O
Moeten wij ons koloniaal verleden
veroordelen A
TUNAS Trade, Tours Travel
385 Beeklaan
International B.V.
Telex: 34193 tunas nl.
Telefoon 070 - 63 92 27 63 89 94
door Claude Jannoud
Het boek van Jean Martin, dat een serie werken opent over het koloniale avontuur
van Frankrijk herinnert ons er aan hoe kort deze periode is geweest. Na
Waterloo, waren wij de vijfde koloniale macht ter wereld. Honderd jaar later, was
een geweldig uitgestrekt imperium opgebouwd dat slechts werd overtroffen
door het Britse.
De verovering ervan geschiedde meestentijds tegen wil en dank, eerder
voortgekomen uit het toeval dan uit een politiek wilsbesluit.
Annexaties en de consolidatie van het territoriale bezit waren vaak te danken aan
op zich zelf staande individuen zoals Bugeaud en Faidherbe.
Evenmin als het bewind van de Bour
bons, voelden het leger en de handel
zich aangetrokken tot het koloniale
avontuur. De koloniale uitbreiding
werd door Napoleon III ter hand ge
nomen, maar kwam pas goed op gang
na de ramp van 1 870. De staatslieden
van de derde Republiek, die deze
binnen enkele decennia voltooiden,
hadden het vaak moeilijk om de pu
blieke opinie te overtuigen. De "kolo
nialen" hadden geen goede pers, ze
werden voor avonturiers in de slechte
zin van het woord gehouden.
De Fransen hebben nooit een harts
tocht, die te vergelijken is met die van
de Engelsen, voor hun koloniale rijk
gekoesterd. Zij hebben geen Kipling
gehad om het te verheerlijken. Dat
heeft zijn rol gespeeld in de wijze
waarop de dekolonisatie werd be
leefd. De twee oorlogen in Indo-China
en Algerije werden vanaf de aanvang
door een belangrijk deel van de natie
veroordeeld en veroorzaakten een
scherpe verdeeldheid.
Vandaag de dag zijn er nog maar
enkele brokstukken over van het over
zeese rijk, en de herinnering aan het
koloniale avontuur vervaagt, uitge
zonderd bij hen die nog met hart en
ziel lijden aan de nasleep ervan. De tijd
is aangebroken om rustig de balans op
te maken. Is het kolonialisme de be
lichaming geweest van alle zonden
van de blanke mens, zoals deze, onder
invloed van schuldgevoelens, de eer
ste is om dit te verkondigen?
Paradoxaal genoeg,was het Marx die
bij voorbaat deze stelling krachtig
heeft weersproken. Hij rechtvaardigde
het kolonialisme niet, maar hij beves
tigde dat deze een noodzakelijke fase
was in de geschiedenis van de mens
heid. Overtuigd als hij was van de
superioriteit van het westerse model,
was de schrijver van "Das Kapital" van
oordeel, dat de ervaring met het kolo
nialisme onmisbaar was om de rest
van de wereld uit de duisternis te doen
treden.
Men moet wel degelijk erkennen dat
de onderdrukte volkeren in grote mate
de waarden hebben onderschreven
van hen die hen overheersten. In naam
van vrijheid, gelijkheid en broeder
schap hebben talrijke revoluties in de
derde wereld plaatsgevonden.
De vroeger gekoloniseerden zijn de
technische beschaving van het wes
ten toegedaan. Of het nu een kwade
of een goede zaak was, de kolonisatie
is een beslissend element geweest in
de eenwording van onze planeet, het
geen zich niet zonder aanzienlijke
troebelen op economisch, politiek en
psychologisch gebied kon voltrekken.
De betrekkingen tussen overheersers
en overheersten zijn gekenmerkt door
ambivalentie. Gevoelens van wrok en
racisme, maar ook wederzijdse aan
trekkingskracht en belangstelling voor
de ander zijn bestanddelen geweest
van deze ambivalente betrekkingen.
