18 MEI 1986
MOESSONS
MUSICAL MEMORIES
VAN EEN ANTIEKMARKT
EN EEN VERRE VRIEND
Het havenkantoor met de toren op Tandjong Perak, Soerabaia.
Onlangs dwaalde ik wat rond op een
antiekmarkt in de onmiddellijke nabij
heid van de Biltse dreven en werd
mijn aandacht getrokken door een
stalletje met houten bakken, waarin
oude foto's en ansichten. Dit soort
stalletjes kosten tijd I Want met even
vlug rond snuffelen komt men er niet.
Mijn geduld en moeizaam speuren
werden beloond. Na enig zoeken vond
ik een oude ansicht van "Tandjong
Perak", de vóórhaven van Soerabaja.
Het prentje dat vroeger wellicht vijf
cent gekost zal hebben, moest nu vijf
guldens opbrengen en met vreugde
in het hart telde ik de vijf guldens
neer.
Hooguit een week later werd ik door
een oud-koloniaal opgebeld omtrent
een bepaald (Indisch) onderwerp en
deze verre vriend had ook nog oude
foto'sDe man had nog op de
oude "Zeven Provinciën" gevaren, dat
oorlogsschip van die "bom". Op de
foto lag bovengenoemde oorlogsbo
dem links op de achtergrond en wel
met twéé schoorstenen.
Zoals mijn Verre Vriend uitlegde, nog
van een periode die vóór de verbou
wing lag; een verbouwing die later
noodzakelijk werd vanwege de aange
richte schade van Colijns ontploffende
bom. Het kiekje was blijkbaar destijds
slordig uit een album gescheurd, want
op de achterzijde kleefde nog zo'n dik
stuk ouderwets zwart "photo album"
papier. Dit dikke zwarte papier stoom
de ik er voorzichtig af en er onder
kwam de volgende tekst te voorschijn:
"In het marine bassin op de achter
grond de "Zeven vóór de ramp".
Op de ansicht het havenkantoor met
de toren van Tandjong Perak. Op de
torenklok is het 11.20 uur in de mor
gen en het zonlicht komt van links.
Maar mijn Verre Vriend had nog een
andere oude foto voor mij, een foto
van dezelfde toren met havenkantoor
van Tandjong Perak, echter uit een
periode die nóg verder achter ons ligt.
Het is een stemmig late na-middag
plaatje; hetgeen moge blijken uit de
volgende drie feiten:
Op de klok is met een loupe nog nét
te zien dat het 15.50 u. is, de late mid
dagzon werpt haar licht in westelijke
richting en de prauwen keren met de
zeewind - die immers laat in de mid
dag begint te waaien - terug naar hun
thuishaven.
Op de top van de koepel boven op
het dak van het haventorentje prijkt
nog voornaam en aandachttrekkend
een hoge seinmast met ra en geheel
in top voorgehesen, de Nederlandse
driekleur. Op de achtergrond rechts,
drie ten anker liggende schepen. Het
waren toen nog van die zgn. "drie
eilanden" schepen; scheeps types die
aldus genoemd werden omdat bij het
in zicht komen boven de kim van een
dergelijk schip, als eersten de drie
eilanden er van in zicht kwamen (mas
ten en schoorstenen even niet mee
gerekend), te weten: De Bak, De Mid
scheeps en het Campagne-dek. Een
en ander hield mede verband met het
feit dat schepen in die periode ge
bouwd, over een flinke zeeg beschik
ten.
De évolutie van werktuigelijk voortge
dreven vaartuigen schreed toen - en
schrijdt nu nog steeds - voorwaarts.
Stoomschepen als op dit oude prentje
komt u zelfs bij de sloper in Karachi
of op Taiwan en Hong Kong niet meer
tegen. Voor zover dit soort schepen
gezonken zijn en niet onder de slo
pers hamer uit elkaar gerukt werden,
moge slechts gelden: "Otium cum
dignitate".
Zoals gezegd, de évolutie schrijdt
voorwaarts en naar het schijnt met
immer grotere schreden. Wat er nu
vaart, zijn meestal diep stekende grote
en brede laadbakken met een stompe
boeg met bulbsteven en geheel ach
ter óp de plat afgehakte kont (officieel
gebezigd woord in scheepvaartkrin
gen) het grote rechthoekige flatge
bouw met een aantal vierkante kijk
gaten. Het geheel uitgevoerd in een
zo strak mogelijk lijnenspel; de eer
tijds zo fraaie zeeg en dekronding
ontbreken.
Maar de typisch Indische - of zo U
wilt - Indonesische Prauw in al zijn
soorten en vormgevingen is tijdloos.
Want zoals het vierkant getuigde zeil
schip in de grandioos fraaie klipper-
vorm in wezen daar haar eindpunt in
de évolutie vond, zo heeft ook de In
donesische prauw praktisch haar eind
fase in het proces van de évolutie
gevonden. Van vader op zoon bracht
men verbeteringen aan; correcties die
de rompvorm, het zeil- en tuigplan en
de stabiliteit betroffen. Wat dit laatste
aangaat denke men slechts aan de
uitleggers, de lèpa-lèpa's, die men bij
dit type schip zo vaak aantreft. (Ma
kassar
Wie Anno 1980-1985 nog eens in die
oude Indische Wateren vaart, ziet tot
zijn niet geringe verbazing dat de zeil-
prauwen er nog nét zo uitzien als
"toen fan vroeher". Hij ziet dat sinds
dit nostalgisch aandoende kiekje ge
schoten werd - hetgeen waarschijnlijk
zo omstreeks 1920 gebeurd moet zijn -
er wat de prauwvaart betreft, in wezen
niets veranderd is.
Het kiekje was waarschijnlijk eens het
eigendom van een oud-koloniaal die
het leven in die marinestad Soerabaja
niet voor de volle honderd procent
kon appreciëren. Want achterop de
foto - wederom onder een dikke laag
ouderwets zwart photo-album papier -
staat nog nét leesbaar geschreven:
Maar ik zal blij zijn wanneer deze
Toren over 5 maanden aan de Horizon
verdwijnt
Maar de oude toren staat er nog
steeds I Waarschijnlijk tot vreugde van
de "Djuragans" der prauwen en tot
vreugde van de "Nagoda's" van de
Indonesische koopvaardijschepen die
allen - zij het in een totaal verschillend
aspect - thuisvaren en Soerabaja aan
lopen.
Kapitein LUCAS LINDEBOOM
(alias Pohon Linde)
Djuragan Schipper/stuurman van
een prauw.
Nagoda Kapitein van een koopvaar
der.
Een MUZIKALE REIS vol her
inneringen.
Congresgebouw, DEN HAAG
20
