Planten uit de Tropen
V
GLORIOSA SUPERB/]
Kembang sungsang - klimmende lelie
Familie: lelieachtigen lilaceae
De Gloriosa Superba roemvol, opvallend schoon, is afkomstig uit tropisch Azië en
Afrika. Er zijn minstens zeven verschillende soorten waarvan enkele in Indonesië
thuishoren. De plant, een rank, kruidachtig knolgewas heeft meterslange stengels
die met behulp van bladranken klimmen en zo bossige struiken kunnen vormen.
Ze komen veel in djatibossen voor.
Om haar exotisch orchideeachtig uiterlijk
veel op buitenplaatsen gekweekt. Op
Java als tuin- en haagplant (pagar) ge
plant. Op West Java noemt men haar
ketongkat, in midden Java donkelsung-
seng en pacing towo. Op Bali en
Madoera Mandalika. Maar in het al
gemeen wordt ze Kembang sungsang
genoemd.
In het begin van de groei heeft de
stengel geen bladeren, die worden later
pas gevormd. De vrij zachte, slappe
lichtgroene stengels kunnen 5 meter
lang worden. In heteerstegroeistadium
kan de plant in één etmaal 40 cm
groeien; ze krijgt veel zijscheuten.
Het lichtgroene blad is speervormig en
gaafrandig, de nerf eindigt in een spi
raalvormige rank. Door middel van die
spiraalvormige ranken klimt ze; in de
vrije natuur hecht ze zich aan het kreu
pelhout. Gekweekte soorten worden
Gloriosa, bloeiende tak
geleid met ijzerdraad of gaas en der
gelijke. Het blad, 8 tot 25 cm lang, is 4
cm breed. De bladeren staan tegenover
elkaar of in kransen van 3 bladeren. Het
is een bladverliezend gewas.
De bloemen staan in de oksels van de
bovenste bladeren en zijn alleenstaand.
In het knopstadium hangen de groene
bloemknoppen, maar bij het opengaan
richt de bloem zich op en kleurt het
binnenste geel en de uiteinden van de
bloemblaadjes rood. Later wordt het
geel roodachtig en tenslotte felrood
terwijl de onderkant groen blijft. De
bloem heeft zes teruggeslagen gegolfde
bloemblaadjes. De bloem is 1 2 cm in
doorsnee en blijft 6 dagen goed.
Uitzonderlijk is de vorm en plaatsing
van stamper en meeldraden. De lange
meeldraden staan boogvormig opzij,
omhoog gebogen als een kroon. In het
midden hangt het driedelige 1 cm
lange urnvormige vruchtbeginsel. Het
vruchtbeginsel lijkt een eigen leven te
willen leiden zoals bij een sungsang
geboorte. Een sungsang geboorte wil
zeggen dat een baby in stuitligging
geboren wordt. Aan de top van het
vruchtbeginsel zit de slanke stijl. De
scherp naar één kant gebogen stijl is
kenmerkend voor alle soorten van dit
geslacht. Het geheel geeft de bloemen
iets levendigs en unieks.
1Gloriosa Planti een soort met klei
nere lichtgele bloemen.
2. Gloriosa Carsonië heeft doffe purper
kleurige bloemen met gele randen.
3. Gloriosa Venschiriii: korte bloem
stengels, de groei minder krachtig,
de bloei echter is zeer rijk.
4. Gloriosa Simplex; wordt niet hoger
dan 1 Vz meter, de helderrode bloe
men zijn langs de rand en van binnen
geel.
5. Gloriosa Grandiflora: is grootbloe-
mig met sterk teruggeslagen bloem
bladen, bij het opengaan geel, daar
na roodachtig.
6. Gloriosa Rotschildiana; deze is bij het
opengaan geel met steenrood; gelei
delijk verandert de kleur in oranje en
Zaad - let op de verdorde bloem
bovenop het zaad
bruinrood. Rotschildiana komt oor
spronkelijk uit Oeganda waar ze vlak
bij het Victoriameer werd gevonden.
In 1 902 stond ze voor het eerst in
bloei bij Walter Rotschild. Dit ras
geldt als de beste, is een goede snij
bloem em het meest geteeld.
Men heeft getracht de rassen onderling
te kruisen, maar dit is niet gelukt
Uit het vruchtbeginsel ontwikkelt zich
een schotverdelende doosvrucht. Deze
is langgerekt eivormig, 5 tot 8 cm
lang, roodachtig en geel van kleur. Bij
het openbreken van de vrucht blijft de
asrandige zaadlijst op de vruchtsteel
zitten. Een bijzonderheid is dat de ver
droogde bloem rechtop aan de vrucht
blijft staan.
De plant wordt vermenigvuldigd door
middel van zaad en knollen. Tijdens de
groei teert de knol weg en worden er 2
nieuwe knollen gevormd die aan de
bovenzijde met elkaar vergroeid zijn.
De plant bevat het giftige colchisine
waardoor ze niet wordt aangetast door
allerlei insecten. Colchisine is een
alkoloide.
De niet eetbare knol wordt voor medi
sche doeleinden gebruikt. Het giftige
colchisine kan in kleine hoeveelheid
dienen als medicijn. Het wordt gebruikt
bij een acute aanval van jicht; het heeft
wel een bijwerking zoals braken en
diarree. In Indonesië gebruiken ze het
bladmoes om hoofdluis te bestrijden.
In februari is de knol in Nederland te
koop; bloeiende planten ziet men vanaf
juni in de winkels. Bloemkwekers plan
ten van januari tot augustus om op die
manier een verspreide bloei te krijgen.
Voor ons leken is eind april de beste
planttijd. In de herfst en winter nl.
verdrogen de bloemknoppen gauw. De
Gloriosa bloeit ongeveer 2 maanden.
Probeer een grote knol te kopen van 10
a 1 2 cm. Hoe groter de knol hoe talrijker
(lees verder volgende pagina)
6
