ORIENT TRAVEL BV
7
tie" (weet u nog, die generaal de Spinola
met z'n monocle?) begon men massaal
de Afrikaanse gebieden te verlaten. Er
kwamen toen plots niet minder dan 0,8
miljoen Portugezen terug naar het
moederland. Op een reeds aanwezige
bevolking van krap 9 miljoen, was dat
een formidabele injectie. Vele gerepa-
trieerden treuren nog over hun 'tempo
doeloe' in de overzeese gebieden. Je
moet ze eens horen. En niet ten on
rechte, want waar zij zo nodig weg
moesten, daar is het sindsdien burger
oorlog, honger en ellende.
In Portugal mag men nog gerust 'kolo
niaal denken'. En als je in Portugal naar
het graf van de 'Onbekende Soldaat'
gaat, ligt daar (bewaakt door een con
stante erewacht van twee militairen)
niet één soldaat, maar twee onbekende
soldaten naast elkaar: één gevallen in
Europa en één gevallen in de koloniën.
U gelooft het niet: gaat u dan eens in de
kathedraal van Batalha kijken.
Ach, in diverse dorpen lopen drommen
kinderen in de zomer nog op blote
voeten en soms in een soort hansop.
Verder moet je je niet verbazen als je de
vrouwen kleding ziet wassen waarbij ze
- ook op blote voeten uiteraard - en
alleen in de zomer, in de riviertjes en
beken staan; ik zou bijna 'kali' neer
schrijven
En aan de kust kom je meer dan eens
zoutpannen tegen, precies zoals je die
in Indonesië tegenkomt. In de gehuch
ten in het stille binnenland van Portugal
lopen diverse gladakker-hondjes die je
zó kunt overplaatsen naar een wille
keurige Indonesische kampong. En net
als in de Oost kom je er eendenhoeders
tegen met een hele kudde bèbèks die
blauwgekleurde eieren leggen.
In diezelfde gehuchtjes rijden nog
karren rond, getrokken door kleine
paardjes, ezels, muildieren en ossen.
Met twee of vier wielen van hout met
bandijzer, welke grote overeenkomst
vertonen met tjikars, delemans en vier
wielige andongs uit Java's Vorsten
landen.
Daar tussendoor kleine kinderen ge
hurkt (djongkok) op straat, spelend met
zelf vervaardigd goedkoop speelgoed,
net als in Indonesië: windmolentjes,
karretjes, vliegtuigjes. Na al die Barbie
poppen en op afstand bestuurbare
mechaniekjes, was dat beeld steeds
weer een verademing voor mij.
Daar tussendoor op het land hard
werkende vrouwen die - met kaarsrechte
rug - hun vracht op het hoofd dragen,
precies zo sierlijk als op Bali. En ook op
eenvoudig schoeisel, soms zomaar op
bad-slippers of sandal-karet. Moeders
dragen in kleine landbouwdorpjes kin
deren soms in een soort draagriem die
mij ergens aan een slendang deed
denken.
In de groententuintjes en bij het oogsten
van gewassen zie je hier en daar
warempel de sikkel of arit volop in
bedrijf. En in de gewone eenvoudige
buurten, ook in de steden, is het niet
ongebruikelijk dat de huisvrouw stof
afneemt met een boeloe-ajam (plu-
meau). En de stenen vloer schoon veegt,
met een zwiepende zwaai vanaf de
stoep in de richting van de straat, met
behulp van een bezem die er bijna uit
ziet als onze onvolprezen sapoe-doeg
uit de Oost.
In dunbevolkte streken kun je op straat,
of in een mini-winkeltje aan de kant van
de weg (warong zou ik bijna zeggen)
nog altijd droge gezouten bonen krijgen
die verpakt zijn in puntzakjes van afval-
papier; het zijn dan geen pinda's maar
pikante gedroogde tuinbonen.
In die zelfde dorpjes en binnenstadjes
verschijnen geregeld aanplakbiljetten
voor kermisattracties of kleine rond
trekkende circusjes. Herhaaldelijk rijden
dan door de stadjes auto's rond met
daarop een luidspreker die heel hard
aan staat. Zo wordt dan net als in Indië
een komende voorstelling aangekon
digd. Soms ook met rondgooien van
pamfletjes zoals men in de Oost stam-
boels of sandiwara's annonceerde.
