Expositie «Jappenkamp '42-'45
voorstel tot het houden van een ron
detafelconferentie op basis van ge
lijkwaardigheid van de Nederlandse en
Indonesische gesprekspartners. Op
het praktische vlak uitte dat samen
gaan van bestuur en nationalisten zich
bij de hulp van bestuursambtenaren
aan nationalistische onderduikers. De
ze samenwerking werd tijdens de be
zetting voortgezet, onder meer in de
vorm van het ontzien van nationalisten
bij de aanwijzing van desabewoners
voor overzee-romoesja-arbeid. Ook
hier dus Indonesisch verzet tegen de
verdeel- en heerspolitiek van de be
zetter.
De indruk die dr. de Jong wekt, dat de
keibodan en seinendan para-militaire
korpsen van grote omvang waren, is
niet juist. Immers, beide groeperingen
van jongeren waren lokaal georgani
seerd en stonden onder het plaatselijk
bestuur. Wel was er op Java in iedere
residentie een opleidingscentrum voor
leiders van de lokale keibodan c.q.
seinendan. Het lag niet in de bedoe
ling van de Japanse autoriteiten om
deze groepen samen met soortgelijke
organisaties uit andere plaatsen te la
ten ageren. Het zelfde was ook het
geval met de Peta-bataljons.
Dat men bij manoeuvres verschillende
bataljons Peta danwel keibodan en
seinendan van verschillende plaatsen
inzette, had slechts ten doel de ge
oefendheid en paraatheid per eenheid
op de proef te stellen. Uit het geïso
leerde optreden van het Peta-bataljon
te Blitar tijdens de opstand in februari
1945 blijkt duidelijk, dat er geen co
hesie was tussen de Peta-bataljons in
Kediri. Zelfs werden andere Peta-
eenheden uit deze residentie in de
meest nabije omgeving van Blitar door
de Japanners ingezet om verder op
marcheren c.q. verspreiden van het
Blitar-bataljon te beletten.
De (para)militaire organisatie, waarbij
men in de eenheid bleef waarbinnen
men zijn recrutenopleiding en verdere
vorming had genoten, heeft de basis
gelegd van de korpsgeest in het Re
publikeinse leger en bij de Indone
sische strijdgroepen. De commandant
was de bapak (vader) die zorgde voor
zijn anak boeah (pupillen). Zo ont
stond het zg. bapakisme - de absolute
trouw van de manschappen tegenover
hun commandant en omgekeerd.
Uit het bovenstaande blijkt wel, dat
ik wat betreft de ontwikkeling van het
Indonesisch nationalisme in bezet In-
dië in visie sterk verschil van dr de
Jong. Ik meen dat de Japanse bezet
tingstijd slechts de laatste fase was
van die ontwikkeling, die op 17 augus
tus 1945 zijn bekroning vond in de uit
roeping van de Republiek Indonesia.
De vijf jaren van confrontatie tussen
Nederland en Indonesië daarna hebben
duidelijk aangetoond, dat de vrijheids
drang, het nationaal bewustzijn van de
Indonesiërs onstuitbaar waren en al
gemeen verspreid. Ondanks de ver
deel- en heerspolitiek van de Japanse
bezetter.
Aan het einde gekomen van mijn be-
spreking-in-afleveringen van het boek
van dr. de Jong, kan geconstateerd
worden dat de auteur in dit deel over
Nederlands-lndië geheel om is ge
gaan. Bekritiseerde hij in deel A vaak
ongenadig - en soms onterecht - het
koloniale systeem van de Nederlan
ders in Insulinde, in deel B heeft hij
zich ontpopt als een pleitbezorger voor
Nederlanders èn Indo-Europeanen in
bezet Indië. Ten overstaan van het
Nederlandse publiek, dat eerst thans
zich enigermate - soms slechts be
roepsmatig - interesseert voor hetgeen
blanke en bruine landgenoten in die
"verre oorlog" hebben moeten door
staan.
