BRONBEEK'S HISTORIE
VIERING 75-JARIG BESTAAN 1938
Op de plaats waar thans het Militaire Tehuis is, stond
omstreeks 1830 een eenvoudige uitspanning op een stuk
woeste heidegrond. Een kastelein had het huis laten
bouwen en begon de grond te ontginnen dicht bij een in de
buurt ontspringende bron, waaruit een beek door het
landschap stroomde. Hieraan dankte het huis de naam
"Bronbeek". De volgende eigenaar liet het eenvoudige huis
in 1847 tot villa verbouwen, die in 1853 met het omringende
terrein door Koning Willen III werd aangekocht, die het tot
een klein paleis liet verbouwen. Aan het oorspronkelijke huis
werden twee zijvleugels en een voorgalerij gebouwd. De
voorgalerij gaf Bronbeek het aanzien van een Indisch huis.
In 1859 schonk Willem III het landgoed aan de Staat, onder
voorwaarde dat er een Tehuis voor gepensioneerde onder
officieren en soldaten van de Koninklijke Landmacht die als
gevolg van de dienst invalide waren geworden, in zou
worden gevestigd.
Het paleisje werd bestemd tot woon- en werkruimte voor de
commandant van het Tehuis, terwijl voor de huisvesting van
de oud-militairen op kosten van het Departement van
Koloniën een nieuw gebouw werd opgetrokken, waarin een
verpleeginrichting, rusthuis en museum werden gevestigd.
Tevens werd hier een collectie ethnologische voorwerpen uit
Indonesië ondergebracht. Vele van deze voorwerpen waren
van de bewoners zelf afkomstig. Een afzonderlijke museum
ruimte werd in de loop der jaren ingericht met objecten die
betrekking hebben op belangrijke episoden uit de geschie
denis van het KNIL.
De militair-historische collectie in het Museum Bronbeek is
uniek en bevat voorwerpen en documenten die betrekking
hebben op de gehele periode van de Nederlandse aanwezig
heid in de Indische archipel.
Uitdrukkelijk was in de schenkingsacte bepaald dat aan het
landgoed nooit een andere bestemming mocht worden
gegeven dan voor het doel waarvoor het geschonken was en
dat de Staat alle lasten ervan, te rekenen vanaf I jan. I860,
zou betalen. Later werd de mogelijkheid geopend om oud
gedienden van de Marine in het Tehuis op te nemen en
sedert I jan. 1970 kunnen oud-militairen van de gehele
Koninklijke Land- en Luchtmacht er worden opgenomen.
De naam werd toen Koninklijk Tehuis voor oud-militairen
Bronbeek.
De eerste bewoners van het Tehuis, 31 in getal, vestigden
zich er nadat op 19 febr. 1863 het Koloniaal Militair
Invalidentehuis "Bronbeek" officieel was geopend. Het
aantal oud-militairen, dat kortere of langere tijd in Bronbeek
heeft gewoond, bedraagt thans meer dan 6.000. Tot
Tot commandant van Bronbeek werden officieren benoemd,
die zich in hun actieve dienst op bijzondere wijze hadden
onderscheiden. De eerste commandant was luit.-kolonel J.
C. J. Smits, de tegenwoordige is brigade-generaal W. Epke,
die in de tijd toen bezuinigingen ook Bronbeek dreigden te
treffen, het Tehuis open wist te houden.
CH.M.
Beelden van de viering van het 75-jarig bestaan van het Militair
Tehuis Bronbeek in 1938. Linksboven: Luit.-Generaal A. Reynders,
commandant van Bronbeek, houdt de herdenkingsrede voor het
ruiterbeeld van Koning Willem III. Rechts boven: de versierde
ingang van het Tehuis. Rechts onder: Generaal Van Drunen en
vice-admiraal Quant leggen een krans aan de voet van het
monument.
In zijn toespraak zei de toenmalige commandant van Bronbeek
onder meer: "Het Nederlandse volk is de oud-militair van het
Kon. Ned. Ind. Leger grote dank verschuldigd. Met veel inspan
ning en ontbering droeg hij het zijne er toe bij, in geheel Indië
orde en rust te scheppen en te handhaven
13
