Ingatans van een
Nonna Griffel (vi)
HOOFDACTE
Met't springerige gevoel van een dartele jonge geit betrad ik vol verwachting de
eerste keer 't terrein van de I.E.V. Kweekschool aan de Papandajanlaan in
Bandoeng. Ik was nu "student" en geen "scholier" meer, en in mijn eigen ogen
was dat een gewichtige status verbetering. Zelf had ik naar kamers gezocht en
een heel geschikt adres gevonden bij een weduwe, wier man op een
suikerfabriek had gewerkt, dus dat was een vertrouwde achtergrond. Een
gepensioneerde weduwnaar, ook uit de suiker, deed voor haar de boekhouding.
Hij woonde bij haar in met z'n dochter, die ook op de I.E.V. Kweekschool was,
maar op de Lagere Acte opleiding. Met deze drie mensen kon ik 't direkt al goed
vinden, dus dat gaf een prettig veilig gevoel van "thuis" te zijn. Er waren nog een
paar andere werkende en studerende jonge mensen in pension, wat de
gezelligheid en levendigheid van gesprekken verhoogde.
Ik meldde me bij de directeur van de
I.E.V. Kweek en zag tot m'n verbazing
Prins Hendrik in een wit tropenpak op
me af komen! Het was Zijne Koninklijke
Hoogheid niet, allerminst, al leek hij er
sprekend op. Deze persoon had zelfs
een veel autoritairder optreden dan de
goedmoedige gemaal van Koningin
Wilhelmina. Dat vond ik echter heel
begrijpelijk, de heer Greeve had dan
ook een veel zwaardere verantwoor
delijkheid te dragen, maar diep onder
die stijf-gesteven witte jas-toetoep en
het dikke vleeslijke omhulsel bleef ik
hetzelfde goedige karakter vermoe
den, en ik werd daar ook nooit in
teleurgesteld. De andere leraren en
leraressen waren van hetzelfde soort
als ik op de H.B.S. al had meegemaakt.
Mijn mede-klasgenoten waren echter
anders. Velen, vooral de jonge man
nen, hadden al een paar jaar praktijk
voor een klas opgedaan na 't behalen
van hun Lager Acte, en dat maakte hun
natuurlijk volwassener dan mijn voor
malige H.B.S. vrienden en vriendinnen.
Bij sommigen vergeleken voelde ik me
zelfs nog een baby met mijn schamele
gouvernante-in-de-rimboe ervaring.
Gelukkig waren er nog verscheidene
meisjes bij zonder enige zelfstandige
praktijk; die waren regelrecht van de
Lager Acte naar de Hoofdacte doorge
stoomd. Al gauw voelde ik me in de
gemoedelijke sfeer van vakgenoten
volledig opgenomen.
Er werd doorm'n kameraden onderling
hevig gedisputeerd over de theoriëen
van Freud, Jung, Adler, en alle andere
psychologen, filosofen, paedagogen,
alle soorten van wijsgeren, héél anders
dan onder de lessen van Mère Aquina!
maar daarom niet minder leerzaam en
interessant voor mij! In 't begin durfde
ik m'n mond nauwelijks open te doen,
zó overweldigden me deze openhartige
zielsuiteenrafelingen. M'n collega's
lieten me echter niet met rust en
daagden me uit m'n eigen mening ten
beste te geven. Het hielp niet me veilig
op de vlakte te houden, ik werd als op
de pijnbank ondervraagd hoe ik over
de meest taboe-onderwerpen dacht.
Vaak dacht ik aan m'n conservatief-
strenge ouders, wat die ervan zouden
zeggen als ze dit allemaal hoorden,
maar ik begreep ook dat het een grote
verlossing voor me zou betekenen als
ik onder hun psychische druk vandaan
kwam en m'n eigen opinie en gedach-
tengang ging vormen. Het pleit voor
het menselijk inzicht van m'n sobats
dat ze me een poos met rust lieten als
ze merkten dat ik er al te benauwd
onder werd, maar dan begonnen ze
later bij de eerstvolgende ontmoeting
bij één van hen thuis weer opnieuw.
Dan had ik er al een paar dagen rustig
in m'n pensionkamer over na kunnen
denken en kon me dan ook betertegen
hen verweren.
We hadden ook gezellige feestjes
onder elkaar en maakten op de vrije
dagen tochten naar Lembang en de
verdere wondermooie omgeving van
Bandoeng, maar deze gesprekken met
mijn rijpere collega's waren voor mijn
verdere leven vaak leerzamer dan de
lessen op school.
Wat heb ik kortgeleden nog veel aan
deze Freudiaanse discussies moeten
terugdenken, toen ik in de kranten en
tijdschriften de ontluistering van
Freud's theorie las door hedendaagse
Amerikaanse, Duitse, Zwitserse en
Oostenrijkse psychologen, paedago
gen en sociologen. Dat is echter nu
eenmaal het lot van alle wijsgeren;
alleen in hun eigen tijd veroorzaken ze
opschudding door hun revolutionaire
en progressieve ideeën; als ze eindelijk
volledig aanvaard zijn, zijn de tijden
weer veranderd en komt de oppositie
van de nieuwe generatie aan bod; het
oude wordt afgebroken en degene die
nog heilig aan dat oude gelooft wordt
voor ouderwets, halsstarrig en conser
vatief uitgekreten. Freud is nu dus
volledig in 't moeras getrapt; ik vraag
me af over wie de hedendaagse stu
denten van de Paedagogische Aca
demie nü hun verhitte gesprekken
voeren? of maken ze zich daar tegen
woordig minder druk om?
Eén leraar op het I.E.V. poogde ons
ook wat meer in de filosofie van het
dagelijkse leven te betrekken. Hij gaf
Natuurkunde en Tekenen en was in
hart en nieren een artiest. Hij kon ook
prachtig toneel spelen, wat hij bewees
in de onvergetelijke rol van Prikkebeen
in de gelijknamige kinderoperette en
balletuitvoering van Ems van de Broeke
in Bandoeng.
Frits Wagner dwaalde vaak af van z'n
natuurkunde lessen op onderwerpen
die niets met 't te doceren vak te
maken hadden, maar alles met onze
menselijke vorming. Het werd niet
door iedereen gewaardeerd, sommigen
vonden zelfs dat ze niet genoeg waar
voor hun schoolgeld kregen! maar
voor degenen met 't juiste luisteroor
betekenden z'n Rudolf Steiner-achtige
opvattingen een opening tot een on
vermoede èndere zijde van het gewone
sleurleven. Zijn natuurkundelessen
waren niet van de besten, doch mij
persoonlijk hinderde dat niet; ik had
een zeer goede natuurkundeleraar op
de H.B.S. in Malang gehad, diens
dictaten waren beter dan enig ander
leerboek in die tijd.
Wagner's tekenlessen waren daaren
tegen fantastisch goed, met een heel
nieuwe opvatting om alle kinderen,
ook de minder begaafden, plezier in
tekenen te doen bijbrengen. De ouder
wetse methode van Van Steenderen
en Toot, die alleen maar op natekenen
was gebaseerd en niets aan de eigen
fantasie overliet, verwierp hij geheel.
In mijn 2e Hoofdacte studiejaar moest
ik naar een ander kosthuis verhuizen,
aangezien 't eerste ging sluiten. Ik
kwam terecht bij een dame die wel 20
kinderen van verschillende leeftijden
in huis had; de meesten kwamen van
ver afgelegen cultuurondernemingen
en de buitenbezittingen, Sumatra en
Celebes. De jongste was 6 jaar en ik
was de oudste van 't stel. Ik vond 't een
vermakelijke troep en kon me alvast op
mijn toekomstig beroep trainen om
met kinderen van diverse leeftijden om
te gaan.
Ik had een diepe bewondering voorde
37-jarige vrouw, die deze heterogene
groep leidde, met tact, geduld, humor
en hartelijk medeleven, zonder opge
legd autoritair optreden, zoals ik dat
zelf in mijn jeugd helaas had mee
gemaakt. De paedagogische leer
school die ik daar doormaakte was
voor mijn verdere leven bepaald door
slaggevend.
Toen ik na twee jaar studie m'n Hoofd
acte haalde, was 't uit met het boeiende
studentenleven in Bandoeng, en moest
er weer ernst gemaakt worden met 't
zoeken naar een baan. Geen gemakke
lijke opgave! nog steeds gingen de
heren der schepping vóór. Het femi
nistische tijdperk was voor het kolo
niale leven van toen nog niet aan
gebroken!
L.A.
22