Het enige waar ik nog mee zit, is deze
vraag: hoe kan een zich zo principieel
anti-koloniaal opstellende auteur (deel
A) zich in deel B manifesteren als een
zo strenge voogd ten aanzien van zijn
toch rechtmatig voor eigen vrijheid
worstelende pupil? Waarmee eens te
meer bewezen wordt, dat de mens
zichzelf nauwelijks kent
Op 24 april jl. werd in Volkenkundig
Museum Nusantara in Delft een ex
positie geopend van schilderijen van
de kunstenares Trees Ruijs. De ope
ning werd verricht door dr. Lou de
Jong, die na het verschijnen van zijn
boeken over de oorlog in Indië blijk
baar de persoon bij uitstek is gewor
den om Indische herdenkingen ten
minste bij te wonen en daarmee daar
aan het nodige cachet te geven. In
zijn toespraak stelde hij onder meer
dat de (Indische) Nederlanders die de
oorlog in de Oost hebben meege
maakt nog steeds een vergeten en
verwaarloosde groep vormen. Zij heb
ben vier traumatische ervaringen ge
had: de bange maanden van de Ja
panse invasie, de lange periode van
verblijf in Japanse gevangenschap,
een bevrijding die geen bevrijding
was, integendeel en een kille ont
vangst in Nederland, waar bitter wei
nig belangstelling was en is voor de
Indische oorlogsjaren, getuige onder
meer - aldus dr. De Jong - de pagina
grote advertentie die onlangs in een
landelijk dagblad stond voor een Ja
pans produkt en waarop de Japanse
vlag stond afgebeeld. Er bestaat nog
steeds geen medeleven en vanuit die
emotie heeft Trees Ruijs haar schilde
rijen gemaakt.
Trees is in 1925 in Maastricht gebo
ren, verbleef van 1928 tot 1946 in In
dië en bezocht van 1946 tot 1951 de
Academie van Beeldende Kunsten in
Den Haag. In 1984 zag zij bij Vroom
en Dreesmann een rekenliniaaltje van
Japanse makelij: rode bol en Japanse
tekens. Toen werd zij na 40 jaar ein
delijk woedend. Zij kocht die liniaal
en thuis begon zij de Japanse tekens
van zich af te schilderen. Ze besefte
toen dat zij familieleden en kennissen
die onder oorlogstrauma's leden, kon
helpen door hun en haar ervaringen
visueel te maken.
Zij begon toen te schilderen en in
middels heeft zij al ervaren dat zij
inderdaad mensen heeft kunnen hel
pen. De 23 schilderijen (en collages)
zijn nu te zien in museum Nusantara.
Elk schilderij is voorzien van een ver
klarende tekst (bijvoorbeeld: "Gil in
de nacht - Een vrouw vindt 's nachts
haar kind dood naast zich - van hon
ger gestorven") en zo'n tekst is wel
zo prettig omdat niet altijd duidelijk
is wat het schilderij voor moet stel
len.
De doeken hebben dr. De Jong "in
hun zuivere en directe expressiviteit
diep getroffen", maar of dat voor
iedere bezoeker zal gelden is een
vraag en wanneer ik de vele genodig
den gezellig keuvelend met een drank
je en een hapje in de hand langs de
expositie zie schuifelen, krijg ik zo
mijn eigen gedachten. Maar die zijn
natuurlijk geen maatstaf voor de waar
de die de schilderijen kunnen hebben,
ledereen moet maar zelf gaan kijken
naar de expositie die duurt tot en met
10 augustus a.s.
R.B.
"Jappenkamp '42-'45 - terugblik na
40 jaar". Schilderijen in gemengde
techniek van Trees Ruijs. Volkenkun
dig Museum Nusantara, St. Agatha-
plein 4 in Delft. Tel. 015-60 23 75.
De openingstijden zijn als volgt:
- dinsdag t/m zaterdag 10.00-17.00 u.;
- zon- en feestdagen, maandagen in
juli/augustus 13.00-17.00 uur;
- overige maandagen gesloten
IBU BEACH BUNGALOWS
SANUR - BALI
- direkt a.h. mooie Sanurstrand
- incl. ontbijt/goede service
- centraal en rustig gelegen
- Nederlands/Engels spr.
- gehele jaar geopend
- zeer billijke prijzen
Inlichtingen/boekingen: ERWIN,
P.O.Box 223 - 80001 Den Pasar -
Bali - tel. 0361 - 8046.
9
