BU DE VOORPLAAT
TERUG OP D'OUDE ROUTE
Op één zo'n reis landde ik te
Singapore die keer
Voor Clifford pier lag nieuw land
van opgespoten zand.
Maar geen KPM-ers van ons
voormalig Waterland.
Echter ook mijn schip moest
verder varen
Zij het ditmaal om de West.
Mijn oog bleef naar
"toen fan froeher" staren
Dat schijnt niet te mogen en
dat wist ik best.
Daags er op het lijnenspel van
Sibayaks kegel
Vreugde zinderde door mijn harte
heen.
Weg was, wegens gemiste kansen,
mijn eerste wrevel
Want lading om Belawan aan te lopen,
was er geen.
Toen kwam de blink van 't vuur van
Willems Toren
En Sabangs vertrouwde schaduwbeeld
in 't zicht.
Voor mij was dit puur varen
als ooit te voren
Een prauw voer ter kimme als was zij
een gedicht.
LUCAS LINDEBOOM
oooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooo
IEN
45 Jaar geleden, in, op de kop af drie maanden, beleefden we onbewust de
afsluiting van ons leven in Indië. Het stille, rustige leven, gesymboliseerd in de
foto op de voorpagina (van R. L. Mellema). De bergen en bomen, de tegallans
met het kleingewas, misschien ook al de djagoeng ingepoot. De djagoeng die
we over een paar maanden zouden zien als vredesteken.
Toen, 45 jaar geleden wisten we niet dat ons leven een andere koers genomen
had, dat niets meer zou zijn als vroeger. Zelfs niet toen de bevrijding eindelijk
was gekomen. Na vele, vele djagoeng-oogsten.
Raken we over de oorlog na 8 maart
1942 blijkbaar nooit uitgepraat en
geschreven, over deze 3 maanden
amper een woord. Daarom leek het
ons goed er in deze Moesson - voor
het eerst en voor het laatst mis
schien - aandacht aan te besteden.
Na een paar dagen van opwinding over
Pearl Harbor en de oorlogsverklaring
aan Japan, hernam het leven (ik spreek
over Soerabaia) zijn loop. Onzekerheid
over de toekomst werd weggepraat en
weg-"gewerkt" en sombere voorspel
lingen werden als "defaitisme" zelfs
strafbaar gesteld. Mijn vader zei: "Ik
geloof dat we de Japanners verschrik
kelijk aan het onderschatten of onze
weerbaarheid aan het overschatten
zijn". Waarop zijn zuster (mevr. Führi,
redactrice van "de Malanger") ant
woordde: Ik zou dat maar niet te hard
zeggen, broeder!", en ze gaf ons een
mooie poster waarop defaitisme onze
grootste vijand werd genoemd. Pa
plakte de poster in zijn studeerkamer
en ging verder met vioollessen geven.
Mijn broer bleef in de Simpangclub
spelen met Vidor von Jekim en ik
redigeerde onverstoord mijn "Jong-
Indië" en andere jeugdbladen voor het
Soerab. Handelsbladconcern.
Ja, er veranderde wel wat in de stad,
en ongemerkt slopen toch twijfel en
onzekerheid binnen. Als.... maar wat
na dat "als" zou kunnen komen, wist
niemand. Het leek of we figuranten
waren in een oorlogsfilm, we keken
naar onszelf, zagen ons dingen doen
zonder de zin ervan te beseffen. Zoals
trouwens niemand iets overtuigd kan
doen zonder de bittere noodzaak er
varen te hebben. We leerden oorlogs
theorie, wachtend op het praktijk
examen.
