Fa. Johs. Ouwejan Zn.
HONG
Indonesisch- Chin.
Restaurant
Nasi langi - Ayam petjel
"INGET MATI" "AD PATRES"
Met NECTAR-essence:
(Vervolg: "Luchtscheepvaart
Nederlands-lndië")
wachtingen. En tochhet werd stil
aan dit front. Eén jaar, twee jaren
nog steeds doodse stilte, drie jaren....
en dan
Als een donderslag bij heldere hemel
werd op zaterdag 28 maart 1931 kond
gedaan dat de scheepvaartmaat
schappijen 'Stoomvaart Maatschappij
Nederland' (S.M.N.) en 'Rotterdam-
sche Lloyd' (R.L.) alsmede de dooreen
drietal Nederlanders met grote belang
stelling voor de vaart met luchtschepen
in september 1930 opgerichte 'Neder-
landsche Lucht-Lloyd' een officieel
communiqué aan de pers hadden ver
strekt, waarin melding werd gemaakt
van de oprichting van een 'Syndicaat
voor Luchtschip-verbindingen met
Nederlandsch-lndië' op 9 januari 1931
en tevens van een overeenkomst, die
genoemd syndicaat vier dagen daarna
had gesloten met de LUFTSCHIFFBAU
ZEPPELIN GmBH (LZ) te Friederichs-
hafen.
In die overeenkomst was onder meer
opgenomen, dat de LZ bereid was om
in samenwerking met het syndicaat
door middel van een studiereis naar
Batavia vast te stellen of de klimato
logische omstandigheden van het tra
ject voldoende waren om een lucht-
schiplijn te exploiteren. In het beves
tigende geval zou de LZ de levering
verzorgen van luchtschepen, tech
nische 'know-how' en alle verdere
bijstand.
Uiteraard veroorzaakte dit bericht in
Nederland heel wat beroering. De hoofd-
redakteur Henri Hegener van het
belangrijke luchtvaarttijdschrift 'Het
vliegveld' schreef een zeer kritisch
artikel in het nummer van april 1931.
Het syndicaat, waarvan het voorzitter
schap in handen was gelegd van de
heer A. F. Bronsing, tevens directeur
van de Stoomvaartmaatschappij 'Ne
derland' zou twee deskundigen naar
Friederichshafen sturen; de ene moest
een antwoord geven op de vraag: 'Hoe
vaart men met een Zeppelin?' en de
andere op de vraag: 'Hoe bouwt men
een Zeppelin?'
In Indië reageerde men daarop heel
anders; de Europese gemeenschap
aldaar beschouwde de luchtscheep-
vaart-affaire meer als een 'ver van mijn
bed show'. Men was in Indië meer in
de ban van de vliegwereld. Op de
hiervoren genoemde vliegtocht van
Van der Hoop (1924) volgde die van de
Amerikaanse krantenkoning (o.a. eige
naar van de 'Baltimore Sun') Van Lear
Black met een Fokker F-7a van de KLM
en de vliegers Geijsendorffer en
Scholte en daarna de solovlucht met
een éénpersoons sportvliegtuig van
Nederlands fabrikaat Pander van J. E.
van Tijen, export-manager van de
Per 1 augustus 1931 nam hij bij de
firma Van Houten ontslag om voor het
Syndicaat naar Friedrichshafen te gaan
voor een 2-jarige studie van het lucht
schip.
bekende cacaofabriek Van Houten in
Weesp in 1930.*) In datzelfde jaar
werd de vliegdienst Nederland - Indië
met een F-7b gestart; slechts éénmaal
in de veertien dagen werd in elke
richting gevlogen. Een jaar later werd
de F-7b door een F-12 vervangen en
werd het bedrijf in een wekelijkse
dienst omgezet.
