Een vliegongeluk op Antjol, 1922
TUNAS Trade, Tours Travel International B.V.
Bladerend in oude Indische kranten, kwam ik in het Bataviaasch Nieuwsblad en in
de Java Bode van juli 1 922 een bericht tegen waaruit bleek, dat er reeds toen een
poging werd gedaan om een geregelde luchtdienst tussen Batavia en Soerabaia te
onderhouden, een poging die, helaas, rampzalig eindigde.
De Java Bode van vrijdag 7 juli 1 922 meldde: "de bekende vliegenier Hussni zal
a.s. Zaterdag van Batavia naar Soerabaia vliegen ter inwijding van den geregelden
NILO luchtdienst Batavia - Semarang - Soerabaia vice versa. Er bestaat gelegenheid
voor twee passagiers om deze vlucht mede te maken tegen betaling van f 200-
per persoon, waartoe men zich kan opgeven bij de N.V. Velodrome alhier. Het
vertrek zou op Antjol plaats vinden en zou een enigszins feestelijk karakter dragen,
zodat op grote publieke belangstelling werd gehoopt.
Helaas, de krant van zaterdag 8 juli
bevatte in plaats van een hooggestemd
verslag van een glorieus begin, het
verslag van het noodlottige einde van
die tocht, reeds dadelijk na het opstijgen
van het vliegtuig. De krant meldde, dat
behalve de vlieger Hussni, als passagier
meevlogen de heren M. A. van Huut
(administrateur van Aneta), C. A. Gerrit
sen, eerste redacteur van de Indische
Courant en K. Borst, eerste redacteur
van de Java Bode. Met uitzondering van
de heer Van Huut verloren alle inzitten
den het leven bij dat ongeluk: Gerritsen
(36 jaar, gehuwd, 3 kinderen) was op
slag dood, Borst (24 jaar, ongehuwd)
en Hussni overleden enige uren later in
het Tjikini ziekenhuis.
"Het was druk op het Antjol terrein, er
heerste een bijna feestelijke stemming;
er was nogal werk gemaakt van deze
proefvlucht over JavaTal van belang
stellenden waren er met hun dames om
getuige te zijn van deze nieuwe phase in
ons Indische particuliere vliegwezen
Toen welgemoed naar het toestel, Borst
achterin op het achterbankje, Gerrit
sennaast Van Huut op de voorbank
in het kleine passagierscompartimen-
tjeHussniin zijn plaatsje voorin
met al zijn mascottesHet stijgen
ging langzaam, als met eenige moeite
tot een honderd meter hoogte onge
veertoen maakte het toestel een
bochtweer een bocht, het toestel
kwakkelde van vleugel op vleugel en
stortte toen zijwaarts omlaag, ver buiten
het vliegterrein, 't Was gebeurd
Aldus het verslag in de Java Bode. Het
blad meldde ook nog, dat Van Huut de
enige was "die niet min of meer aan de
zitplaats met riemen was vastgebonden
en daaraan heeft hij waarschijnlijk zijn
leven te danken gehad, want, toen het
toestel met zijn kop omlaag schoot,
moet hij tijdens den val eruit zijn geval
len. Daarbij kwam hij in de dikke alang-
alang terecht" (Een halve eeuw later
hadden we hier de discussie over het al
of niet dragen van de autogordel. Die
discussie heeft dus een voorloper
gehad).
Zondagmorgen 9 juli vond de teraarde
bestelling van de slachtoffers plaats:
Gerritsen en Borst op de begraafplaats
Tanah Abang en Hussni, een Turk en
Moslim, op een Islamitische begraaf
plaats. Er was zeer grote belangstelling
voor de uitvaart, niet alleen uit de kran
tenwereld, maar ook van officiële zijde.
Genoemd werden o.a. de heren v. Heus-
den (van de firma v. Heusden en Mees,
eigenares van de Java Bode), Belonje,
hoofdredacteur en Holtus, redacteur
van de Indische courant, de Vries,
hoofdredacteur van de Java Bode.
Voorts kap. Cramwinckel, adjudant van
de G.G. "die in een rijtuig van den
Landvoogd den stoet van volg rijtuigen
opende", de regeringsgemachtigde
voor algemene zaken Mr. Schrieke, de
burgemeester van Batavia Mr. Meyroos,
de Volksraadsleden Cramer, Roep en
Dahler, de kapiteins Stom en Roukens
namens de luchtvaartafdeling, de heer
de Quay, directeur van de NILO.
