INDISCHE HISTORISCHE KRING
Fa. Johs. Ouwejan Zn.
"INGET MATI" "AD PATRES"
LEZING "HET BESTUUR IN HET VOORMALIG NED.-INDIË"
Op woensdag 12 maart 1986 wordt in de bovenzaal van het theater
Diligentia, Lange Voorhout 5 te Den Haag, door Mevrouw Victoria E.
Kaulbach een lezing gehouden over de ontwikkeling van het bestuur
in het voormalige Ned.-lndië, vanaf de tijd van de Verenigde Oost
Indische Compagnie via de Bataafs-Franse periode en onder het Ko
ninkrijk der Nederlanden. In deze causerie, die door middel van een
aantal panelen wordt toegelicht, komen de oorsprong, de groei en ver
houding van de verschillende functies van Gouverneur-Generaal tot
controleur aan de orde.
Deze bijeenkomst staat onder auspiciën van de Indische Historische
Kring van de Stichting Nines. Aanvang 19.30 uur, toegang vrij, Indische
hapjes verkrijgbaar.
maar als je ter plaatse bent, zeg je
"steek de boel maar in brand I"
"U rukt de boel uit zijn verband, Over
ste," sprak de Resident verontwaar
digd. "Ik heb dat wel gezegd hier op
de pier, maar daar in Soengei Loear
niet I Dat heeft de kapitein verordi
neerd. Mijn uitroep hier diende om U
te tonen dat ik mij gezien de omstan
digheden niet tegen de maatregel heb
verzet
"Dat kunt U nu wel vertellen, Resident,
maar ik heb twee getuigen, die mijn
lezing kunnen bevestigen", zo sprak
de Overste en keek de Resident strak
aan.
Mijn hemel I Daar zat de Resident van
Riouw. Hij zag zijn pet al van de kap
stok vallen I Het zonlicht scheen fel
door de open ramen en Aardeman
kneep een moment zijn ogen dicht.
Hoe een mens de zaken kan verdraai
en - verkeerd voorstellen en uit het
verband lichten. Hij zat ermee. De da
gen die volgden waren de spannend
ste van zijn loopbaan. Hij begreep,
dat Batavia een en ander niet zo zou
laten zitten Dat deed Batavia dan
ook niet. Er werd een onderzoek ge
last. Er werd in de krant over geschre
ven. "Ongehoorde agressie gepleegd
door het KNIL I "Resident bemoeit
zich met een militaire zaak stond
met grote koppen in het dagblad.
Tot overmaat van ramp werd het on
derzoek opgedragen aan de toenma
lige Officier van Justitie De Greef, die
niet bepaald een groot vriend van
Aardeman was! Het noodlot sloeg toe!
Aardeman voelde, dat hij hing. De
Greef had nl. onaangename woorden
gehad met Aardeman over enige ka
mers van een woning, die hem was
toegewezen. In verband met het grote
gebrek aan huisvesting kon hem nl.
slechts na lang wikken en wegen een
gedeelte van een huis worden afge
staan. De Officier van Justitie kreeg
hierover ruzie met zijn uit Bandoeng
overgekomen vrouw, die geen genoe
gen nam met de aan de familie toe
gewezen huisvesting en dreigde terug
te keren naar Batavia. De verhouding
tussen beide mannen was daardoor
niet optimaal te noemen, helaas. Met
een steen op zijn hart zag Aardeman
de Officier dan ook in zijn woning
binnentreden. De begroeting was koel
beleefd en het onderwerp kwam snel
ter sprake.
De Officier moest een proces-verbaal
opmaken over het gebeurde in Soen
gei Loear en Aardeman kon niet ont
kennen, dat hij de gewraakte woorden
"steek de boel maar in brand" had
gezegd. De Resident kon de Officier
niet overtuigen, dat dit gezegde uit
zijn verband was gerukt en een losse
opmerking van verontwaardiging was
geweest. De adjudanten van de Over
ste waren getuigen geweest van wat
de Overste beweerde.