Maiskolven worden ook in Portugal als
tussendoor-hapje gegeten, geroosterd
of gekookt; djagoeng bakar of reboes,
hè?
Ook met gewoontes en manieren maakte
ik menigmaal herkenning mee; de men
sen zijn er 'aloes' en beleefd; ze zijn
voorkomend en hun taal klinkt zacht,
niet als het harde stacato van het Spaans;
maar een goede uitspraak blijft moeilijk
voor de buitenlander. Men heeft er
respect voor oudere mensen, maar is
tegelijk nogal nieuwsgierig.
Uiteraard is in de toeristische centra
veel van het natuurlijke al verdwenen;
het massatoerisme begint ook al in
Portugal veel spontaans en oerouds af
te breken. Maar op het platteland is het
gelukkig nog niet zo ver. De mensen
schrijven en lezen er weinig en er is
nogal wat analfabetisme; postkantoren
zie je minder dan in Nederland en
telefoons zijn sporadisch aanwezig. Net
als in Indonesië, zeg je dan bij jezelf.
Maar net als in de Oost hebben die
mensen uit de kleine dorpjes een aan
geboren beschaving. Die net als in In
donesië gepaard gaat met een vriende
lijke opgewektheid. Alom lachende en
luid converserende lieden en gezellig
heid op straat; nogal logisch met dat
doorgaans mooie weer als in Indonesië.
Overal is ook de zee dichtbij; je hebt er
steeds, waar dan ook, lekkere verse
zeevis.
Wat ook als oud-lndischgast opvalt is
dat vaak de jongens en de meisjes apart
met elkaar (en niet 'gemengd') spelen
en naar school gaan.
Curieus zijn ook in Portugal veel woor
den die een duidelijke band hebben met
het Maleis of de Bahasa Indonesia.
Domingo voor zondag doet mij aan hari
minggoe denken; in dat kader heeft
sébado voor zaterdag de klank van
(hari) saptoe. Soldadoe en soldado
(soldaat) en pesta (feest) met festa
staan naast elkaar; terwijl de vlag
bandeira gelijk werd overgenomen naar
bandera; dat is al heel oud en bekend.
Maar een karretje is in Portugal caretta;
een kleine stap naar kareta, is het niet?
Aan tafel, die mesa heet, denk je aan
medja. En ligt sopa voor soep niet vlak
tegen sop? Voor het eten heeft men zijn
handen gewassen met sabao (zeep),
zusje van de Indische saboen.
In het eethuisje eet je met een vork
(garpoe) die in het Portugees garfo
heet. En je smeert er manteiga en denkt
aan boter mantega. Neem je bouillon
dan is dat caldo dat weer familie is van
kaldoe op Java. Het brood heet in Por
tugal pao; en ik smulde recentelijk in
Indonesië van broodjes met lekkere
vleesvulling die men daar ba-pao noemt.
En wanneer bij het dessert de Portu
gees zijn kaas of queijo nuttigt, dan
denk ik aan kedjoe. Je mag in Portugal
als dessert ook een taartje eten of bolo;
in Jogja placht ik lekkere kwee-bolloe te
eten.
Na gegeten te hebben ga je afrekenen
dat is pagar en dat lijkt op bajar. Aan je
lijf draag je een hemd of kamedja, in
Portugal camisa; aan de voet heeft de
Portugees sapatos waar men in de Oost
sepatoes draagt. De kinderen gaan door
de week verplicht naar de escola,
(lees verder pagina 9)
RETOUR BANGKOK v af 1.295,-
RETOUR JAKARTA v.a1.795,-
31-daagse verzorgde reis JAVA en BALI v.a. f 3.670,— GAoHner^Fr?CMDS
HtlbOfcLUtN
RETOUR BALI v.af2.150,-!!!
RETOUR AUSTRALIË v.af 2.695-
Singel 486 - 1017 AW AMSTERDAM
Tel. 020 - 23 74 84
nnvna Laan van Meerdervoort 291 DEN HAAG
Tel. 070 - 61 50 78
Rokin 52 - AMSTERDAM - Tel. 020 - 24 25 38
