BAMBOE
Wilt u niet naar een
bejaardentehuis en toch
geheel worden verzorgd?
BAMBOE, (vuig. Mal.), Boeloh (Mal.) Pring, Deling (Jav.), Awi (Soend.), Pereng
(Mad.), en vele andere namen zijn de verzamelnaam voor een groot aantal
geslachten en een nog veel groter aantal soorten van overblijvende grassen met
hoge, meest verhoute halmen, die door hun stevigheid bij een afmeting van
meerdere tientallen meters rechtopstaan, maar ook (vooral de dunnere soorten)
vaak in de oerwouden klimmen. De onderaardse delen bestaan in de meeste
gevallen uit een sterk vertakte wortelstok, waarvan de korte takken zeer dicht in
elkaar gewonden zijn, zodat een groot aantal halmen op één punt op elkaar
gedrongen uit de grond tevoorschijn komt. Deze z.g. stoelen kunnen vaak
grote afmetingen bereiken. Meestal zijn de onderste knopen van de stengel
onvertakt, meer naar boven komen de zijtakken uit de knopen in een groot aantal
te voorschijn. De bladeren zijn nogal kort, zonder bladsteel. Ze zijn door een
geleding met de bladschede verbonden en vallen vrij gemakkelijk af. De
bamboesoorten behoren tot een grote groep van de grassen die gekarakteriseerd
is, behalve door de houtige halmen en de gelede bladeren, door bijzondere
kenmerken van bloeiwijze en bloem.
Zo heeft iedere bloem vaak meer dan 3, zelfs meer dan 6 meeldraden. Ook de
vruchten in de groep vertonen soms bijzondere kenmerken. Er komen bes
vruchten voor die gegeten worden en afmetingen van 10 cm bereiken.
De gehele groep is in de archipel zeer
algemeen verspreid, zowel in de vlakte
als in het bergland. Een soort van
Oreiostachys komt op de hoogvlakte
van Pengalengan op Java nog op
omstreeks 1800 m voor terwijl in het
centrale bergland van Nieuw-Guinea,
zelfs een klimmende soort van bam
boe tot op 2400 m is aangetroffen.
Verschillende soorten zijn nog onvol
doende bekend. Dit komt hierdoor, dat
bamboe nietaltijd bloeiend wordt aan
getroffen. Een vrij groot aantal soorten
kan men op grote uitgestrektheden
tientallen jaren waarnemen, zonder
dat men ooit een bloeiend exemplaar
aantreft, totdat er plotseling een be
trekkelijk korte bloeiperiode komt,
waarin alle planten rijkelijk bloem (en
soms ook vrucht) dragen. Meestal
sterven alle halmen van een stoel
daarna af, waarna de stoel weer
opnieuw gaat uitlopen. Soms ook sterft
het rhizoom na de bloei af en heeft de
vorming van nieuwe planten alleen
door zaad plaats.
Bekende geslachten en soorten zijn:
Bambusa met een vrij groot aantal
soorten, die zich alle onderscheiden
door het bezit van 6 meeldraden per
bloem. Bekende soorten zijn B. vulga
ris [Awi koneng (Soend.), Pring ampel
(Jav.)]; B. Blumeana (Bamboe doeri), in
de dorpen als hegplant, en B. nana
Roxb. een kleine soort, waarvan de
dunne halmen voorwandel- en parasol-
stokken gebruikt worden.
Gigantochloa, met enige zeer grote
soorten, waaronder G. apus Kurz. (Awi
apoes, Awi tali, Pring apoes); van deze
soort wordt de buitenlaag van de halm
voor bindtouw gebruikt.
Dendrocalamus, Bamboe betoeng,
Awi bitoeng Pring petoeng, met een
bekende soort D. flagellifer. die overal
wordt aangeplant en D. giganteus,
waarvan een paar reusachtige exem
plaren aan de ingang van de botanische
tuin te Buitenzorg staan. De eerste
soort komt vrij hoog in het bergland
voor in O.-Java.
