VOORGEVOEL
Wie zou
7 december 1941
kunnen vergeten!
Deze dag, welke door de Ameri
kaanse president Franklin Delano
Roosevelt werd betiteld als de
dag, die men zich generaties lang
zou herinneren als de dag der
schande (day of infamy), verliep
voor de meesten van ons in het
toenmalige Nederlands-lndië in
een gezapig tempo, zoals meestal
op zondag en ook verkeerden wij
toen nog in zalige onwetendheid
van het schokkende drama, dat
zich op de vroege morgen van die
dag op 9675 kilometer Noordoos
telijk van onze archipel afspeelde.
Daar, in Pearl Harbor op de Hawaii-
eilanden, ging toen de Amerikaan
se slagvloot onder een vernieti
gende regen van Japanse bommen
en torpedo's ten onder. In Indië
waren er toentertijd maar weini
gen, die het diezelfde dag nog
vernamen en een van hen was het
hoofd van de regeringsvoorlich
tingsdienst te Batavia, die dit hoor
de via een Amerikaans radiosta
tion op de Filippijnen. Pas op de
dag erna, op maandag 8 decem
ber, maakte de NIROM ermelding
van.
Ik bevond me op de morgen van
de achtste december in de tuin
van mijn ouderlijk huis te Pradjekan,
toen ik binnen mijn moeder op
een nerveuze en opgewonden toon
hoorde praten. Onmiddellijk ging
ik toen poolshoogte nemen, om
eens te horen wat er feitelijk loos
was en hoorde toen, dat de Japan
ners een onverhoedse aanval had
den gedaan op de Amerikaanse
marine-basis Pearl Harbor. Het
was de allereerste keer, dat ik de
naam Pearl Harbor hoorde vallen.
Als bijna veertienjarige was ik
toch al in staat te beseffen, dat dit
voor ons geliefde Insulinde de
nodige consequenties zou inhou
den en het huilen stond me dan
ook nader dan het lachen. Dat er
in heel Europa, uitgezonderd het
neutrale Zweden en Zwitserland,
een oorlog woedde, daaraan wa
ren wij reeds gewend, maar dat er
een mogelijkheid bestond, dat de
oorlog zich ook tot onze contreien
zou uitbreiden, nee, dat was, al
thans bij ons kinderen van die tijd,
nooit opgekomen. Diezelfde dag
nog vernamen wij, dat de Neder
lands-Indische regering in opdracht
van de regering in Londen, het
Japanse keizerrijk de oorlog had
verklaard. Onze hoop was nu geves
tigd op de slagkracht van onze
land-, zee- en luchtstrijdkrachten
en op die van de Engelsen en
Amerikanen, voorzover die in takt
was gebleven. Maar toen hoorden
wij via de radio, dat de Amerikaan
se luchtmacht op Clark Field op de
Filippijnen nagenoeg geheel op
de grond was vernietigd en dat de
onderzeeboot-basis Mariveles, ook
op de Filippijnen, was platgegooid,
hetgeen mijn vader geërgerd deed
uitroepen: "wat voeren die Yan
kees daar toch uit?! Slapen ze of
hoe zit dat eigenlijk?!" Langzaam
maar zeker begon hettot ons door
te dringen, dat ons allemaal een
zware tijd te wachten stond en dat
alles in ons leven grondig veran
derd zou worden.
Daags daarna vertrokken verschil
lende employés van Pradjekan
naar hun oorlogsbestemming bij
de landstorm, berg-artillerie, infan
terie enz. en wij deden ze allemaal
uitgeleide. Bij het zien van al die
mannen, die wij heel lang hadden
gekend en met wie wij plezierige
en minder plezierige tijden had
den gedeeld, kon mijn moeder
tenslotte haar emoties niet langer
bedwingen en barstte in nerveus
huilen uit. Zou zij toen al hebben
voorvoeld, dat zij behoorde tot
degenen, die het einde van de
oorlog niet zouden beleven? Soms
ben ik geneigd te denken, dat het
toen inderdaad het geval is ge
weest
A. POUTSMA
Retour per persoon
DENPASAR f 2.195,-
AUSTRALIË met stop Jakarta/Bali f 2.800,-
JAVA, BALI, SUMATRA, BANGKOK en SINGAPOREf 2.450,-
Min. 2 personen
4 dagen UJUNG PANDANG/TORAJA f 485,-
4 dagen BALI f 1Z~,—
5 dagen TOBA MEERf 330,—
5 dagen MENADO f 245,-
Inellogies, ontbijt, transfer airport-hotel v.v.
