9
Een gedeelte van de abdi-dalem in de Pendopo Ageng Sasono-
sewoko, met op de achtergrond de deuren van de Dalem Ageng
Probosuyoso.
Pendopo te horen. Een knik is het
antwoord, en na een sembah gemaakt
te hebben, gaat ze weg, waarna een
stilte volgt.
Plotseling wordt de stilte verbroken
wanneer de gamelan (slechts enkele
instrumenten) de Suluk Patetan Bedaya
Ketawang begint te spelen. Onder het
beheerste gezang verschijnen de negen
Bedaya's vanuit de Dalem Ageng Pro
bosuyoso. Langzaam en statig lopen
zij de troonzaal in, gaan links achter de
troon langs, vooraf gegaan door twee
abdi-dalem, die hen naar het midden
van de Pendopo leiden. Deze abdi-
dalem helpen tijdens de twee uur
durende opvoering, wanneer de kleding
niet goed valt door de bewegingen,
deze weer goed te doen.
Wanneer de Bedaya's voor de Susu-
hunan zitten, maken ook zij een sem
bah en wachten op zijn teken dat zij
mogen beginnen. Uitdrukkelijk wordt
er wierook gebrand in de buurt van de
pesinden, omdat de woorden
van het lied toegeschreven zijn aan de
Ratu Kidul, die onder de Bedaya's kan
verschijnen. De muziek, de geur van
de wierook, de dans en de verlichte
Pendopo scheppen samen een mystie
ke sfeer. De dans begint, hij is lang
zaam met bewegingen die de rusteloze
golven van de zee voorstellen. De
Bedaya Ketawang is een zeer sacrale
dans, die slechts eenmaal per jaar
wordt opgevoerd tijdens de Jumenen-
gan. De dans wordt in de Kraton als
Pusaka bewaard.
Het gehele jaar door, om de 35 dagen,
elke Selasa Kliwon (Hanggarakasih)
wordt de dans geoefend. Het verhaal
van het ontstaan van de dans is als
volgt: Op een dag, tijdens zijn medita
tie, ontmoet de Panembahan Senopati
Ingalogo Sutawidjaja (1575-1601,
stichter van de Paku Buwana dynastie)
de Godin van de Zuidzee, de Kandjeng
Ratu Kidul Kencanasari. Hij gaat met
haar mee naar haar paleis op de bo-
nieuwe dynastie. Het huwelijk tussen
de zichtbare en onzichtbare wereld,
welke de macht van de vorsten van
Mataram versterkt. Duurde de dans
vroeger 2Vi uur, onder Paku Buwana X
werd hij met een half uur ingekort tot 2
uur, die de huidige vorm is.
Na de afscheids sembah, wachten de
Bedaya's op toestemming om de Pen
dopo te verlaten. Even statig als zij zijn
binnengekomen, verlaten zij de Pen
dopo, de troon rechts van zich latend
(Pradaksina). Wanneer de Susuhunan
opstaat wordt onmiddellijk de Gending
Tjolopito ingezet. De Susuhunan gaat
nu ook weer terug naar de Dalem
Ageng Probosuyoso, gevolgd door de
abdi-dalem met de Ampilan en de
Dampar Kencana. Hierna krijgen de
gasten en andere officiële aanwezigen
wat kleine hapjes te eten en wat te
drinken. Meestal is er dan ook ge
legenheid om de Susuhunan en de
Bedaya's te fotograferen.
Bij de Bedaya Ketawang zijn de Be
daya's gekleed en getooid als de tradi
tionele koninklijke Javaanse bruiden.
Ze dragen alle negen de Dodot Bangun
Tulak Alas-Alasan, een acht meter
lange kain met een blauwe achter
grond met tekeningen van dieren,
planten en zee-figuren, in goud op
gebracht. Onder de kain wordt een
andere kain van rode cindé gedragen,
met een sleep. De haarwrong (Bokor
Mengkureb geheten) wordt omvat
door een net van melati bloemen
(Rudji Timun). Van hieruit hangt een
slinger van melatibloemen, welke een
meter lang is. In het haar worden
talloze sieraden gestoken, waaronder
gouden en zilveren trilornamenten in
de vorm van vlinders. Op het voor
hoofd wordt de Paesan aangebracht, de
zeven-puntige voorhoofdstooi van de
bruiden, waarbij vijf punten over het
voorhoofd vallen en twee overde oren.
(De foto's bij dit artikel werden door
de auteur gemaakt.)
De schrijver van dit artikel (rechts) in de Kraton Surakarta
Hadiningrat, na afloop van de Jumenengan.
dem van de zee, en daar ziet hij de
meest verbazende dansen. Wanneer
hem wordt gevraagd te blijven in het
onderwaterpaleis, weigert hij dit met
de woorden: "Hoe kan ik hier blijven,
want zo mis ik de bron en het doel van
mijn leven". Wel zegt hij, dat de Ratu
Kidul hem een grote dienst zou bewij
zen, wanneer zij zijn danseressen in
de Kraton de dans zou leren die hij
gezien heeft. Met gevoelens van spijt,
belooft de Ratu Kidul te komen om
Panembahan's danseressen in Mataram
te onderwijzen, en zo geschiedt.
De Bedaya Ketawang wordt hierdoor
ook wel gezien als de huwelijksdans
tussen de Panembahan Senopati en
de Ratu Kidul, waardoor deze als het
ware een inwijdingsritueel is van een
K.G.R.A. Kus Murtiyah, dochter van Susu
hunan Paku Buwana XII. na de opvoering
van de Bedaya Ketawang, samen met
R.T. Pamardi Srimpi, welke ruim 30 jaar
de Bedaya Ketawang gedanst heeft.
