poirrié
De Idioot van de Geschiedenis of hoe
de Geschiedenis voor Idioot komt te staan
BOEKBESPREKEXG
In oktober 1946 vertrekt een Nederlandse soldaat uit West-Friesland met dui
zenden anderen naar Nederlands-lndië. Hij dient daar tot mei 1949. In 1953 wordt
wordt zijn zoon Graa geboren en die zal in 1985 vanachter zijn schrijfmachine
en bij een kop koffie het spoor van zijn vader naar en in de Oost proberen te
volgen. Een en ander resulteert - hoe kan het anders - in een boek en dat heet
"De Idioot Van De Geschiedenis".
In zijn boek "Oost-Indische Spiegel"
schrijft Rob Nieuwenhuys over de
bersiapperiode onder meer het vol
gende:
"Over het dagelijks leven van de
Hollandse soldaat, over wat hem
beweegt, over wat hij denkt en wat
hij zegt, vertellen ons heel wat boe
ken, geschreven door oorlogscor
respondenten, predikanten, aalmoe
zeniers en de mensen zelf. De
meecien doen het zo opgewekt
mogelijk en leggen de nadruk op
de kameraadschap, op de onder
linge band, soms ook op de moed
en de dapperheid en met een be
roep op een taak. In elk geval heb
ben al deze schrijvers van oorlogs
boeken te zamen een stuk geschie
denis geschreven.
Maar geen literatuur. De monotonie
van deze verhalen waarin zoveel
schokkends gebeurt, is opvallend.
De talrijke clichés zijn even zovele
tekenen van schrijversonmacht
Eerst na enige tijd realiseren wij
ons dat de betrokkenen zelf, de
oorlogsveteranen, daar anders te
genover zullen staan. Voor hem zijn
deze boeken ook bestemd geweest
en dank zij het grote aantal jongens
dat overzee ging, moeten de uit
gevers er brood in hebben gezien."
Voor zover het een wens was van
Nieuwenhuys dat er ook een literair
werk zou verschijnen over de erva
ringen van een Nederlands soldaat,
dan is die met "De Idioot Van De Ge
schiedenis" nu in vervulling gegaan.
De uitgever, recensenten en de schrij
ver zelf zeggen tenminste dat dit boek
literatuur is en wie zou de mening van
zo'n overmacht durven bestrijden. Het
literaire karakter zou vooral te danken
zijn aan de schrijftechniek van Graa
Boomsma: het kunstig op een rijtje
zetten van fragmenten uit boeken, in
terviews, dagorders enz. waardoor er
een verhaal ontstaat, waarin een door
de schrijver neergezette figuur een rol
speelt, die niet eens een hoofdrol
hoeft te zijn. Dat geeft geen gemis
omdat het uit fragmenten opgebouw
de decor van het verhaal tevens het
verhaal zelf is waarin de ik-, jij- of hij
figuur slechts het lijdend voorwerp is.
Een moeilijke maar knappe manier van
schrijven en omdat het daardoor met-
een al verheven is tot literatuur, schijnt
de inhoud van veel minder belang en
toch gaat het daar bij een boek om,
in ieder geval in eerste instantie.
Aan de inhoud van "De Idioot Van De
Geschiedenis" kan Graa Boomsma
zich niet bezeren. Het boek gaat over
de jaren na de oorlog in Indië en
iedereen kan onderhand weten wat
daar allemaal gebeurd is en hoe. Graa
weet dat ook, gewoon omdat hij veel
gelezen heeft, veel geluisterd en veel
documentaires heeft gezien. De lezer
kan en zal dus veel herkennen en in
houdelijk valt er dan weinig op het
boek af te dingen, hooguit wel wat be
treft overbodige erotiek (als je maar
conservatief genoeg bent) en het feit
dat Graa het bijvoorbeeld heeft over
Bandung in plaats van Bandoeng,
Sukarno in plaats van Soekarno. Men
kan hem dat gemakkelijk vergeven, hij
is immers pas 33 en is nog nooit in
Indonesië geweest, maar toch, in het
juist hanteren van de oe en de u zit
veel meer dan een nuance. Een hele
wereld namelijk, een wereld zoals die
is geweest en een wereld zoals die nu
wordt gezien en dat laatste ook door
een schrijver als Graa Boomsma.
Hier kom ik op mijn wezenlijke be
zwaar tegen dit boek en tegen deze
manier van schrijven. Graa Boomsma
manipuleert de geschiedenis door die
uit fragmenten te schilderen. Het re
sultaat is een geheel van fragmenten,
niet het geheel van de geschiedenis I
Daardoor ontstaat - of dat kan ge
makkelijk ontstaan - een scheef beeld.
Nu mag een romanschrijver scheef
trekken wat hij wil, maar - en dat is
mijn tweede bezwaar - ook de bersiap-
jaren lenen zich niet en mogen niet
misbruikt worden voor romans en het
nastreven van literaire werken. Wie
niet inziet waarom niet, kan het geen
donder schelen wat er in die jaren
allemaal is gebeurd. Het argument dat
ook een roman een vorm is om ge
schiedenis te verhalen, gaat niet op:
daarvoor is de geschiedenis dikwijls
een te gevoelige materie. Die hoeft
niet verborgen te blijven - integendeel -
maar om het aan het licht te brengen
via literaire debuten is een ander
uiterste.
Niettemin worden dergelijke boeken
van alle kanten bewierookt en gezien
als een nieuwe en kritische belang
stelling voor de koloniale geschiede
nis. Wat daarvoor is geweest, telt niet
meer mee, want het is niet literair, en
wat nog is, naast het zogeheten lite
raire, telt pok niet mee omdat het ook
niet literair is èn natuurlijk erg nostal
gisch. Wat blijft is geschiedenis in
dienst van literatuur. Eerlijke geschied
schrijving over Indië zal voorlopig dan
ook tot de onmogelijkheden behoren.
En dat is meer dan triest.
R.B.
"De Idioot Van De Geschiedenis" -
door Graa Boomsma, uitgegeven door
In de Knipscheer, 148 blz. Prijs f 25,
porto 4,25. Verkrijgbaar bij boek
handel-Toko Moesson, Prins Maurits-
laan 48A, Den Haag, tel. 070 - 54 34 66.
BIJZONDERE
GELEGENHEIDSENVELOPPEN
Tijdens een op 30 augustus a.s. te
houden reünie in Arnhem zal worden
herdacht dat 40 jaar geleden de 7
December Divisie werd opgericht. In
verband met dit jubileum zullen vier
gelegenheidsenveloppen worden uit
gegeven, die worden voorzien van een
veldpoststempel en een P.T.T.-stempel.
Bijzondere enveloppen zullen ook wor
den uitgegeven t.g.v. de herdenking
van oorlogsslachtoffers op 15 augus
tus a.s. t.g.v. het 75-jarig bestaan van
de Vereniging Oud-Knil militairen
Madjoe en ter herdenking van het
KNIL.
Voor bestellingen en uitvoerige infor
matie kunt u contact opnemen met:
Dhr. J. H. W. Noordsij, Ariaweg 82,
3816 HL Amersfoort, tel. 033-72 51 16.
"Dat is dan de laatste keer, dat ik met
jou naar Koeda-Kèpang ben wezen kijken,
Boet
17
