Ternate, een sultanaat in de Noord-Nlolukken
door RENÉ BRUS
In het jaar 1494 werd het Verdrag van Tordesillas opgemaakt, waarbij Paus Alexander VI besloot om de "hsidense"
wereld te verdelen tussen Spanje en Portugal met als scheidingslijn de meridiaan die 370 mijl ten westen van de Kaap
Verdische eilanden lag. Van dat moment mocht een deel van Zuid-Oost Azië zich verheugen op bezoeken van Europese
zeevaarders, omdat in dit deel van de wereld een onmetelijke rijkdom aan specerijen op hen lag te wachten.
In het begin van de 16e eeuw arriveerde in de wateren van de Indonesische archipel een zekere Francisco Serrao
afkomstig uit Portugal. In het gevolg van Alfonso d'Alburquerque had Serrao. nadat Malacca veroverd was. het bevel
over drie schepen gekregen om met behulp van snuisterijen zoals armbanden en belletjes op de eilanden Amboina
en Banda specerijen te kopen.
Maar het schip waarover Serrao het
commando had, sloeg te pletter op
een klip en hij zou nimmer meer
terugkeren naar zijn geboorteland.
Niet omdat hij was omgekomen maar
omdat de vorst van het eiland hem
wist over te halen om militair adviseur
te worden.
Het was de sultan van Ternate, die de
kennis van Serrao goed kon gebruiken
in zijn oorlog tegen Tidore en na de
overwinning werd de Portugees zelfs
benoemd tot grootvizier.
Via Malacca stuurde Serrao af en toe
een brief naar zijn grote vriend
Magalhaens met berichten over zijn
Indische paradijs en nadat koning
Karei V van Spanje een ontdekkings
reis wilde bekostigen, reisde Magal
haens naar de tropen. Echterde Spaan
se ontdekkingsreiziger zou Ternate
nimmer bereiken, omdat hij op 27 april
1 521 vermoord werd op het eiland van
het Philipijnse koninkrijk Mactoan
door de soldaten van de vorst Silapu-
lapu. Magalhaens schip Victoria echter
bereikte op 8 november datzelfde jaar
wel de Noord-Molukken en bij aan
komst op Tidore hoorde men daar dat
Serrao kort tevoren overleden was en
naar men zei was vergiftigd.
In het jaar 1 540 werd wederom een
expeditie vanuit Europa naar de Oost
gestuurd, ditmaal bekostigd door Por
tugal, nadat de Spaanse koning "zijn
bezit" en wel het gebied waarin Terna
te, Tidore, Batjan, Moti en Makian
lagen, verkocht had aan zijn buurman
voor driehonderdvijftig duizend
dukaten. De Portugese ontdekkings
reizigers bereikten Ternate zonder al
te veel moeilijkheden en door hun
komst zou het hof van Sultan Tabaridji
vele veranderingen ondergaan. Niet
alleen werd in 1546 de koningin
moeder bekeerd tot het Christendom
gevolgd door meerdere leden van de
vorstelijke familie, maar ook de cultuur
van de Portugezen werd nagebootst in
kleding, woningbouw en vooral de
aanwezigheid van de vreemde soldaten
in hun krijgshaftige uniformen met
helmen, kurassen, kanonnen en mus
ketten versterkte het aanzien van
Ternate in de eeuwige strijd met
Tidore.
Er bestaat een legende, dat ooit een
zekere Bikoe, koning van Sigara, re
geerde op het eiland Kasiroeta tijdens
qmcm S
De laatste gekroonde sultan van Ternate.
Iskander Mohammad Djabir, die op 21
febr. 1930 werd geïnstalleerd en in 1976
overleed.
een reis door zijn rijk terechtkwam in
een bamboe-bos. Daarvond de koning
4 drakeneieren, waaruit 4 jongeman
nen tevoorschijn kwamen. De "eerst
geborene" zou de koning van Batjan
worden terwijl zijn "broers" over de
rijken Ternate, Tidore en Kasiroeta
zouden gaan regeren. Hoewel de vorst
van Batjan de hoogste in rang was, zou
in later eeuwen de suprematie op de
rijken Ternate en Tidore overgaan en
de belangrijkheid werd tot uiting
gebracht in het aantal pajongs, dat de
vorsten gingen gebruiken.
Door de heerser van Ternate werden 4
parasols gebruikt, 3 stuks door de
vorst van Tidore en maar 2 pajongs
door de vorst van Batjan.
De macht van Ternate en Tidore was
zo groot, dat zelfs de kuststreken van
Sulawesi en Nieuw-Guinea tot hun
vazal-staten gerekend konden worden.
Deze macht was voor de Europese
mogendheden vaak een doorn in het
oog en ze beschouwden de zeevaren
de bevolking van Ternate en Tidore
min of meer als piraten, die de spece-
rijenhandel behoorlijk moeilijk maak
ten.
In het jaar 1 650 was in Ternate Sultan
Mandarsjah aan het bewind gekomen.
maar omdat zijn onderdanen ervan
overtuigd waren dat hij de Hollanders
en de V.O.C. veel te goed gezind was,
werd de vorst afgezet en vervangen
door zijn broer. De verjaagde Sultan
reisde naar Batavia waar hij luisterrijk
werd ontvangen met erebogen, saluut
schoten en soldaten in gelid, want de
Compagnie beschouwde hem als een
nuttig bondgenoot. In Batavia werd
een contract opgemaakt, waarbij zowel
aan de sultan van Ternate als aan de
sultan van Tidore een jaarlijkse ver
goeding werd betaald als er in beide
rijken geen kruidnagelbomen meer
geplant werden. Op deze wijze kwam
een einde aan de specerijenhandel in
de Noord-Molukken en voor de jaar
lijkse vergoeding van 1 2.000 daalders
kon de sultan van Ternate zich vervol
gens wijden aan zijn hof, waar pracht
en praal niet ontbrak.
Volgens overleveringen bezaten de
diverse heersers van de Noord-Moluk
ken bijzondere parels, die in de om
ringende wateren gevonden werden
en zelfs in de Sprookjes van 1001
Nacht vertelt Sindad de Zeeman
over de parelduikers uit dit gebied.
Ongetwijfeld moeten dergelijke
kleinoden gevat zijn geweest in de
sieraden van de Sultans en mogelijk
ook in de kronen, die door de vorsten
van o.a. Ternate gedragen werden.
In het begin van de 16e eeuw moet
deze kroon gemaakt zijn en kreeg de
naam van Istampa.
Behalve met kostbare edelstenen zoals
smaragden en diamanten is de kroon
ook versierd met de veren van de
kasuari-vogel, die tijdens de viering
van de Islamitische feestdag Ad Madha
enige centimeters korter worden ge
knipt. De gehele sultans-familie is
voor deze ceremonie aanwezig in de
troonzaal van het paleis met uitzonde
ring van de vrouwen van de vorst en
het is een tante van de Sultan die de
veren knipt. Gedurende de komende
12 maanden moeten volgens de legen
des de veren van de kroon weer aan
groeien en met de afgeknipte stukjes
kunnen vissers in één dag een on
gelooflijke hoeveelheid vis vangen als
ze in de ene hand de hengel en in de
andere hand de veren houden.
De troonzaal, waar de jaarlijks terug
kerende ceremonie plaatsvindt, is een
belangrijk deel van het paleis omdat
hier volgens tradities de echtgenote
14