Schizostachyum, Pring boeloe, Pring
woeloe, Awi tjangkoetoek, met vrij
veel soorten met rechtopstaande hal
men.
Dinochloa, met een tot 30 m hoogte
klimmende soort, D. scandens. of D.
Tjankorreh, (Tjangkoreh, Soend.).
Melocanna, met zeer grote eetbare
besvruchten.
Bamboe gebruik
Zoals reeds uit enkele toevoegingen
bij de botanische vermelding der
Indische bamboe-soorten aangeduid
wordt, vindt het bamboemateriaal
onder de bevolking van Ned.-lndië
veelvuldige aanwending. Wel wordt
dit gebruik door het plaatselijk voor
komen van geschikte bamboesoorten
in het wild nader bepaald, daar bam
boe-aanplantingen bij de dorpen slechts
sporadisch worden aangetroffen, doch
waar goede bamboe in overvloed
aanwezig is, wordt het voor de meest
verschillende doeleinden gebruikt.
Allereerst voor de woning en bijge
bouwtjes in de kampong, die dikwijls
geheel van dit materiaal opgetrokken
is. En niet altijd is dit vluchtig werk, er
zijn soms aardige toepassingen te
vinden. Bijv. de daken op huizen in
Rawas, Lebong, Manna en Palembang,
waar middendoor gespleten bamboe-
sen naast elkaar bevestigd worden en
weer belegd met andere helften, zodat
een dakbedekking verkregen wordt,
die enigszins aan ons pannendak her
innert. Rond de woning een pagger
van gevlochten bamboe. In onveilige
streken beschermt een haag van bam-
boedoeri het dorp.
Bij de Batak's wordt de toegang tot het
dorp door bamboe-vlechtwerk of
bamboe-hekken gesloten. Bruggen
van bamboe vergemakkelijken het
verkeer tussen de dorpen.
Zeer belangrijke constructies verto
nen de bamboe-bruggen in de Prean-
ger. Door het veel voorkomen van
bandjirs is men genoodzaakt uitslui
tend hangbruggen te bouwen, die in
allerlei vormen voorkomen.
In de woning zelf allerlei huisraad van
bamboe. In de eerste plaats de baleh-
baleh, praktisch en snel gemaakt, die
echter het nadeel heeft, een goede
schuilplaats voor ratten aan te bieden
en dus bij pestepidemiën evenals het
andere holle materiaal een gevaarlijk
element kan zijn. Interessanter zijn de
bamboe-voorwerpen voor verlichting:
de bamboe-vuurzaag zorgt voor het
vuur en staafjes in hars gedompeld
dienen de Boegineezen ter verlich
ting. Op Sumatra gebruikt men kokers
met hars gevuld. Elders gespleten
bamboe in allerlei samenstellingen
die men onder staande of hangende
lampen zou kunnen rangschikken. In
de keuken watervaten en kokers om
allerlei voorraad te bewaren, spatels,
pennen, zeven, vijzels, lepels en stok
jes, alles van bamboe, waaronder de
koekoesan wel 't bekendste is. Bij
Papoea s en Dajak's, ook op Sumatra
(lees verder volgende pagina)
HUIZE CASA - SANA
Wendt u zich dan tot de N.V.B.B.B.
NEDERLANDSCHE VERENIGING
BELANGEN BEHARTIGING
BEJAARDENPENSIONS
De N.V.B.B.B. heeft o.a. als taakstelling
om de oudere en verzorgingsbehoeftige
medemens, in één van haar aangesloten
ouderenpensions een gewaarborgde ver
zorging te bieden.
U wilt meer informatie?
Belt u dan met onze consulenten
070 - 54 62 02 54 97 90 60 66 15
of schrijft u naar Postbus 82299,
2508 EG 's-Gravenhage.
19
