n
WEEMOEDIGE ROMANTIEK
BIJ EEN EXPOSITIE
Tien jaar geleden, om precies te zijn op 24 september 1979, nam een beroemd
schip het lot in eigen handen. De schande die te wachten stond zou te groot
zijn. In de Grote Oceaan, op N.Br. 11,43, WL 121,42 zonk zij naar een diepte
van 2600 vadem (4700 m). De "Angelina Lauro" - het voormalige m.s.
"Oranje" - wenste niet in Taiwan door snijbranders en slopershamers uiteen
gereten te worden. Zij koos voor een waardiger einde.
W»
Niet de teloorgang van het voormalige
vlaggeschip was echter de aanleiding
voor een tentoonstelling, maar het feit
dat het op 4 september 1 989 50 jaar
geleden was dat het m.s. Oranje vertrok
voor haar eerste reis van Amsterdam
naar Batavia.
Op 8 september jl. opende de heer H.
Rootliep, voorzitter van de Raad van
Bestuur van de Koninklijke Nedlloyd
Groep N.V. (een concern dat o.a. een
rederij is) de tentoonstelling "Waar
Palmen Wuiven, herinneringen aan de
Oranje"; een expositie die gehouden
wordt in het Nederlands Scheepvaart
Museum te Amsterdam.
Was Amsterdam, vroeger o.a. de thuis
haven van de S.M.N. en de K.N.S.M.,
een grote drukke haven, dan werd dat
hoofdzakelijk veroorzaakt door de vaart
die de Nederlandse koopvaardij onder
hield op haar koloniën en op andere
delen van de wereld waar wij vracht
vandaan haalden of lading naar toe
brachten.
Rotterdam, weliswaar de grootste haven
ter wereld, dankt haar bestaan hoofd
zakelijk aan het (buitenlandse-) achter
land en wat er thans aan schepen te zien
is vaart hoofdzakelijk onder buitenlandse
vlag, waarbij de vlaggen van de zgn.
"muskieten-vloten" steeds meer de
overhand krijgen.
Zo stelde de heer Rootliep aan het begin
van zijn toespraak terecht, dat Amster
dam als haven begon af te takelen vanaf
het moment dat de S.M.N. uit Amster
dam vertrok, d.w.z. opging in de
Nedlloyd.
Het was die dag 51 jaar geleden dat
Koningin Wilhelmina dit prachtige schip
op 8 september 1 938 doopte en het
was die dag 50 jaar geleden dat de
"Oranje" op haar maiden trip op 4
september 1939 uit Amsterdam ver
trok met als bestemming Batavia (Tj.
Priok).
Het schip werd gebouwd als geestes
kind van Ir. H. N. Prins (1888-1839)
die ook de gehele bouw van dit sierlijke
schip heeft mogen begeleiden. De eerste
afvaart maakte hij helaas niet meer
mee; hij overleed nl. kort voor de eerste
afvaart van de "Oranje" naar de Grote
Oost.
Waarom was dit schip op- en onder de
geladen waterlijn breder dan de rest van
de romp?
Dit viel nl. direkt op en de autochtonen
van de Indische waterkant gaven dit
schip al vlug de bijnaam "Kapal Boen-
ting", het "Zwangere Schip".
Als hoofdreden kan genoemd worden
de benodigde ruimte (lees rompbreed
te) die nodig was in de machinekamer
voor haar drie hoofdmotoren, en omdat
dit schip met alleen buitenhutten uit
gerust zou worden, kon boven de water
lijn met een geringere breedte volstaan
worden. Dat deze vormgeving tenslotte
voor de meting van het Suez Kanaal een
gunstiger rendement opleverde, was
mooi meegenomen maar was zeker
geen uitgangspunt van de ontwerper
van dit schip.
Aanvankelijk had de "Oranje" ("Oranie"
zei men in Tj. Priok) passagiers acco-
modatie voor 750 personen met een
crew van 470 koppen, waarvan alleen
al de civiele dienst 350 man (én wat
vrouwen) telde. Na een verbouwing die
in 1 959 plaatsvond, kon het schip 950
pasagiers vervoeren.
Na 1 939 bleef het schip i.v.m. veilig
heids-voorzorgsmaatregelen in Ooste
lijke wateren en van 1941 tot 1946
deed het dienst als Hospitaal schip. Als
zodanig maakte zij 41 reizen, vervoerde
32.461 zieken, gewonden en oorlogs
invaliden en legde in die periode
328.260 zeemijltjes af (een zeemijl is
1 852 meter!)
Een werkelijk zwarte bladzijde in haar
leven was de nacht van 5 op 6 januari
1 953, toen zij in de Rode Zee tijdens
uitstekend zicht en zonder noemens
waardige scheepvaart in de nabije
omgeving, de thuisvarende "Willem
Ruys" aanvoer.
Haar Gezagvoerder was toen Kapitein
H. W. Hemmes, die tijdens het vervolg
van die reis naar Batavia, ziek in zijn kooi
vertoefde. In de scheepsverklaring die
toen (door hem en/of de eerste stuur
man) werd opgemaakt, werd met geen
woord over de aanvaring gerept. De
kapitein van de "Willem Ruys" werd vrij
gesproken, iets waar velen het niet mee
eens waren. Dit schip nl., dat aanvanke
lijk de plicht had om koers en vaart te
houden, en dat niet deed, heeft later,
toen bleek dat de "Oranje" alléén een
aanvaring niet kon voorkomen, gewoon
volle kracht door gevaren en is niet
stuurboord uit gegaan volgens het
principe van uit de weg gaan in plaats
van in de weg gaan, zoals de "Wilen
Ruys" deed! Later wil "Pohon Linde"
nog eens trachten om zijn eigen zilte
memoires te publiceren en zal hij daarop
terug komen.
Op 2 mei 1 962 vierden Koningin Juliana
en Prins Bernhard hun 25 jarig huwelijks
feest aan boord van de "Oranje" en het
zal waarschijnlijk de eerste keer - én de
laatste keer - in de geschiedenis ge
weest zijn dat op zo'n fraai zeeschip
zóveel gekroonde hoofden en andere
hooggeplaatsten aanwezig waren.
De vaart op de voormalige koloniën
nam af, steeds minder mensen trokken
naar de Gordel van Smaragd en landen
met een goedkoper arbeidspotentiëel
konden veel goedkoper doen dan het
geen wij al zo'n drie eeuwen gedaan
hadden.
En zo werd op 4 september 1964, op
de dag af 25 jaar nadat de "Oranje" zo
hoopvol aan haar eerste reis naar de
Oost Indiën begon, het schip verkocht
aan een Italiaanse reder, Erote Lauro
genaamd.
Kapitein Mörzer Bruyns kwam de twij
felachtige eer toe om het commando
aan zijn Italiaanse collega over te dra
gen. Wat voor emoties zullen toen door
die man zijn hoofd zijn gegaan? Als zo
iets oer-Nederlands, zo iets moois, zo
iets vrouwelijks met een ziel moet af
staan aan een ander. Ongetwijfeld een af-
(lees verder pagina 14, onderaan)
1 1
