Desa Merapie
ZO STOM
EN ZO VEELZEGGEND
-
-
In de loop der vele jaren heb ik reeds aan verschillende
mensen, die in Semarang hebben gewoond, de vraag
gesteld of zij die plaats kenden, die van het eeuwig vuur
(zoals ik het als kind noemde) in de buurt van Demak, maar
ik kreeg altijd een ontkennend antwoord. Maar nu las ik in
Moesson van 1 april '88 het stukje van de heer Parijs over
desa Merapie en hij beschreef daarin de plaats van het
"eeuwig vuur" uit mijn kinderjaren. Daar ik daar als
negenjarig kind ben geweest kan ik de heer Parijs helaas
niet de juiste geografische ligging vermelden maar wel
herinner ik me dat het in de buurt van Demak was en dat er
in die streek veel smederijen waren en krissmeden woonden
want wij passeerden op onze tocht verschillende smederijen
en mijn vader vertelde ons dat die streek er om bekend
stond.
Ja, het vijvertje met borrelend water, alsof het water steeds
kookte maar het voelde niet heet aan en het heuveltje van
stenen waaronder het vuur gloeide, de aarde rondom dat
heuveltje waaruit vonken sloegen wanneer je er met een
stokje overheen streek. Ik mocht er niet te dicht bij komen,
mijn jurk kon wel eens in brand vliegen want wanneer je er
een dor blaadje liet vallen dan vloog dat in brand.
De heer Parijs beschreef in zijn stukje alles precies zoals
het in mijn herinnering is vastgelegd, maar waar hij niet
over heeft geschreven is de Heilige Steen (zo noemde ik
het als kind) die daar ook moet zijn. Een steen in de vorm
van een schildpad, zo'n 35 a 45 cm in de lengte en 15 a 20
cm hoog. Op de rug van de schildpad moest je dan je
offergaven leggen (bloemen en menjan), een spreuk
opzeggen die de djaga je leerde en je wens uiten. Daarna
moest je proberen de steen met beide handen op te tillen.
Wanneer je dat met gemak lukte dan werd je wens
zonder mankeren vervuld maar als de steen loodzwaar was
en je hem niet van de grond kreeg dan was je wens
onvervulbaar.
Een tante van mij die klein was en frêle botten had kon de
steen met gemak optillen en liet ons triomfantelijk zien dat
wat haar betrof de steen wel van tufsteen gemaakt kon
zijn. Maar een (in vergelijking tot haar) jongere oom die zeer
fors gebouwd was en veel aan sport deed kon de steen met
geen mogelijkheid van de grond krijgen. 1n/2 jaar daarna
overleed hij aan blindedarm ontsteking, voor mij hét bewijs
dat de steen echt "heilig" was en dat het allemaal geen nep
was. Immers alle wensen die mijn oom voor de toekomst
mocht hebben waren niet te vervullen want hem was geen
lang leven beschoren.
Door verschillende omstandigheden o.a. verhuizing naar
Batavia zijn wij daar nooit meer geweest maar die plaats en
de gebeurtenis heeft mij altijd geïntrigeerd, daarom dat ik
alle mensen die ik ontmoette, en die mij vertelden dat zij
van Semarang en/of omgeving afkomstig waren, de vraag
stelde of zij die plaats kennen, tot dusver zonder resultaat.
Nu eindelijk lees ik dan in Moesson dat een ander daar ook
geweest is en dat die plaats dus echt bestaat en niet een
vertroebelde herinnering is uit mijn kinderjaren.
M. KORSTE
Het Javaans is een prachtige taal, een
machtige taal. Met zijn diepe, zware
klanken, z'n explosieve d's en b's en
woorden die in klanken uitspraak vaak
al de betekenis van het woord ver
raden. Soendanees is melodieus, lief
lijk, vrolijk maar ik zou niet weten hoe
het klinkt, als je in het Soendanees
echt goed razend moet overkomen. Bij
het Madoerees kun je de piso blati's zien
flitsen of de stieren zien rennen. Zo zal
elke Indonesische taal (er moeten 200
verschillende zijn) zijn karakteristieken
hebben. Misschien is het ontbreken
daarvan bij het uniforme Bahasa Indo
nesia, wat die taal zo onpersoonlijk
maakt. Een onpersoonlijkheid die toch
wel hoognodig was om tot een bruik
bare bundeling van regels en woorden
te komen, die bovendien de deur open
houdt voor het binnenstromen van
"leenwoorden". Daarvan zijn er in de
loop der jaren wel zo'n 12.000 vol
komen geïntegreerd! Schrijfwijze past
zich aan bij de uitspraak, maar dat wist
u reeds.