Onderweg naar Tanah Abang verliet de
wagen met het stoffelijk overschot van
Hussni de stoet en ging op weg naar,
zoals het toen heette "een inlandse
begraafplaats".
Op Tanah Abang werd het woord ge
voerd o.m. door de heer De Vries die
ook memoreerde, dat hij de vliegtocht
zou hebben meegemaakt, ware het niet
dat hij op sterk aandringen van Borst
zijn plaats aan laatstgenoemde had af
gestaan. De heer Belonje sprak in zijn
rede de hoop uit, dat de journalisten een
monument op het graf van hun gevallen
collega's zouden doen oprichten.
Na de plechtigheid op Tanah Abang
begaven de adjudant van de landvoogd
en enkele autoriteiten en journalisten
zich naar "het Mohammedaansche kerk
hof" voor de teraardebestelling van de
vlieger. Daar waren ook de kapitein
vliegers Stom en Roukens aanwezig en
er was buitengewone belangstelling
van de zijde van de Arabische Gemeente
die onder leiding stond van de heer
Alatas. Aan het slot van het verslag van
de plechtigheden betreurde het Bata
viaasch Nieuwsblad het, dat de voor
zitter van de Volksraad "geen gelegen
heid heeft kunnen vinden om van zijn
plaats een enkel woord van deelneming
te laten hooren. De jonge Borst toch
was een dagelijksch bezoeker van de
perstribune; hij schreef de overzichten
voor de Java BodeHet gebaar van
den Landvoogd en zoovele andere
autoriteiten steekt daar wel bij af!"
De dag van het ongeluk werd reeds
door de Hoofd Commissaris van Politie
een commissie gevormd, bestaande uit
vier militaire experts, om een onderzoek
in te stellen naar de oorzaak van het
ongeluk. De commissie zou op maan
dagmiddag reeds voor het laatst verga
deren met commissaris Weyerman in
het politiebureau Pasar Baroe (het on
derzoek naar vliegongelukken gebeurt
nu wel enigszins anders).
Vóór de bevindingen van de commissie
bekend werden rezen er hier en daar
vragen over de bevoegdheid of be
kwaamheid van de vlieger. Het Bat.
Nwsbl. wist echter te vertelen, dat
Djevad Hussni zijn vliegbrevet als Duits
officier (begiftigd met het IJzeren Kruis
eerste klasse) had gehaald aan de Hal-
berstadter Militar Fliegschule en dat
zijn Hauptman hem in 1 91 7 een lovend
certificaat had verstrekt. Voorts had de
Kondor Flugzeugwerke in een aan
Hussni verstrekt getuigschrift o.m. ver
klaard, dat hij "ein unerschrockener
und waghalsiger Flieger ist".
De pers had kritiek op de commissaris
van Politie Schoevers, omdat die wist,
dat Hussni een voorgevoel had gehad,
dat er iets mis zou gaan; dit zou "een
symptoom (zijn) van een bekende vlie
gerskwaal, die reeds menig vlieger on-
mogeljk maakte om zijn beroep verder
uit te oefenen" en dus had de HCP
Hussni het vliegen met passagiers
moeten verbieden. Het lid van de Volks
raad Kerkkamp stelde aan de regering
schriftelijke vragen over het ongeluk.
Er volgden ook vele ingezonden stuk
ken in de kranten waarin kritiek op de
NILO werd uitgeoefend: de vliegers
zouden vaak op te geringe hoogte boven
de stad "vliegkunstjes" vertonen. Een
"NILO-aviateur" joeg het publiek op
Pasar Baroe de stuipen op het lijf, want
"komende uit de richting Waterlooplein,
snorde het vliegtuig regelrecht op Pasar
Baroe aan, toen wij plotseling het mon
ster sterk zagen dalen, terwijl het ronken
van den motor ophieldEerst laag bij
(lees verder volgende pagina)
385 Beeklaan Telex: 34193 tunas nl.
2562 AZ DEN HAAG Telefoon 070 - 63 92 27 63 89 94
Uw Indonesië en Verre Oosten reis op de maat van uw beurs en
wensen gesneden!
Agent voor Europa van P.T. TUNAS INDONESIA TOURS TRAVEL Jakarta
Kantoren: Medan, Padang, Yogya. Surabaya, Bali, Ujung Pandang, Bandung, Singapore,
Honkong, USA.
4
