Meer over wat er groeit en bloeit
EEN EMIGRANT IN ZUID-CALIFORNIË (II)
door J. N. A. van Balgooy
Van 't een kwam 't ander. Sentiment en heimwee (reuk?)
kwamen boven. Waarom geen melati of zoiets proberen
Ik had al een melati (Jasminum Officinale), die via een grote
omweg als stek was teruggekomen. Ik had namelijk de
oorspronkelijke plant ongeveer 15 jaar geleden gekocht,
maar door verhuizing moest ik die weggeven.
In Californië komen jasminums uit je oren. Maar mijn vrouw
moest de juiste hebben, namelijk Melati Gambir (Jasminum
oambac, Arabian Jasmin). Eindelijk heb(ben) ik (wij) ze dan.
Ze, want er zijn twee soorten en die worden beide als Jasmi
num sambac verkocht (hier moet ik mijn broer, die botani
cus is, over raadplegen). Ik zit dus met vijf verschillende
melati (Melati Gambir). De Jasminum Officinale neemt bijna
de hele west muur plus dak van ons huis in beslag en
zolang het vrij warm is draagt die honderden bloemen.
Nu ik het toch over jasmijn heb, hier in Zuid-Californië
groeit een klimplant die Carolina Jessamine (Gelsenium)
wordt genoemd. Aan de spelling en de latijnse naam is het
de lezer wel duidelijk dat deze niets met melati te maken
heeft. In elk geval draagt deze plant, die bij onze voordeur
staat, trossen geurige gele duimlange klokbloemen en wel
in de winter.
Behalve al deze planten, staan er in onze achtertuin ook
nog "gewone" vruchtbomen zoals mandarijn (jeruk keprok),
sinaasappel, citroen, Tangello ('n kruising tussen mandarijn
en sinaasappel), appel, pruim, amandel, loquat (Eriobotrya,
zie foto), vijg en nectarine (Prunus Persica). De "ongewone"
vruchtbomen zijn: Jeruk Bali, guava (10 bomen, waarvan
Loquat. Heeft gele vruchten, de grootte van een duku als zij rijp
zijn in mei.
7 in de voortuin) en twee Kiwi klim
planten. Al deze bomen of struiken
dragen vruchten op verschillende tij
den, dus is er altijd wat te eten. Be
halve deze bomen, zijn er nog andere
bewoners in de achtertuin, o.a. drui-
Ketela (casave) kan in Californië groeien,
maar heeft nooit wortels.
4
ven en een waluh siam (Labuh siam,
gembas, welok) die overal heen kruipt
en tegen oktober tientallen vruchten
draagt. Eens waren er zelfs ketala
(casave) planten, maar de winter van
1983 heeft een einde aan ze gemaakt.
Nu denkt de lezer meteen: "Wat een
vruchtbaar land is Californië." Vergeet
dat maar. Al het vruchtbare land (10%)
is al ingepikt door conglomeraten zo
als Borden Co., Del Monte, S&W etc.
De rest (90%) van Californië is stenig
of keiharde klei. Dat is niet allemaal
weggegooid want, bijvoorbeeld, drui
ven en citroenen doen het uitstekend
tussen de stenen. Maar de gemiddelde
huis-, tuin- en keuken-planter zoals ik
moet stenen uit de grond graven en
die tegen betaling laten weggooien.
En dan moet goede aarde ervoor in
de plaats gekocht worden. Dan komt
nog de kwestie van bemesten, want
die gekochte grond is gewoonlijk af
komstig van een "uitgewassen" rivier
bedding, er zit geen schijn voedings
stof meer in.
Vanwege de Hippie cultuur heerste er
in Californië in de zestiger jaren een
rage van zogenaamde organische tui
nen. Organische stof is goed voor
planten, maar er is een groot verschil
tussen vergane organische stof en
vers gemaaid gras. Die versgebakken
tuiniers hadden geen flauw benul van
wat een plant doet gedijen en wat een
plant doet rotten. Wat verwacht je, als
je je leven lang planten uit blik hebt
gegeten. Dus tegenwoordig zijn die
tuintjes zwaar verminderd. Maar de
rage heeft veel goeds achter gelaten
in de vorm van vele soorten zaden en
planten die voordien niet te krijgen
waren. Ook heeft de Amerikaan ken
nis gemaakt met meer exotische vruch
ten en groenten vanwege de aziaten.
Er is nu zelfs een "California Rare
Fruits Growers Corporation".
Wie een tuin heeft, waar ook ter we
reld heeft ook onkruid. Dank zij de
Spanjaarden groeit er nu in Californië
crab grass (Digitaria). Het is een ver
schrikkelijk soort gras, bijna te ver
gelijken met pakis andam in het klein.
Het groeit onder, over en door alles
heen. Hitte, vuur en droogte belem
meren de groei alleen maar tijdelijk.
Er zijn natuurlijk veel meer planten in
gevoerd, die niet bepaald gezond zijn
voor dit gedeelte van de wereld, zoals
Mustard. Niet te verwisselen met mos
terd perse, het is alleen een familie
ervan. Dat kruid groeit ook overal
overheen. In de lente draagt het gele
bloemen, dan zijn vaak hele vlakten
en heuvels geel - 'n mooi gezicht.
Helaas is het in de zomer meteen
droog en als dat in de fik gaat is weg
lopen of wegrijden vaak nutteloos.