De uitspraak van Javaanse woorden
zal echter nooit veranderen. Daarvan
uitgaand verraste de heer Hendrik uit
Den Haag ons met dit woordenlijstje.
Medeklinkers die uitgesproken een
compleet woord vormen omdat de
tussenhorende klinker de stomme e
is. Stom betekent hier werkelijk stom.
Als u de medeklinkers fonetisch goed
uitspreekt komt het hele woord er
vanzelf uit. Vele ervan zult u herkennen
als de Maleise woorden die wij vroeger
bezigden.
Deze woorden worden nog steeds
gebruikt met dezelfde betekenis, alleen
zal in vele gevallen de stomme e
vervangen zijn door een a, i of o. Bijv.
■W
pedes is nu pedis, sedep wordt sedap
en geblek zien we vaker als goblok,
etc. In ieder geval een geheugenopfris-
sertje waar we de inzender erkentelijk
voor zijn!
Zo geschreven:
Bink - Brm - Bnr - Ddk - Dsk - Dkm -
Ddrk - Dkp - Dik - of Dmlk - Djmbk -
Gbk - Gbng - Gbr - Gbs - Gblk - Gdr -
Gdk - Ggm - Glm - Gmbl - Gndng -
Gmtr - Gnp - Grgs - Gms - Kbk - Kbt -
Kbit - Kdjr - Kdjm - Klip - Kndl - Kndng -
Klngr - Kntjng - Kpl - Lbt - Mlbt - Mrm
Mdjn - Pds - Ppk - Pgl - Prs - Ptjl - Sdp -
Sbl - Sgr.
En zo uitgesproken:
Blenek Misselijk
Brem Snoepje van gegiste
suiker
Bener Waar (van: echt waar)
Dedek Kaf van de rijst
Desek Dringen door een menigte
Dekem Bespieden
Dederek Levendig, driftig tijdens
twist of gevecht
Dekep Opvangen van iets met
de vlakke hand
Demelek Stam van een boom
tot aan de takken
Djembek Vies, smerig (dj uitspreken
als dj van djagong)
Gebek Schuren, wrijven
Gebeng Bijeengrijpen, verzamelen
Geber Gordijn, voorhang
Gebes Heen en weer schudden
Geblek
Erg dom
Geder
Druk en luid gepraat; ge
raas of rumoer van stemmen
Gedek
Uitvaagsel; drab
Gegem
Handvol; greep
Gelem
Willen
Gembel
Samengekleefd
Gendeng
Gek, idioot
Gemeter
Rillen
Genep
Voltallig; compleet
Greges
Ongeduldig worden
Kebek
Vol geduld
Kebet
Uitslaan (van vleugels, kleed)
Kebelet
Verward kluwen van
garen of wol
Kedjer
Opjagen
Ketel
Dicht op elkaar
Kedjem
Wreed
Kelelep
Verdronken (beide letters
L separaat uitspreken)
Kendel
Moedig
Krendeng
Pees van boog
Klenger
Bewusteloos
Kentjeng
Strak gespannen
Kepel
Vuist
Leb et
Binnen
Miebet
Naar binnen gaan
Merem
Ogen sluiten
Medjen
Moeite hebben tijdens
de stoelgang
Pedes
Heet (lombok)
Pepek
Compleet; voltallig (juist
gekruide gerechten)
Pegel
Oververmoeid
Peres
Uitpersen
Petjel
Gerecht als gado gado
(alleen goedkoper)
Sedep
De juiste smaak hebbend
(zie ppk)
Sebel
Tegenspoed hebben
Seger
Fris, gezond
15