GESCHROKKEN
Swing Session
van de vruchthoofujes, die een appel-
smaak hebben. Tenslotte zijn er pan-
dans met oliehoudende zaden waar
men spijsolie van kan maken.
Nuttig zijn de bomen om hun belang
rijke vezelproduktie. Van de boven
grondse worteldelen maakt men vezels
voor touw en borstels. Stevige bladeren
voor het maken van slaapmatten.
Weefsels worden uit de bladeren ver
vaardigd. Van de ongedoornde soorten
worden de brede bladstroken gebruikt
voor dakbedekking, smalle bladeren
voor hoeden en manden. De stam
wordt gebruikt voor huizenbouw de
geurige mannelijke bloemen als haar
tooi voor vrouwen.
In Nederlandse bloemwinkels zijn
enkele pandansoorten te koop als
kamerplant, bijv. de pandamus veitchii.
Ze lijken op de welbekende dracaena
(drakenbloedboom). Het verschil be
staat hierin dat de pandan steun- of
steltwortels heeft en de schroefvormige
stand van de donkergroene lijnvormige
bladeren met witte strepen. De pan
damus sanderi heeft gele strepen, de
pandamus otilis heeft grijsgroene
bladeren. Het zijn snelgroeiende plan
ten met breeduitstaande bladeren. De
pandan heeft een zéér lichte plaats no
dig. Als de plant te donker staat gaan
de middelste bladeren hangen en ver
liest ze haar oorspronkelijke vorm. De
Hoge pandanboom met vruchten en lucht
wortels, op het strand van Kuta, Bali.
temperatuur mag niet beneden de 16
graden C. zijn. Iedere dag lauw water
geven, bij koud water kan wortelrot
optreden. Ze kan tegen droge lucht
maar de aarde mag niet uitdrogen. Om
de 14 dagen mest geven. In de winter
minder water en stoppen met bemes
ten. In het voorjaar overplanten in een
grotere pot met voedzame potgrond;
vergeet de potscherven niet onder op
de bodem. Dit is nodig voor een goede
afwatering. Potscherven verkrijgt men
door aarden bloempotten in kleine
stukken te slaan. Jonge uitlopers kun
nen apart worden gepot in kleine
potjes en op een warme ondergrond
tot groeien gebracht.
In Chinese of Indische winkels hier is
verse pandan te koop. Zoek eens een
fris stukje uit met een klein stukje
wortel eraan. Plant het in een potje,
zet het licht en warm, spaarzaam water
geven de eerste dagen, de bladeren
wel besproeien. Na verloop van tijd
groeit het plantje tot een aardig struikje
en krijgt ze luchtwortels. Het is niet
alleen een mooi plantje maar men
heeft ook verse pandan bij de hand
voor Indische gerechten. Niet teveel
afhalen en alleen de onderste bladeren.
Ook deze pandan krijgt uitlopers die
apart opgepot kunnen worden.
NETTY SELDER
(Notitie: als uw Pandan ondanks licht
en warmte, intensief toespreken in
Javaans, Soendanees, Balinees, Baha-
sa Indonesia en eventueel onvervalst
petjok het toch niet wil doen, dan
heeft u zich niets te verwijten. Pandan
en Sereh zijn de meest eigenzinnige
planten die niet als kamerplant willen
opgroeien. Althans niet bij L.D.)
Het kerkhof op de voorplaat van
Moesson nr. 16 dd. 1-4-88, zou je
moeten zien met die Kembodjabomen
in bloei. Dat is heel wat anders dan dat
afgebeelde kerkhof met die "dode"
graven en kale bomen.
Ik herinner mij, dat ik tijdens een
tjèlèng-jacht door een soortgelijk
kerkhof liep. De kembodjabomen
stonden in volle bloei (met meer
bloem dan blad), en wat dan door je
heengaat is moeilijk te beschrijven.
Die stilte, die vredige rust en vooral die
heerlijke geur van de kembodjabloe-
men, doen je alles om je heen ver
geten.
De longen volsnuiven met die heerlijke
bloemengeur en vol bewondering kij
ken naar die wit-geel-oranje bloemen
pracht. Dat is belevenis apart.
Maar ik was op de zwijnenjacht en kon
daar niet te lang bij stilstaan. Ik ont
dekte prachtige tjèlèng-sporen en
klom in een boom, van waaruit ik de
rand van het alang-alang-veld in de
gaten kon houden.
Een poosje later zag ik een jongeman
vanuit de kampong naar het kerkhof
lopen, met in de ene hand een pintjoek
bloemen en in de andere hand een
anglootje met een arangvuurtje. Hij
liep naareen graf dat er bijzonder goed
verzorgd uitzag. Ik kon van mijn hoge
positie alles zien wat die jongen deed,
vanaf het strooien van de bloemen tot
aan het branden van wierook. Daarna
begon hij te bidden, eerst zachtjes en
dan wat luider.
Maar toen kondigden de zwijnen zich
aan. Aan de bewegende alang-alang-
halmen kon ik zien dat ze in de richting
van het kerkhof liepen. Die jongen
móést weg, anders was mijn kans
verkeken!!! Op mijn"PsstPsst",
stokte zijn gebed en ik zag hem heel
voorzichtig en angstig over zijn
schouder achterom kijken. Ik wilde
geen geluid meer maken, om de zwij
nen niet af te schrikken. Ik nam een
patroon uit mijn zak en wierp die in de
richting van die jongen. Ik wilde hem
beslist niet raken, maar met een doffe
plof kreeg hij het voorwerp tegen zijn
rug. Wat ik toen zag, deed mij bijna uit
de boom vallen van schrik en van het
lachen. Als door een kollodjêngking
(schorpioen) gestoken, sprong hij met
een hartverscheurende kreet overeind,
"OoeeoeaaahM"en hij rende al
gillend en schreeuwend en struikelend
over de grafstenen, met een gezicht
alsof hij een "djrangkong" gezien had,
het kerkhof uit en verdween in de
kampong.
Ook de zwijnen waren geschrokken en
kozen het hazenpad, zodat ik met lege
handen thuis kwam. Maarde heer
lijke geur van de kembodjabloemen
bleef ik nog lang ruiken, en ik rook ze
nu ook weer bij het zien van die
voorplaat van Moesson.
TH. KEMPFF
27
Voor uw parties en reünies
Sophisticated dansmuziek
guitaarballads
DANSCOM BO
J. A. (Fons) Phefferkorn
Barnsteenhorst 51 - 2592 EB Den
Haag - Telefoon 070 - 47 39 35 of
070 - 54 99 05.
