Mochtar Lu bis
Mochtar Lubis is schrijver, journalist en een self-educated historicus. Nu lopen er
wel meer mensen rond met dezelfde kwalificaties, maar omdat Mochtar Lubis
jaren een politieke gevangene is geweest, een door hem opgerichte krant nog
steeds verboden is en hij moet proberen zijn idealen te verwezenlijken in een land
dat daarvoor onvoldoende politieke ruimte wil bieden, hebben zijn kwaliteiten een
bijzondere dimensie gekregen. In Indonesië zelf, maar zeker ook daarbuiten.
Mochtar Lubis is een Indonesische intellectueel, een man van aanzien, een
martelaar van het Indonesische streven naar democratie. Hij geniet voldoende
politieke ruimte om zich ook internationaal te blijven oriënteren en om zich in eigen
land op een gematigde wijze te blijven beijveren voor politieke hervormingen.
Onlangs was Mochtar Lubis een van de
gastsprekers op een in Den Haag ge
houden congres van de ICOM, The
International Council of Museums. De
ICOM is de enige internationale vak
organisatie voor musea en museum-
werk. De rode draad die door het
gehouden congres heen liep was het
thema "Musea als generatoren van
cultuur", waarmee aangeduid wilde
zijn dat musea naast de taak om
te behouden en te beheren vooral
ook impulsen zouden moeten geven
om de cultuur te vernieuwen.
In zijn rede - die hij niet hield omdat hij
betrokken is bij museumwerk maar
omdat hij (intellectueel uit een ontwik
kelingsland) erg veel van musea houdt -
ging Mochtar Lubis in op zijn acht
stellingen:
1Veel musea verdienen niet om musea
genoemd te worden.
2. Beter één goed museum dan 100
slechte.
3. Teruggave van cultuurschatten (des-
noods in replica) aan de landen van
herkomst.
4. Veel ontwikkelingslanden zijn nog
niet klaar om musea te beheren.
5. Westerse musea moeten geen cul-
tuurschatten in kelders onzichtbaar
houden.
6. Veel museumstukken komen niettot
hun recht en bieden geen historisch
perspectief wanneer ze in een (vaak
buitenlands) museum in een vitrine
worden geëxposeerd. Openlucht-
musea, waar je voelt "dit is de plek,
hier is het gebeurd" geven mensen
veel meer mogelijkheden tot bezin-
ning.
7. Goede musea geven volken een be-
langrijk houvast wanneer zij denken
over hun verleden, heden en toe-
komst.
8. Musea en internationale samenwer-
king op museumgebied kunnen we-
zenlijk bijdragen tot een betere
wereld.
Een paar dagen na het congres ont
moette ik Mochtar Lubis op zijn logeer
adres in Amsterdam. Niet dat ik het had
verwacht of gehoopt, maar hij was geen
"angry old man" die klaar zat om met
genoegen (politieke) wantoestanden in
zijn land te berde te brengen om vervol
gens te zeggen hoe het wel precies
moest. Wel ging hij in op enkele grote
lijnen en de indruk die ik overhield na
ons gesprek was dat Mochtar Lubis van
strijder geworden is tot ideoloog.
Hoe vindt u Nederland?
Erg veranderd. Toen ik begin jaren '50
hier was, was alles nog erg formeel, op
vaste dagen werd de was gedaan en op
vaste uren de stoep geveegd. N u is alles
veel vrijer, tutoyeren is gewoon. Ik ben
ervan onder de indruk hoe hier in een
paar uur miljoenen guldens bijeen wor
den gebracht voor arme landen en hoe
vluchtelingen en asielzoekers worden
opgevangen. Koloniale Nederlanders
bestaan niet meer. Er zijn wel zaken,
bijvoorbeeld op het gebied van drugs
en sexualiteit, waarin de hier heersende
vrijheid naar mijn opvatting is door
geslagen. Vrijheid is niet in de eerste
plaats de zorg voor persoonlijk welzijn
en persoonlijke genietingen, maar de
zorg voor het welzijn van de gehele
maatschappij.
Nee, ik zou niet in Nederland willen
wonen, ik zou niet gelukkig zijn hier.
Ondanks alle moeilijkheden daar, blijf ik
liever in Indonesië, waar ik dicht bij de
natuur kan leven, een noodzaak voor
een zo goed mogelijk mens-zijn. Ik zie
de negatieve kanten van de hooggeïn-
dustrialiseerde wereld. Ik wil niet dat
computers en machines mijn leven be
heersen en dat mijn kinderen alleen
maar belangstelling hebben voor de
televisie.
Wie en wat is Mochtar Lubis
en wat wil hij?
Ik ben een Indonesiër maar voel me ook
burger van de wereld. Ook mijn streven
is een levenswaardig bestaan in de
beste zin van het woord voor alle Indo
nesiërs en de gehele mensheid. Ik zie
geen verschil in kleuren. De mensheid
is één mensheid en als de mensheid wil
overleven moeten we tot één wereld en
één mensheid komen. Er zijn nog veel
conflicten maar je ziet dat naties steeds
meer toenadering zoeken om samen
problemen op te lossen: armoede,
milieu, ontbossing enz. Voorwaarde om
hierin te slagen is democratie en voor
Indonesië is het een obstakel dat daar
geen democratie is. Het politieke leven
in Indonesië is eigenlijk saai. Je hoort
altijd maar dezelfde statements, er zijn
geen andere, nieuwe geluiden. Die
worden althans niet al te open bespro
ken. Toch zal ook Indonesië ooit een
democratie worden, dat is mijn vaste
overtuiging. Eerst zal daarvoor afgedaan
moeten worden met het feodale stelsel
en ook moet verandering komen in
onze cultuur. Ik bedoel daarmee bijvoor
beeld dat mensen niet meer klakkeloos
aannemen dat mensen die macht heb
ben daartoe ook door God geroepen
zijn. Het is aan scholen, universiteiten,
intellectuelen en aan de pers om een
ommekeer in denken te bewerkstelli
gen. De Indonesische cultuur heeft al
democratische kiemen die deels ver
ankerd zijn in overleveringen. Zoals bij
voorbeeld het in oude tijden neerzitten
van het volk voor een kraton om van de
sultan recht te eisen.
Democratie is ook noodzaak om onze
cultuur levend te houden. Cultuur die
niet wordt beïnvloed, niet wordt ver
nieuwd, wordt dode cultuur. Maar ik
heb het hier over iets anders dan over
de aanraking van Indonesië met het
steeds massaler wordende toerisme.
Dat moet gekanaliseerd worden. Zo
