GELEZEN.
Kritische Kanttekening
bij de Kris
PASAR SENANG
DE DROOMREIS INDONESIË
De LRCS org. in samenwerking met ARKE reizen een
25 daagse reis naar Indonesië.
EEN GRONINGER
IN JAPANSE GEVANGENSCHAP
"Gedichten en gedachten" is de onder
titel van het boek "Een Groninger in
Japanse gevangenschap" van mr. H. J.
Koerts, nu 80 jaar en voor de oorlog
bestuursambtenaar op Borneo, Timor
en Zuid-Celebes.
Het bijzondere aan dit 133 pagina's
tellende boek is hetcommentaaren de
toelichting die de schrijver zelf geeft
op de gedichten en gedachten die hij
in de oorlogsjaren opschreef toen hij
in de verschillende kampen op Zuid-
Celebes gevangen zat.
Die gedichten en gedachten blijven
daardoor niet persoonsgebonden (en
voor een breder publiek dus minder
interessant), maar ze bieden juist de
mogelijkheid om met geïnterneerde
mee te denken en te voelen over
allerlei onderwerpen die hem in
gevangenschap bezighielden, zoals
wandluis, moedeloosheid, Heinrich
Heine en Thomas a Kempis.
Het voorwoord besluit de schrijver met
deze regels: "Als ik mijn eindoordeel
moet geven over de kamptijd, dan zeg
ik met Psalm 119:71 "Het is mij goed
dat ik verdrukt ben geweest". Zo'n zin
aan het begin van een boek geeft aan
dat gedichten en gedachten uit een
Japans kamp meer kunnen vertellen
dan "Ik heb veel geleden" en daardoor
de moeite waard kunnen zijn er kennis
van te nemen.
R.B.
"Een Groninger in Japanse gevangen
schap" door mr. H. J. Koerts. Uitg.
door Servo te Garrelsmeer. Prijs
f 18,90, porto f 2,60.
•i iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii
Wie op zaterdag 4 april a.s. een uurtje
gezellig wil doorbrengen, is welkom
op de Pasar Senang in Utrecht. Tijdens
deze kleine maar gezellige pasar, die
gehouden wordt in gebouw "Prinsen
hof" aan de Eykmanlaan 431, is er
natuurlijk volop te genieten van allerlei
lekkernijen maar even stilstaan bij de
diverse kraampjes (batik, sieraden,
handwerk etc.) zal zeker ook de moei
te waard zijn, evenals het kijken en
luisteren naar Indische dans en
muziek.
De pasar wordt georganiseerd door de
Werkgroep Pasar Senang en de op
brengst zal ten goede komen aan
kerkelijk werk in Indonesië. De toe
gang is gratis en de deuren zijn
geopend van 10.00 tot 22.00 uur.
Bij het artikel over Pusaka's door
P. Vroegop in Moesson van 1 februari
'87 blz. 12 zou ik enige kanttekenin
gen willen plaatsen.
Allereerst de vermelding, dat een
pusaka-kris uit meteoriet-erts wordt
vervaardigd. Meteoriet-erts is een
schaars artikel. Van de 10 meteorieten,
die op aarde neerkomen is er hoogstens
1 metaal-meteoriet; de anderen be
staan uit steen.
Omstreeks de 18e eeuw moet te
Parambanan te M.-Java de kern van
zo'n metaal meteoriet uit de hemel zijn
gevallen. Toen deze gevonden werd is
dit blok naar de kraton van de Soesoe-
hoenan te Soerakarta over gebracht.
Nog lang daarna werden rond de vind
plaats kleinere stukken van dit erts
aangetroffen, die bij de krissmeden de
z.g. empoe's (oude spelling) te Jogja
zijn terecht gekomen. Het is dus lo
gisch, dat de meeste pusaka-krissen in
de hoven van Jogja en Solo met
meteoriet zijn bewerkt.
Aangezien de geringe voorraad te
Jogja spoedig opraakte, werd dit erts
ook betrokken uit het Solose hof.
Volgens de archieven voor de prijs van
minstens f 2,50 per reaal (plm. 30gr.).
Elders in de Ind. Archipel beschikten
de krissmeden niet over dit erts en
moesten gebruik maken van andere
metaalsoorten. Ook daarmede wer
den dus pusaka-krissen vervaardigd.
Analyse van de Parabanan-meteoriet
heeft uitgewezen, dat de samenstelling
bestond uit: 94,38% ijzer, 4,70% nikkel
en 0,53 fosfor. Bewerking van dit
erts is moeilijk omdat het harder is dan
ijzer en staal. De aanwezigheid van het
nikkel veroorzaakt een betere onder
scheiding van diverse pamor-motieven.
De schaarste aan geëigend smeed-
materiaal was de reden waarom de
hofarts van de Sultan van Jogja, Dr. J.
Groneman, de grote stimulator van de
pamor-smeedkunst (die omstreeks
1900 op bijzonder hoog peil stond) uit
Europa (Fa. Krupp) nikkel plaatjes liet
importeren.
Hij hoopte hiermede de getrouwe
navolging van de bijzonderfraaie en in
historische of ethnografische zin
merkwaardige pusaka's, die in de
kraton van de Sultan en in de dalems
van de Paku-Alam of van andere groten
als heilige erfstukken aanwezig waren,
voor de toekomst veilig te stellen.
Hij kreeg toestemming de Paku-
Alamse empoe Karta di Krama enige
proefkrissen te laten smeden. De
pamor-motieven kwamen daarbij
brilliant te voorschijn. Het resultaat
was dus schitterend, maar de waarde
ring was echter niet erg groot. Immers
men had meer vertrouwen in het uit de
kosmos afkomstige materiaal.
De vermelding van het bezit van 73
pusaka's is m.i. twijfelachtig zo niet
onmogelijk. Onder pusaka wordt in de
Ind. Archipel nagenoeg algemeen ver
staan: een heilig of heilaanbrengend
erfgoed, dat met grote eerbied wordt
behandeld. De pusaka-kris blijft daar
om altijd in de familie en wordt nooit
verkocht of verhandeld. Hoogstens
kan zo'n kris door ongelukkige om
standigheden buiten het familiever
band geraken.
In het algemeen zou ik willen op
merken, dat de fantastische verhalen
over de (kwade) krachten van de kris;
veelal afkomstig van oude legenden,
van horen zeggen of fantasie van de
verhaler bij velen een soort angst voor
de kris heeft veroorzaakt. De kris heeft
hierdoor een ten onrechte kwaad
aardig aureool gekregen, waarvan
soms misbruik wordt gemaakt. Dit is
bijzonder jammer.
W. SNEEP
29
Vertrek 15 oktober 1987 - oktober-november is de vruchten tijd.
Het programma in het kort:
SUMATRA - Medan-Tobameer-Padang.
JAVA - Jakarta-Bogor-Bandung-Djokjakarta-Semarang-Surabaya.
BALI - Sanur en andere plaatsen.
In eerste klas hotels op basis van logies en ontbijt en vele diners,
lunches en excursies. Incl. reis-, bagage- en ongevallenverzekering en
luchthavenbelastingen.
Voor de prijs van slechts f 4.390,—. Verl. na de reis mogelijk.
Vraag voor deze unieke en goedkope reis een prospectus aan.
Sec. Middenvliet 25A - 1786 PM Den Helder - Tel. 02230 - 3 42 57