Geheel terneergeslagen dook Aarde
man die nacht onder de klamboe. Hij
kon de slaap niet vatten en zinde op
een manier waarop hij de waarheid
aan het licht zou kunnen brengen. Pas
nu begreep hij, dat hij eenzaam en al
leen stond. Zijn secretaris en assis
tent-resident, die het dagboek hadden
bijgehouden, waren niet met de feiten
bekend. Toen de ambtenaren en ge
zagvoerder van de Enggano die Aar
deman vergezeld hadden, zonder uit
zondering verklaarden dat bij aankomst
van de Enggano te Soegei Loear de
meeste woningen al in brand stonden
en niemand de Resident bevelen had
horen uitdelen, zei de Officier van
Justitie: "Resident, uit de verhoren is
nog gebleken, dat U 's avonds voor
de ochtend van vertrek een tien minu
ten met Kapt Strijd zonder getuigen
op de Enggano besprekingen hebt ge
voerd. Men suggereert dat U toen met
de Kapitein een plan de campagne
hebt opgemaakt, dat onder meer in
hield dat afbranden van Soengei Loe
ar."
"Dat gesprek heeft inderdaad toeval
lig onder vier ogen plaats gehad, maar
van een plan de campagne en het af
branden van de kampong is geen
sprake geweest," zo repliceerde Aar
deman, "omdat wij toen nog helemaal
niet op de hoogte waren van wat zich
te Soengei Loear had afgespeeld. Wel
hebben wij geconfereerd over het
vraagstuk hoe men de volgende mor
gen het snelst Soengei Loear kon
bereiken.
De Officier van Justitie was onwrik
baar en plaatste nog de opmerking
dat Aardeman zelf de oekase had op-
Begrafenis-en Crematie-Onderneming
Opgegericht 1924
ROUWKAMERS
en ONTVANGKAMERS
AIRCONDITIONED
Kantoren: Fred. Hendriklaan 7
Den Haag, tel. 070 - 55 64 27 (3 lijnen)
gesteld, die aan enige bomen was
geplakt. Alles zat hem dus tegen. Wie
kon hem nog uit deze brand helpen?
Hij had bij wijze van spreken zijn eigen
boel in brand gestoken en blussen
was er voorlopig niet bij.
De ambtenaren waren aan boord ge
bleven. De soldaten? Neen, hij had
alleen de korporaal gevraagd de kapi
tein te zoeken en kende niet eens de
naam van de korporaal. Hij had daar
na de branden bekeken en dringend
advies gegeven de moskee te sparen.
Wie - wie - maar natuurlijk - Strijd
De oplossing is soms eenvoudig en
voor de hand liggend. Strijd Hij was
de man die precies kon vertellen hoe
zich alles had afgespeeld. Kapt. Strijd
bleek echter plotseling naar Bangka
te zijn overgeplaatst, wel eigenaardig,
maar in elk geval was hij daar bereik
baar. Als een "ilham", een hemelse
ingeving wist Aardeman ineens wat
hem te doen stond. De eerste hanen
kraaiden al, toen Aardeman eindelijk
om 4 uur insliep.
Ondanks de korte slaap, ontwaakte hij
vroeg en ontbood de Officier van Jus
titie. Hij deed hem het volgende voor
stel: "Meneer De Greef, vergezelt U
mij op mijn reis met de Enggano naar
Bangka. Daar zit momenteel Kapt.
Strijd, die alles van deze zaak afweet.
Hij is de kroongetuige in deze onaan
gename kwestie!" Wonder boven won
der ging De Greef hiermee akkoord.
(wordt vervolgd)
EINDSTRIJD EN ONDERGANG
VAN DE
INDISCHE BESTUURSDIENST
Het corps Binnenlands Bestuur op
Java 1945 1950.
door Dr. G. C. Zijlmans
Een uitgebreide verhandeling over de
moeizame wederopbouw en herstel
van bestuur, de wetenswaardigheden
in de roerige jaren 1945-1950 en de
uiteindelijke opheffing van het corps
Binnenlands Bestuur na de soeve
reiniteitsoverdracht, waarin boven
dien een overzicht is te vinden van
de ontwikkeling van het B.B. tussen
1900-1940. f 45,—, porto f 6,50
9
