Nederl.
voorradig) f 49,50, porto f 5,25
Indonesisch op reis -
omgangstaal, uitspraakgids en
woordenlijst (uit Elseviers Taai
kompas) 9,90, porto 1,60
Wat hoe Indonesisch (Kosmos
taalgids) f 7,90, porto f 2,30
Kamus Indonesia-Belanda
21,—, porto f 2,30
Kamus Belanda-lndonesia
f 21,porto 2,30
BOEKHANDEL MOESSON
15