Daarom is iedere voorstelling van de
koloniale periode, die alleen van
schuldgevoelens uitgaat, onnauwkeu
rig. Andere vormen van overheersing
zijn erop gevolgd. Killer, naamlozer,
schijnheiliger. Het staat niet vast, of zij
de intensiteit en de rijkdom van de
wederzijdse ontdekking tussen twee
werelden, die elkaar niet kennen,
bezitten.
De Fransen behoren, nu de trauma's
van de dekolonisatie zijn overwonnen,
deze bladzijde van hun geschiedenis
zonder schuldcomplexen in te voegen
in hun nationale historie. De koloniale
periode bood een groot aanal landge
noten de gelegenheid zich te ont
plooien en om bouwers, pioniers, on
derrichters te worden. Andere hori
zonten werden ontdekt.
Het is ten dele dankzij de kolonisering,
dat wij vooraanstaande arabologen,
specialisten op het gebied van Afrika
en Azië en ethnologen hebben. Dit
tijdperk opende de poorten van de
wereld voor een honkvast volk.
Daarbij mag men niet andere, te ver
oordelen aspecten van dit avontuur uit
het oog verliezen, maar op hun wijze
hebben de volkeren, die onder onze
voogdij hebben geleefd, toen ze een
maal onafhankelijk waren, erkend wat
er aan positiefs is geweest. Onze
culturele invloed is blijvend, en vaak
bleven zij onze taal spreken. Daarom
is Frankrijk nog altijd een wereldmacht.
Ons koloniaal verleden blijft een van
de beste troeven voor onze toekomst.
Onder de titel "Grandeur et misère
de l'aventure coloniale" wijdde het
wekelijks literaire supplement van
het Franse dagblad Le Figaro van
27 april 1987 in diverse artikelen
aandacht aan de lotgevallen van
het Franse koloniale rijk, de deko
lonisatie en de nasleep ervan.
Een van deze beschouwingen plaat
sen wij hierbij in vertaling, omdat
de hierin neergelegde gedachten
niet alleen voor de Franse situatie,
maar in het algemeen voor elke ex-
koloniale mogendheid van belang
kunnen zijn.
Bij lezing van deze door Claude
Jannoud geschreven bijdrage valt
dadelijk op, hoe geheel anders het
koloniale verleden wordt benaderd
dan hier te lande gebruikelijk is. In
Nederland komt men veelal niet
verder dan het telkens weer signa
leren van opnieuw (toevallig?) weer
ontdekte gebeurtenissen uit de
koloniale geschiedenis. Echte of
vermeende wantoestanden worden
dan op sensationeel aandoende
wijze breed in de pers uitgemeten.
Tot een bezonken waarderen van
de betekenis van de gehele kolo
niale historie, zoals dat in Frankrijk
blijkbaar wel mogelijk is. komt het
echter niet.
Voor zowel Nederland als Frankrijk
vond het dekolonisatie-proces
plaats na W.O.II. Voor Frankrijk
betekende dit het afstand doen van
Indo-China (1955) na een hevige
strijd, vervolgens van de gebieds
delen in Afrika (eerst de protectora
ten Marokko en Tunis, de koloniën
in West-Afrika na 1958 en tenslot
te Algerije in 1962).
Ook de aanvang van hun koloniale
expansie ligt in ongeveer dezelfde
tijd: beide landen legden de grond
slagen voor hun koloniale rijk in de
loop van de 17e eeuw. Het eerste
Franse koloniale rijk (Frans-Canada,
Louisiana) ging grotendeels verloren
aan Engeland na de Zevenjarige
Oorlog (1756-1763), en pas in de
tweede helft van de 19e en het
begin van de 20e eeuw werd het
uitgestrekte tweede Franse kolo
niale imperium opgebouwd.
CH. M.
(Overgenomen uit Le Figaro Littéraire,
27 april 1987, vertaling CH.M.)
2562 AZ DEN HAAG
Uw Indonesië en Verre Oosten reis op de maat van uw beurs en
wensen gesneden!
Agent voor Europa van PT. TUNAS INDONESIA TOURS TRAVEL Jakarta
Kantoren: Medan, Padang, Yogya, Surabaya, Bali, Ujung Pandang, Bandung, Singapore,
Hongkong, USA.
14