Trouwens er was ook nog een heel
ander facet, dat de gemoederen in
Indië bezig hield. Dat was de 'Krach
van 1929' met zijn catastrofale gevol
gen voor de wereldeconomie. Op
zwarte donderdag, 24 oktober 1929,
waren volkomen onverwacht
12.994.650 aandelen in Amerika tegen
verpletterend lage prijzen in andere
handen overgegaan. Wilde geruchten
deden de ronde dat elf speculanten
zich van het leven hadden beroofd met
revolverschoten. 11.30 uur: de beurs
in New York gaf zich aan blinde vrees
over.
Dinsdag 29 oktober 1929 viel de
genadeslag. Miljonairs werden in een
paar minuten straatarm. De lange mars
voor miljoenen in armoede wierp zijn
schaduwen vooruitNederlands-
lndië moest vanzelfsprekend de ramp
spoed in de wereld delen. Ook hieréén
litanie van ellende met slechts zelden
een moment voor een glimlach. In
1931 kwam het bij grote machtige
concerns voor dat medewerkers, die
met verlof naar Holland gingen, vóór
hun verlof of ook tijdens hun verlof in
Holland te horen kregen dat ze niet
meer behoefden terug te keren.
Bij het Gouvernement gebeurde er
iets, dat de ambtenaar nooit voor
mogelijk had gehouden. Salarisvermin
dering kwam in de lucht hangen. In
leveren. De ambtenaar stond perplex.
Het onvoorstelbare stond te gebeuren.
April 1931salarisvermindering. Alom
misère en protestvergaderingen, ook
onder de ambtenaren, de gezags
dragers.
Vorengenoemd 'Syndicaat voor Lucht
schip-verkeer met Nederlandsch-lndië'
waartoe naderhand ook de KLM toe
trad, zette intussen zijn activiteiten
voort. Dr. Hugo Eckener, toenmalig
directeur van het Zeppelinconcern en
als zodanig de opvolger van Graf
Zeppelin zou voor Nederlandse reke
ning tussen december 1932 en maart
1933 de studiereis naar Indië maken
ter bestudering van de meteorologische
omstandigheden op de eventueel met
luchtschepen te bevaren route. Oost-
Beeklaan 269 - Den Haag
Tel. 070 - 46 76 97
haven, Padang en Aden zouden worden
bezocht.
Deze studiereis en andere plannen die
het syndicaat in de pen had drongen in
Indië helemaal niet tot de publiciteit
door. Al het nieuws werd overschaduwd
door de malaise-berichten. Juist in
laatstgenoemde periode, namelijk op
maandag 2 januari 1933 kwam het
Bataviaasch Nieuwsblad met het
hoofdartikel: 'De Gouverneur Generaal
voor de microfoon' met de ondertitel:
'Beeld des tijds'. De bijgeplaatste foto
van de Landvoogd had als onderschrift:
'Een beroep op den volke'. De door de
Landvoogd uitgesproken rede eindigde
met:
'Thans weten we tenminste hoe
diep wij gevallen zijn en dat wij ons
op een veel lager niveau zullen
moeten instellen'.
Een week later wederom een hoofd
artikel in het Bataviaasch Nieuwsblad
over bezuinigingen met als kop:
'Een krachtig en ernstig woord tot
de Regering. Advies om salariskor
ting tot 15% terug te brengen.'
Dat is nog eens heel andere koek, dan
de bezuinigingen in de tachtiger jaren,
de periode, waarin dit essay wordt
geredigeerd.
(slot volgt)
Begrafenis-
en Crematie-Onderneming
Opgericht 1 924
ROUWKAMERS
en ONTVANGKAMERS
AIRCONDITIONED
Kantoren:
Fred. Hendriklaan 7 - Den Haag
Tel. 070 - 55 64 27 (3 lijnen)
vectarjA
GEDEPONBERD
Zilveren Medaille Den Haag 1885
Luik 1902
Gouden Medaille Den Haag 1913
maakt U voordelig uw ROZENSTROOP
sorbets, gebak en zeer fijne likeuren I I
Nu ook levensmiddelen kleurstoffen: rood-
geel-groen-oranje-blauw en bruin.
Vraag gratis receptenboekje bij uw Toko,
drogist of Pharm. fabriek "Phytol" - Afd.
Nectar essence. Wagenstraat 129, Den Haag
23