Dat kwam met het eerste bombar
dement begin februari, ledereen dacht
dat de sirenes alweer vooreen oefening
loeiden. Kantoorpersoneel ging on
willig, ook wel grappend naar buiten,
de schuilkelders in. Ik dacht flauwekul,
trok me ongemerkt terug naar de
drukkerij waar een paar toekangs on
verstoord door bleven gaan met het
schoonmaken van zetramen. Leo Mel-
ger de bedrijfsleider liep rond, contro
lerend of alle machines wel af waren
gezet. Hij scheen het de gewoonste
zaak van de wereld te vinden dat ik er
ook was. "Laat die 2 laatste matrijzen
overmaken, ze zijn niet scherp ge
noeg", zei hij. Toen hoorden we het
geronk van vliegtuigen, heel ijl, duide
lijker wordend. We liepen naar een
openstaande zijdeur en zagen de
Navy-O's, zilvervisjes tegen een
azuren hemel. Toen vielen de bom
men. Na dat eerste bombardement
heb ik vele andere meegemaakt, ik heb
in vuurlinies gezeten, heb mortieren
vlak naast en achter me horen inslaan,
ben aan ettelijke sniper-schoten ont
snapt, maar die eerste bommen op
Soerabaia, dat was het geluid van de
Oorlog die nog vele jaren zou duren.
Op Tegalsari werd een huis getroffen,
op Toendjoengan lag restaurant Tip
top in puin en brandde de bioscoop
ernaast uit. Daar draaide "It's in the
air" met George FormbyPerak
brandde.
In deze laatste drie maanden werd het
afscheid voltooid van ons Indisch
leven, ik geloof dat niemand daar ooit
een voorgevoel van heeft gehad. Wat
wisten wij van politiek? Wat na 8 maart
kwam was het concrete drama dat het
lot ons had toegedacht. De nederlaag,
de vernedering, dood, verdriet, angst,
pijn, haat. ledereen onderging het op
zijn, haar manier. Zelfs na 40 jaar
raken velen niet uitgekeken op de
oorlogsfilm, die herhaald en herhaald
wordt. De figuranten zijn nu allemaal
hoofdrolspelers geworden, ze praten
en schrijven en herdenken. Maar de
echte hoofdrolspelers zijn dood, dat is
het trieste
In dit nummer van Moesson laten we
mensen aan het woord over deze
laatste maanden in ons Indië, de eers
te maanden van de oorlog. Zoals ik al
zei, veel ingrijpends gebeurde er nog
niet. Geen slachtoffers, verzets- of
andere helden, we waren gewone
burgers, blank en bruin, jong en oud,
rijk en arm, niets vermoedend dat onze
wereld voorgoed zou instorten en we
eens op een ander werelddeel zouden
voortleven. Mooie dromen voor de
toekomst ingeruild tegen syndromen
van het verleden. Onafhankelijkheid
en trots vaak ingeruild tegen eeuwig
gezeur om een onthouden uitkering,
een pensioentje, een onderscheiding.
Vechtend tegen domheid of bewust
onbegrip van de mensen die ons leven
en onze oorlog nooit begrepen heb
ben. Of willen begrijpen.
Daarom willen we deze drie maanden
herdenken, samen. Zonder om te zien
in wrok. In Vredesnaam niet.
LILIAN DUCELLE
Noot:
Landen: Zeevarenden vliegen de laatste
jaren steeds vaker naar een bepaalde
locatie om daar aan boord te stappen.
Clifford pier: Zeer bekende pier in Singa
pore, alwaar passagiers en zeevarenden,
op de rede liggende met hun schip, aan wal
stapten/stappen om te gaan passagieren.
Ons Waterland: In wezen vertaling van
Tanah Ayer Kita ons Waterland
Indië/lndonesië.
Om de West: In westelijke richting, dus
min of meer Suez-waarts.
Blink: Schijnsel van een vuurtoren dat nog
onder de kim zit.
Vuur: Zeevarenden spreken van een
vuur/vuurtje, als zij het licht van een
vuurtoren/van een schip zien 's avonds.
Willems Toren: Zeer bekende, en meest
noordelijke vuurtoren uit voormalig Ned -
Indië, gelegen op Poeloe Breuë, staat er nu
nog!
oooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooo
