Henri Maclaine Pont
en het ontwerp van de
Technische Hogeschool in Bandoeng
door Ben F. van Leerdam
De laatste jaren is in Indonesië en Nederland de belangstelling gegroeid voor
de bouwkundige en stedebouwkundige erfenis van de Nederlanders in het
toenmalige Nederlands-lndië. Een complex dat een heel bijzondere plaats
inneemt, is de gebouwengroep van het ITB (Institut Teknologi Bandung),
vroeger de "Technische Hoogeschool Bandoeng", een ontwerp van de
Indische architect ir. H. Marclaine Pont. Veel gegevens over de bouw zijn in de
loop der tijd verloren gegaan. De speurzin van Ben F. van Leerdam bracht
echter onverwacht veel authentiek materiaal uit deze bouwtijd. Aan de hand
hiervan schetst hij een beeld rond het ontwerp van het complex van de
hogeschool.
Henri Maclaine Pont
ledereen die een studie maakt over de
Nederlandse invloeden op het bouwen
in Indonesië wordt snel geconfronteerd
met het uitzonderlijke complex van de
voormalige Technische Hogeschool in
Bandoeng. Reeds in 1920 bracht de
vormgeving van de toegangsgebouwen
de gemoederen in beweging. Bijzonder
was ook de wijze waarop de bouwruim
ten over het terrein verdeeld zouden
kunnen worden, terwijl zij toch op een
logische wijze gekoppeld waren. Na
tuurlijk waren er voor- en tegenstan
ders van de toegepaste stijl en het
gebruik van materialen. Tijdens
mijn laatste bezoek aan mijn
geboorteland in 1 988 sprak
ik o.a. met Prof. Dr. D. A. Tisna
Amidjaja. Deze was vanaf
1 969 tot 1 976 rector van
het ITB geweest. Het viel
mij op dat de eerste vraag
die hij mij stelde de vorm
geving van de gebouwen
betrof. Want
was die vorm
geving nu ont
leend aan
de stijl van de Minangkabau (Sumatra)
of niet? Door deze vraag weet ik, dat de
stijlvraag omtrent de gebouwen nog
steeds actueel is.
Het is interesssant om ons af te vragen
wat Maclaine Pont bewoog bij de ont
wikkeling van een dergelijke specifieke
situering en vormgeving van de ge
bouwen. Wat inspireerde hem bij het
vormen van de fraaie silhouetten, de
keuze van de gebruikte materialen en
het raffinement van het detail? Want
immers hierdoor slaagde hij erin om de
uitzonderlijke serene sfeer te creëren.
We weten ook dat in zijn tijd in Indië
twee denkstromingen moeten hebben
bestaan: de ene denklijn meende dat
amper van een oorspronkelijke Javaanse
kunst gesproken kon worden en dat
Nederland de kunst van het bouwen
naar diens kolo
niën moest brengen. De andere vond
dat er wel degelijk sprake was van een
oorspronkelijke Javaanse kunst. Van
deze laatste groep was Maclaine Pont
een van de voorvechters. Eens had hij
een diepgaande studie gemaakt van de
manier waarop sinds vele eeuwen Ja
vaanse bouwwerken tot stand komen
en bovendien met hun omgeving har
moniëren. Toen kwam het moment dat
zijn opgedane kennis en ervaring hem
inspireerden bij het ontwerpen van de
Indische Technische Hogeschool.
Oosters milieu
Het oosters milieu was Henri Maclaine
Pont niet vreemd. Hij werd in 1884
geboren in Meester Cornelis. Het ge
slacht PONT kwam daarentegen uit
Noord-Holland. Daar noemde men zich
afstammelingen van 't Hoen, één van de
bekende aanvoerders van de Water
geuzen, die tegen de Spaanse
overheersing heeft gestreden.
Maar aan de naam merken we
dat Henri ook voorvaderen in
Schotland had, want vanaf