Tour naar BUNAKEN (zeetuin), T0M0H0N
en het meer van TONDANO.
Tevens zeer goede logeeradressen in Ujung Pandang, Menado en
Gorontalo. Vraag vrijblijvend informatie.
ME TAN Vliegreizen, Keerweer 16, 2381 GC Zoeterwoude
ii Mini mi iiiiiiii iiiiiiiiiiiiiiiiiiii ii ii iiiiiiiiiiii in illinium in mi"
Oorlogsdreiging in Europa, ook in In
dië, maar wie van ons stond er bij stil.
Zo stapte ik de 7e december 's mor
gens op de fiets om naar mijn werk te
gaan (Bakkerij v.d. Veer en restaurant,
t.o. de Plantentuin), daar aangekomen
was Pa (onze baas) al kant en klaar en
luisterde als elke ochtend naar de
radio, totdat de stem van Koningin
Wilhelmina door kwam en daarna het
Wilhelmus. Wat er toen in ons om
ging, we keken elkaar alleen maar aan
en lieten zo onze gedachten gaan.
Bij mij was het: Hoe zal 't verder gaan
en wat staat ons te wachten? We
waren net een paar maanden verloofd
en zouden het komende jaar trouwen.
Het is afgelopen, de djongos van v.d.
Veer zal geen saucijzebroodjes meer
hoeven te brengen bij de toean die
paleiswacht heeft. Heb van hem geen
afscheid kunnen nemen, is met onbe
kende bestemming overgeplaatst.
Voorlopig door blijven werken, af en
aan kwamen er militairen in ons res
taurant, op doorreis naar Bandoeng,
tussen zoveel onbekenden toch nog
een schoolvriend uit Malang ontmoet.
Dan was er nog een vaandrig (reser
vist) die er een gewoonte van gemaakt
had bij ons z'n kopje koffie te gebrui
ken, totdat ook hij weg moest. We
hebben elkaar niet meer gezien en tot
heden weet ik niet hoe of hij heette.
Bij de capitulatie sloegen de rampok-
kers hun slag, er was niet veel overvan
bakkerij en restaurant, ik kon naar
huis, ook daar was 't mis. M'n vader,
broers en zusje kregen onderdak bij
mijn getrouwde zuster in de Tjiwa-
ringinlaan. Door die straat kwamen
vaak onze jongens (krijgsgevangenen)
met de Jap langs. Als we ze hoorden
aankomen dan vlogen we naar buiten
om te kijken of er ook bekenden bij
waren. Er werd dan ook vaak wat
geroepen of gevraagd, maar o wat een
schrik, de Jap en één van de jongens
keerden terug. Reactie van m'n vader:
"Daar heb je 't gedonder!" Die Jap liet
me weten dat ik mee moest. Met lood
in de schoenen ging ik achter hem
aan, klappen heb ik toch al eerder
gehad, dit kan er ook nog bij, dacht ik,
maar groot was mijn verbazing, de Jap
en die jongen hadden zich ergens in
een zijstraat verdekt opgesteld, toen ik
er dus kwam riep hij: "Je hoeft niet
bang te zijn, ik heb gezegd dat je m'n
verloofde was." Ik speelde dus het
spelletje mee en vloog hem om de
hals. Zo gebeurde het dat ik z'n moeder
in Batavia kon waarschuwen dat haar
zoon in Buitenzorg zat en zij hem nog
kon zien en spreken. Dit heeft niet lang
geduurd want ook deze jongens gingen
heel stilletjes weg, zonder dat wij
wisten waarheen.
iiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii ii in in mi mi ii iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii in i minimum
11
