NUSAINA REIZENBV
Naar Indonesië
op eigen houtje?
Voor reizen naar en door:
INDONESIA - SINGAPORE -
MALAYSIA - THAILAND
NUSA INA REIZEN verzorgt transport, logies,
regionale tours, complete tourpakketten naar de
Mystieke Oriënt.
Op grond van onze jarenlange tropenervaring
kunnen wij u vertellen wat u allemaal te wachten
staat en hoe uw reis nog productiever en of
aangenamer kan verlopen.
BEL ONS NU EN VRAAG ONZE UITGEBREIDE FOLDER AAN!!!
Laan van Meerdervoort 326 A -
2563 AM DEN HAAG - Tel. 070 - 63 39 23
Telex 32674 NIT - NL - Telefax 070 - 61 47 07
NUSA INA REIZEN: individueel en toch verzorgd
Stirum. Het werd een gebeurtenis van
allure. Onder de vele genodigden trof
men leden van de Volksraad, leden van
de Raad van Indië, Departements
hoofden, vertegenwoordigers van het
militaire gezag, van de Gewestelijke- en
van de Gemeentelijke Raden. Kortom,
het leek alsof heel Indië bij deze gebeur
tenis wilde zijn.
Men voelde het: op deze plaats was iets
bijzonders gebeurd. Nog geen jaar ge
leden vond men hier nog uitgestrekte
sawahs. Na wat klauteren en balanceren
over smalle, brokkelige galangans
kwam men op een vierkant stuk schoon
gemaakt terrein dat later zou dienen als
de aloon-aloon van de hogeschool. Hier
vond een inheems ritueel plaats, dat
bestond uit het planten van de vier
jonge waringinbomen.
Pers
De pers was het er unaniem over eens
en sprak lovende woorden over hetgeen
hier was verricht, want men was verrast
door de kolossale afmetingen en de
sirappen dakvlakken. Een sierlijk om
hoog stijgen van de daken in een vorm
en silhouet van wondere schoonheid,
schrijft de een. De ander vindt het
geheel "zo logisch, zo artistiek door
dacht, zo nieuw en gedurfd, dat het na
de voltooiing een heldenstuk van In
dische bouwkunst zal zijn". In het Ban-
doengse blad Preangerbode schreef
iemand over de emoties die de gebouw-
vormen bij hem los maakten in vervoe
ring: Daar aan den Dagoweg zullen
verraste blikken gaan over den onge-
wonen, Indischen vorm der daken, die
hun punten als hoornen opsteken in de
lucht, een donker, kantig silhouet tegen
den strakken Indichen hemel. Verrast
zal men zijn. Maar of ieder deze typeren
de vormen mooi zal vinden? Het bleek
mij hoe sterk de een ze bewonderde, de
ander ze afkeurde, doch geen was er die
onverschillig deze oprijzende Ooster-
sche dakvormen bezag.
Protest
Maar toch, naast alle glitter en lof geuit
bij deze opening kon een goed waar
nemer een zekere protesthouding over
de gang van zaken bij de bouw van de
hogeschool opmerken. Er waren zelfs
geruchten dat de opdrachtgever van de
verdere bouw wilde afzien. Zelfs de
Bandoengse gemeenschap sloot zich
aan fr.ët een subtiele protestaktie door
in het programma van de gala-avond de
"Unvollendete" van Schubert te doen
uitvoeren. De Preangerbode merkte
nog op, "dat het verder tot stand komen
van dit voor Indië zo belangrijke bouw
werk nu nog afhankelijk was van de
opdrachtgevers. Zij hadden ten slotte
de bouwmeester in staat gesteld dit
representatieve werk tot een monument
van Indië te maken. Dat ook bij hen de
overtuiging mocht leven dat, al beston
den er aanvankelijk bezwaren, de tijd
zou leren dat de bouwmeester een
grote en goede greep had gedaan. Het
Koninklijk Instituut had Indië een hoge
school geschonken. Diens bouwmees
ter had Indië met en uniek monument
verrijkt.
Uitbreiding
In de tijd voorafgaande aan de tweede
wereldoorlog breidde het complex zich
langzaam uit. Maar de tijd bracht ook
subtiele veranderingen teweeg in de
details, zodat de jongste gebouwen
alleen nog maar in stijl enigszins ge
lijken op de twee toegangsgebouwen.
Opvallend zijn deze verschillen, die mij
doen vermoeden dat de oorspronkelijke
tekeningen van Maclaine Pont niet meer
beschikbaar waren. Dit gaf voeding aan
de geruchtenstroom over de verblijf
plaats van de tekeningen. De Indone
sische schrijver Haryoto Kunto schreef
in 1 984 in zijn boek "Wajah Bandoeng
Tempo dulu" enigszins sceptisch over
het gerucht, dat alle notities en tekenin
gen over de gebouwen van de hoge
school op een bepaalde plaats onder
één van de kolommen van het oostelijke
toegangsgebouw, in een ijzeren kist
waren begraven.
Teruggevonden
Aan deze onzekerheid is nu een einde
gekomen. Bij het speuren naar bouw
kundige gegevens vond ik in 1987
deze bestofte ontwerptekeningen terug.
Stijf opgerold hebben zij rampen over
leefd. Zij werden bewaard op stoffige
zolders en in vochtige kelders. Geduren
de vele jaren hebben deze tekeningen
dan ook bloot gestaan aan de vernielen
de werking van vocht en temperatuur.
Daardoor zijn ze zo bros geworden als
kroepoek. Dankzij de doortastende
hulp van het Algemeen Rijksarchief te
's-Gravenhage zijn de tekeningen snel
geconserveerd en tegen verdere aan
tasting en verval behoed.
Wanneer wij deze tekeningen vergelij
ken met hetgeen zich in Bandoeng
heeft voltrokken dan krijg ik het
donkerbruine vermoeden dat de teke
ningen omstreeks 1 924 "zorgvuldig"
werden weggeborgen. Het pleit even
wel voor de kwaliteit van het totaal
ontwerp dat de visie ons heden ten
dage nog steeds aanspreekt en geleid
heeft tot een uniek monument. Dit
monument heeft zich inmiddels een
plaats verworven in de rij complexen
stammend uit een vruchtbaar verleden.
Heden ten dage vormt het complex een
inspiratiebron voorde vele Indonesische
architecten die bezig zijn om te zoeken
naar een eigentijdse architectuur, voor
zien van een nationale identiteit.
Naschrift:
In verband met verder onderzoek ver
zoek ik de lezers die mij meer over dit
complex kunnen vertellen, of die voor of
na de oorlog uitbreidingen hebben
meegemaakt, mij hierover te willen
berichten.
Mijn adres is: B. F. van Leerdam,
Karperdaal 12, 2553 PG 's-Graven
hage.
Moesson beschikt over een complete
logeeradressenlijst van 1 50 guest
houses, particuliere adressen, etc.
Te bestellen door f 9,- over te maken
op Postbanknr. 6685.
Inlichtingen: tel. 070 - 54 55 00
Tour* naar InrlorHKiit»,
StfKjapon».
Malaysia an
T hailand t
lagZa
DEELNEMER
21
